¿Pódese pasar? (19)

Salmonte quedouse reflexivo, retendo o aire nos pulmóns e brandindo os puños, coma enfrontado a un sparring só para el visible. Desde que se serenou un tanto:
-Vai ser cousa de que me achegue ao Barreiro, eu e mailo Cabo, a ver se consigo poñe-lo Lucas en razón propoñéndolle que reparta co alemán esas adicións de terra, ¡en boa veciñanza! Do que non, se temos que devolverlle aquel donativo, aquelas pesetas..., ¡máis se perdeu en Cuba!
Aurelio animouno, que se había caxatas, Manuel tiña o lombo de albarda, ancho e seboso:
-¡Debes ir, en efecto, que ti, miocaroSalmonte, cando queres sabes face-las cousas! Pero vai prevido; e mellor aínda se te fas anunciar coa parella dos Municipais..., para amolenta-lo Emigrante, que esta xentiña segue teméndolle aoquedirán!
Manolón, a pesares daqueles alentos, co Aurelio si, pero na súa retagarda; vacilou:
-Non che quero leva-la contraria, pero..., ¡igual se encirra! Ese alemán, se é de tantas pelotas, igual nos espera coa de retratar..., ¡e llelo conta, despois, á volta, cando pase por Francia, aos da Radio Pirenaica! Lémbrate que falaron de min en certa ocasión, que me chamaron cacique, cacique cornudo...; ¡e cousas inda peores!
-Daquela leva contigo ao Cabo, que o tes de man. E que teñas sorte, meu Alcalde, que che fará boa falla; pero ti, impávido, sempre, pois os caudillos fórxanse nas batallas, ¡pisando cadáveres! Corta e racha, por onde vexas, por onde podas, así haxa que soltarlle cartos ao Lucas, que na túa caixa, na B, ¡aínda que lle restes unha propina...!
Os da Fiscalía estaban atónitos con aquel Alcalde, tan gordo e tan lixeiro, un auténtico monicreque nas poutas do Aurelio, pero desta vez puido máis o medo que lle pillara ao Emigrante, que se fixo anunciar polos Gardas, segundo lle suxerira o seu Litis.

-...


-¿Que, que facedes, aquí, ao Barreiro; vídesme prender, ou queredes restaura-las lindes do meu horto? ¿Ides repoñe-las estremas? ¡Nese caso, mellor có fusil, unha legoña!
-¡Antón, que nos coñezamos desde nenos, iso non che permite faltarnos ao respecto! - Defendeuse un daqueles Gardas.
-¿Respecto? O respecto perdínvolo eu, ¡desde que estades de criados, de mandados, de esbirros desa xentiña! Veña, rapaces, a emigrar, que tal fixen eu, que iso é de homes. De servir a alguén, mellor aos alemáns, que alí traballan todos; os caciques máis que ninguén, para por exemplo!
Aquel Garda, mancado na súa dignidade, revirouse:
-¡Eu non son un criado; e aquí o Aduardo, tampouco! Somos dous Municipais, ¡a moita honra!
O Simpático, Antón para os Gardas, non lles resultou tan simpático, a eles, como lles parecera aos da Fiscalía de Don Pedro. Plantado, escarranchado, retador, coas mans nas illargas:
-Rapaces, honra sería se estivésedes no papel correcto, no propio dos Gardas, pero iso non é cubrírlle-las costas a catro mangantes; a dous, neste caso; sabendo como sabedes que lles mangan aos veciños canto poden... ¡Menos a pernada, que xa non se estila; ou se cadra, si, tamén, tamén iso!
Eduardo, Aduardo para o outro Garda, rompeu a falar nun ton algo máis suave, pero que non deixaba de ser autoritario:
-Mira, Antón, déixate de lerios e date por citado para esta tarde, ¡ás cinco!, que vai vir unha Vista do Axuntamento para arranxar isto do camiño, esta pista de aquí por xunto do cemiterio...
Co Simpático daban en ferro; puntualizoulles:
-Este camiño arránxase desfacendo a parede que puxeron polo medio da horta, ¡da miña! E para vistas do Concello, chega coas da muller do Alcalde, esa tal Mabel..., ¡que ten máis ubre cá teixa do Lucas! ¡Vaca de moita ubre..., malo! Ademais, nin na terra dos cafres se cita á xente da mañá para a tarde, pero, se queren vir, aló eles, que veñan, que eu estarei aquí, na miña casa...; ou mellor aínda, aquí fóra, nesta pista, na arroubada, pero mañá, ¿eh? Ás cinco da tarde, ¡nin un segundo antes! ¿Anotádelo?
-Polo teu ben procura estar razoable, que che dou un consello de amigo, -matizoulle o chamado Eduardo, -que daquela volveremos co Xefe Local. ¡Eh; outro aviso! ¡Por un se acaso, traerémo-las esposas!
Antón riuse con ganas; seguía completamente tranquilo, relaxado:

