¿Pódese pasar? (21)

Tanto os Fisgas como Frei Marcos estaban abraiados de tanta verborrea oca, lamentándose que a ditadura baleirase de contido ideolóxico, efectivo, dunha maneira ramplona, á xeración do esperado relevo democrático. Seguiron atentos para poder contextualiza-las actuacións daqueles oligarcas, omnipotentes e omnipresentes, de Churiz, particularmente do inevitable, do imnombrable.
Nisto preguntou, outravolta, aquel rapaz do traxe de veludo:
-¿Como se estrutura, como se pode estruturar todo iso, esa estratexia social, na nosa bisbarra, no rural? Vosoutros falades con terminoloxía da industria, ou da minería, para o caso, que ao visto son os vosos mestres, pero as folgas, as sabotaxes, todo iso..., ¡aquí non teñen aplicación, non levan xeito entre os autónomos, entre os artesáns do rural, e xa non digamos para nos, para os simples labregos, ou máis exactamente, para os labregos simples!
Contestoulle Xaquín:
-Imos por partes, que na nosa bisbarra hai que empezar polo Concello; hai que producir unha unión, un estilo, unha oposición, fronte á oligarquía, para acabar co voso lacaísmo fronte a un stablishment que vos acolloa..., ¡tanto ou máis do que estiveron nosos pais!

Tomou a palabra outro dos asembleístas, un Concelleiro novato, metido de estranxis na última Corporación do Salmonte, se cadra para simular unha apertura progresiva que, de feito, na realidade dos muñimentos locais, non pintaba cousa; simplemente porque, defacto, non existía:
-¡Mira, Xaquín, vaite aocarajo con eses predicotes tan..., prematuros! ¿Como podemos facer oposición, nin sequera nos, os propios Concelleiros, os disidentes, se nin aos Plenos nos convocan?
-¿Ah, si; esas temos? Xa sei que non ides ás xuntanzas, pero, despois, cando vos chama don Aurelio, persoal e directamente, daquela ben que lle firmades as Actas, poña o que poña nelas, que niso de redactar, ¡niso tamén!, ese Secretario é un artista. Por algo podedes comezar, ¡digo eu! Non lle firmedes as dos Plenos que non se celebraron; nin as daqueles aos que algún Concelleiro non fose invitado en tempo e forma, que xa sei que adoita mandárvo-las citacións ao día seguinte, pero con data retrotraída, que así quen leva as culpas é o pobre Carteiro!
Cabreouse aquel Edil ao verse cachado, ridiculizado:
-¡Mirade quen foi falar, este Auxilias do nabo! ¡E ti, a ver cando deixas de abrirlle a porta ao Secretario, que iso de ser lacaio e comunista, todo á vez, de consún, dá noxo!
Seguidamente falou aquel mozo rapado, parte interesada xa que, segundo comentou o Fisga Nove, fora rexeitado pola filla do Paco, do Almacenista:
-¿Pero, ti, que dis? Este Xaquín, este cantamañás, non pode deixar de facelo, polo menos ata que seu sogro non inaugure esa gasolineira, a estación nova, a do Campo da Feira, que lle poden anular o permiso..., ¡tan pronto como alce os ollos do chan!
Xaquín, de zarabandeado, defendeuse como puido:
-Compañeiros, amodiño, suai-suai, que di o mouro, que non estamos para bromas. Eu son, hoxe por hoxe, un asalariado, coma calquera de vosoutros, e teño que conserva-lo meu pan. Por certo, ben que vos pinta, ¡a moitos!, que eu estea dentro, coma os chourizos no pote das fabas, que así sabedes máis cousas por min que polo propio Alcalde; ¡e xa non digamos polos edís! Por exemplo, ¿a ver se este Concelleiro nos pode dicir onde están, arestora, os nosos xefes, eseschouriceiros do chourizo alzado?
-¿Iso, onde están? -Pediron varios, ao unísono.
Informounos o propio Xaquín ante o mutismo do aludido:

-¡Pois, o Alcalde na propia capital, en Madrid; e o Secretario, na da Provincia. ¡Sendas reunións! ¿Véde-lo que vos dicía? Se poñemos estas ausencias, secretísimas, en relación coas circunstancias que coñecemos, das que xa falamos, con ese levantamento dos estudantes, daquela resultan indicios de que non soamente conspiramos nós senón de que tamén o fan os pseudofranquistas, ou máis ben, os tardofranquistas, que me dá igual. Seguro que se están armando, preparándose contra nós, ¡en vista da que lles vén encima.
Un universitario, que se atopaba de fin de semana:
-Tamén habería que falar doutro tema..., ¡se as cousas están maduras!
Nisto, o Xaquín, moderando aos outros, aos que deran en barullar, para atende-lo universitario:
-A ver, chist, calade, que aquí o Xurxo, este aprendiz de leguleio, seguramente nos queira falar da súa teima daquel Estatuto, aquilo do 36, iso da primordialidade da súa recuperación. ¡Veña, home, atúfate!
-¡Pois, si! Sigo, e seguirei, que o temos aprobado, e ben aprobado, elevado a rango parlamentar polo noso Castelao, aló en Montserrat, nas postrimerías da República, pero dentro dunha Constitución que nunca foi derogada senón vilmente rachada polas baionetas dun Exército levantisco e infiel; ¡africano, en definitiva! Comigo non contedes para outras xuntanzas se a dialéctica, chegado o caso, vai ser o universalismo críptico destes comunistoides fronte aos valores da propia identidade, da nosa, da galega. Por iso quero que se defina este Xaquín, por extenso. ¡Dixen!
O aludido, un tanto coñón:
-¡Este Xurxo vai ter que cambiar de gafas! ¿Ti non ves que iso da U.R.S.S. quere dicir, Unión de Repúblicas? Os comunistas aceptamos as nacionalidades, incluso o federalismo; claro que si; ¡pero tan só as históricas, tal que a Galicia dos teus soños, querido Breogán!
Pero a especulación universitaria, insatisfeita, seguiu inquirindo:
-O caso é como as aceptades, pois, se é ao son deMoscú, nese caso as liberdades ao nabo de Lugo; ¡turulúchispúm!
O alter-ego xaquiniano, sempre fiel, de gardacostas permanente:
-¡Tranquilo, Xurxo, que daquela poñémo-los compases da muiñeira! ¿Cal queres, a de Mosteiro, que ademais de pícara é melosiña?
Xurxo retirouse cun,
-¡Vaite ao carallo, que ti es máis sopragaitas có teu Xefe, que non o é pouco!
Pero sentenciou Xaquín, cortante, poñéndose en xerras:

-¡Aocarajo irémonos todos, sen tardanza, se non avanzamos nisto, nestes mínimos, nos prolegómenos, en senta-las bases da convivencia democrática; da nosa, en definitiva! ¡Esa tronada...; mentira parece nun universitario! ¿Sábe-lo que vos pasa? ¡Que con iso de estudar por apuntes, todo o reducides a simples fórmulas, H2O, auga; a política é a arte do posible, pero partindo do imposible, do que parecía imposible, séxase, un complexo, un complexo lóxico, pero alén, fóra de toda síntese!
O universitario impacientouse e buscou a porta, resolto a irse, mais detívose ao ver que ía falar un compañeiro seu, un que non abrira a boca en toda a xuntanza:
-Pola miña parte entendo que a onde temos que ir, agora mesmo, é ás nosas casas, que quen nos vexa chegar tan tarde, tan tarde e todos xuntos, tódolos autos á vez, ¡Deus sabe o que pensará!
Xaquín, levantando a sesión:
-Veña, fóra de aquí, ímonos, que xa falou o Caladiño, ¡e foi bastante elocuente, que co seu broche fixo un retrato do voso medo e da vosa desunión! En vista diso, o que é por min, ¡viva a Pepa!
Un labreguiño, que non lle entendeu aquela alusión á Constitución de Cádiz, proclamada precisamente o día de San Xosé do ano 1.812:
-¡Que é iso de que viva a Pepa; que viva Mabel, esa tía tan tía, esa fulana tan estupenda e tan patriota que mentres fornica non estraperla nos pisos! ¡Deu-la bendiga!
Aplaudírono, particularmente aquel universitario, que se puxo a explicarlle ao labrego o significado daquilo da "Pepa". Xurxo, pola súa parte, repetiu o, ¡Ei Carballeira, viva Mabel! E Xaquín sinalouno co furabolos, para que todos se fixasen nel:
-¿E ti, Xurxiño, como é que dás vivas á señora Mabel; é que tes parte nas súas magras, admítete...?
-¿Eu? ¡Nin nas magras nin no magreo, sexa individual ou colectivo, pero algo dela gozo, que cando vén á nosa tenda deixa un recendo a Chanel, do bo, que mesmo marea; por iso me toca, algo..., aínda que só sexa o aroma! Pásame coma ao Xaquín, que lle toca sen tocarlle, ¡cando pasa por diante súa!
-¿A min? ¡A min o que me toca ese triángulo, que xa lle chaman dos equiláteros, son os..., os mesmísimos! -Lamentouse Xaquín, entre cabreado e divertido
-...

Aos poucos saíron daquela taberna tódolos conspiradores, xuntos, caladiños, levándose ben, pois por encima da política sentíanse amigos e veciños; ¡amigos a pesar de ser veciños! Daquela repartíronse, apertáronse de novo, en boa camaradería, naqueles catro coches, tan desvencellados que xa parecían de segunda man.

A cinta seguinte resultou curta, así que a viron de seguida, dun tirón, sen recesos. O seu enfoque comprendía un cafeíño existente á saída do mesmo Churiz pola estrada do Campo da Feira. No mostrador, en solitario, que era cedo para a clientela habitual, Xaquín, acobado no mostrador e ollando cara á porta, ata que lle chegou a visita agardada:
-¡Boas! ¿Ti es o Xaquín?
-¿E ti, forasteiro? ¡Preséntase o que chega; é o costume!
-Espero por un amigo..., por un amigo da infancia.
-¡Camarada, quedas identificado; e a ver se cambiades esa contrasinal, iso do amigo, que de tanto repetilo, igual lles cheira aos Civís! ¿Quen te mandou?
-Eu son das Comisións, de aí Lugo; mais, xa que tanto te preocupa a seguridade, coido que non deberiamos falar aquí, nesta adega, que ten unhas ventás demasiado limpas, excesivamente claras...
-Vivo no primeiro andar do número once, aí mesmo, nesa Praza do Rolo, así que vou diante. Deixarei a porta entreaberta, para que non se decaten os veciños. Daquela espérote..., ¡para non saír xuntos!
Reunidos de novo, reencontrados na casa do Xaquín:
-¡Camarada, hai que dispoñerse, que nesta bisbarra sodes uns lambecús!
-¡Home, un respecto!
-¡Aos feitos me remito, que aquí non dades un paso sen pedirlle permiso ao outro, ao outro pé!
Xaquín era menos veloz:
-É que...; pouca labor se pode facer, que neste Distrito, cousa que comprendo, todos che son mancos; ¡a eito! Tiveron a guerra, moitos e deles con presidio, e con algún que outro morto na familia, así que todo por aquí quedamos, ou mutilados, ou mudos, ou castrados. Aínda que volvamos a ter eleccións libres, vai ser un problema, que esta xente non sairá das casas..., nin para votar!
-Xa cambiarán..., ao día seguinte da folga!
-¿E se non se logra; e se Franco non abre a man, nin con esas?
-Xaquín, es un derrotista. Daquela..., ¡a seguir moendo; moendo e danzando, mentres a pedra aguante, que algún día se lles acabará ese trigo bobo aos franquistas, tan doado, que incluso llelo metemos nas propias tullas!

-Ben dis, pero cumpríronse trinta, ¡ao ditado!, cun Ditador que non o mata nin a súa flebite.
-¡Transitorio! Iso pásanos porque non se logrou afianza-la plataforma reivindicativa das distintas forzas, tanto das políticas como das sindicais, nesta oposición ao Réxime tan..., descafeinada!
-¡Será así, será! Pois, pola miña parte, farei canto poida con respecto desas consignas, pero ao de hoxe non che estou libre de movementos, que o diabro nos trouxo un Secretario tan espreitón que ata coido que ten ollos na caluga. ¡Un cabrón!
-¿Ollos? ¡O que ten ese Secretario é unha femia de carallo, desas que fan ferve-lo leite, desde lonxe; que non será de cerca!
-¡Confúndeste; este tío está solteiro!
O foráneo estrañouse:
-¿Solteiro, de verdade? ¿E logo, quen é a tipa que o acompaña?
-¿Que tipa? ¡Aclárate, que sempre falas coma se un estivese ao tanto de todo o que pasa neste país!
-Tivemos unha Xuntanza aló en Portomarín; e para disimula-la nosa presenza démonos unha voltiña polo Parador, en plan turista, ¿sabes? Alí, nun curro, estábanse sobando, a altas horas da noite, ¡ben sobados!, coma dous rolos en celo; ¡talmente en celo! Un dos nosos, que coñece ben a provincia porque é Viaxante, díxonos que se trataba do Secretario de Churiz, así que, polas trazas, a todos nos pareceron recén casados. ¡Igual pasa que non vola quere traer para aquí, para este vilorrio de poucas trazas!
Xaquín cheirouse de seguida a explicación lóxica:
-¿Non será unha roiba, desas do tinteiro, algo entrada en carnes e cunha espeteira que logo parecen dous medeiros emborcados; de máis idade có Secretario, e que adoita levar uns zarcillosaxitanados, deses de fantasía?
-Os aros non llos vin, que non estiven tan cerca deles; no resto, si, tal cal, aínda que iso da idade, tratándose de mulleres..., non é doado! O que che podo dicir é que unha femia coma esa non pasa desapercibida, nin no Parador! ¡Miúdo lote o que se deron naquel curro; estounos vendo; pornografía pura; ou máis ben, dura, que iso é contaxioso!
Naquela conspiración de vía estreita, o Xaquín púxose a tramar:
-¿Temos alguén de confianza...; aló, en Portomarín?

-Si que o temos, que o noso enlace é precisamente un camareiro do Parador, que por certo dispón dun dos mellores postos de espreita. ¡Un dos mellores deste país polo que se expraian tódolos xerifaltes do franquismo, os de Galicia e parte do estranxeiro, nesas enchedelas, unha verdadeiracorte deste maldito stablisment!
Xaquín seguía barrenando, buscándolle o quinto pé ao gato:
-¿Ese camarada...; ese camarada poderase facer cunha copia; ou polo menos, cun apunte desa factura, da que lles pagou o meu Xefe?
O forasteiro asentiu, pero con reservas, con notables reservas:
-Coido que si; pero a ver que uso fas desa información, que podemos perder un enlace boísimo, un observador de altura; ¡ata me poden sancionar!
-Descoida, camarada, que non farei mal uso; o que quero é, simplemente, comprobarlle ao facha ese, ao Secretario, algunha das súas coartadas, ¡por se o collemos nun renuncio! É para neutralizarlle as accións que poda ter contra nós, ¿entendes?, por se nalgún momento chegamos a ter problemas con ese puteiro, ¡que de tanto manillar, polo que contas, ata lle manexa a muller ao Alcalde! Ela ten sona diso, de cobizosa, de que non lle chega cos cen quilos do Manuel, pero o que é co Secretario, co Aurelio, con ese esmirrado...; ¡o que nos faltaba!
-¿Que dis do Alcalde; era a muller do teu alcalde, do propio Alcalde? Ai, logo, sendo así, facturas ao canto, que a estes chanchulleiros..., ¡só coas facturas dos seus pecados!
Xaquín foi á cociña por unha botella, ¡para celebra-lo descubrimento, obviamente! Estaba radiante, moito:
-¿Decátaste da vitoria que imos ter se logramos que se escornen o Secretario e mailo Alcalde, tête-a-tête, e nos, por aí adiante, ensinando eses papeis? ¡Chacho, iso..., nin a caída do Zar!
Na despedida:
-Xa que te emperras, falarei con ese Camareiro; un día destes, pero xa sabes, se pasa algo..., ¡eu, á marxe!
Xaquín atusmou pola ventá para asegurarse de que non seguían ao seu amiguete; e desde que o perdeu de vista serviuse outro vaso, á vez que asubiaba o himno de Riego, aquel fillastro dunha enxebre muiñeira…, ¡por se chegaba o día grande, o de pasa-las facturas!