-Mentres non traiades á propia muller dese Alcalde, dese barrigudo, que así se explica que non se lle poda achegar, e que ela busque outros, outros máis delgados, máis flexibles, e con outros empalmes... As outras, esoutras esposas, non me interesan, pero esa fulana, esa roiba do tinteiro, nin para vosoutros olla, que seguro que vos poñedes de cu cando parrafea co Secretario, que nestes lugares sábese todo, e non precisamente pola radio!
Eduardo, aquel Garda, non estaba acostumado ás insubmisións:
-¡Antonciño, non te propases! Se nos provocas, a Vista va-la ter ti..., ¡pero no calabozo! Daquela xa verémo-lo teu riso! Quedas avisado; ¡en tempo e forma!
O Emigrante fixo un estraño, como espantando nas moscas:
-¡Boh; ídevos por aí adiante..., á bragueta dos burros, que é o voso sitio, pois aínda quedan máis de catro, sen ir máis lonxe, na propia bisbarra!

Ao outro día, encabezando a vista, presentouse Litis, que non o Alcalde, no lugar previsto, no mesmo daquel avasalamento expropiatorio. Sacou do seu almario o mellor dos sorrisos; quere dicirse, o máis cínico:
-¿Así que vostede é ese Antón do que me teñen falado, un home que está moito polo progreso, polas infraestruturas? Seica veu de vacacións, nun Mercedes...; ¡pois iso é posible grazas a que en España témo-las pistas asfaltadas, algunhas, tal que neste rueiro, por obra e por graza de don Manuel, que é un benfeitor do Municipio! ¡A miña noraboa! ¡Vostede seica é un fillo ilustre do Concello, outro, un home comprensivo, culto...!
Antón tomoulle as medidas, todiñas, de arriba-abaixo e de abaixo-arriba, caixa toráxica incluída, e por fin detivo os ollos cravándollos ao Aurelio directamente, nas pupilas, sosténdolle a mirada, cousa que desconcertou ao Secretario que non estaba afeito a esas dignidades tratándose dun campesiño, ¡por emigrante que fose! Daquela espetoulle, coma un escopetazo:
-¡Noramala, señor Secretario, que a vostede nada se lle perde neste asunto! ¿Ou si; houbo reparto? ¿Onde está o Alcalde; escóndese tras súa, como fan os nenos mecosos con súa nai...?
Talmente parecían dous galos tentándose ás portas dun galiñeiro. Aurelio soltoulle unha finta de boa dialéctica, da súa, da habitual:
-O señor Alcalde, don Manuel, polas súas ocupacións delegou en min; ¡que por iso vin, e aquí estou, ao seu dispor!
-¿Tampouco veu..., ningún representante; digamos, un Concelleiro?
-¿Para que? Viñeron ese Cabo e mailos Gardas..., ¡por si se producen desacatos á Autoridade!
Antón, irredutible, saturado de dignidade persoal, a mais de ben asesorado:

-¿Vostede..., autoridade? ¡Non me faga rir! Tardei anos, moitos, mais agora seille distingui-las funcións dun Secretario, dun funcionario, por distinguido que sexa, das que corresponden á Corporación, á Corporación ou a cada un dos seus membros, directamente ou por delegación. Esas funcións coñézoas ben, así que o tomo por un recadeiro do Salmonte, que é a única representación que lle admito. Vaia soltando ese recado, se tal quere, que as miñas vacacións sonlle curtas, e non coma as súas, que xa sei que ás horas de oficina tanto pode estar na Consistorial coma no Café do Centro, ou nesas obras salmonteñas, ou na casa de ben sei quen... Mais, ¿para que vou referi-los seus pecados, se os coñece perfectamente, xa que os vive; ou é que non os vive?
Aurelio, a pesares de que traía a súa estratexia ben perfilada e ben matinada, premeditada, de propia marca, investido daquela sona obtida coa complicidade, coa reciprocidade, do propio Alcalde-Xefe Local do Movemento, atopouse nunha batalla complexa, imprevista, de táctica inédita:
-Tíveno a vostede por máis listo do que está demostrando, así que, polo seu ben, suxírolle que cambie de ton. Por certo, ¿que fan eses señores que están aí, aí atrás, nese auto? ¡Non os coñezo...; nin vostede mos presentou!
-Non é preciso; son tres amigos, da Capital, que esperan por min, por se quero ir con eles..., ¡a unha cea!
-¡Ah, ben; aquí, se vostede razoa, terminamos pronto, de seguida! Como lle ía dicindo, falemos en paz e concordia, que así cómpre entre amigos...
-¿Eu; falar, eu? ¡Fale vostede…, se é que trae ese recado de falar comigo!
-Ben, vale; que isto arránxase de contado: o señor Alcalde, sempre conciliador, servidor dos seus súbditos...
-¡Perdón, Secretario; non sei se lle oiría ben! Quixo dicir, cidadáns; ¿non si?
Aurelio tragou aquel sapo, e sen inmutarse:
-¡É unha simple cuestión semántica, pola que non imos discutir! Sigamos: Aquí o Lucas... Don Lucas, por favor, achéguese... -Aquel veciño estivera atusmando, de lonxe, entre os couceiros, pero ao verse cachado quitouse a pucha e aproximouse, con tódalas precaucións do caso, con timidez cazurra. Daquela proseguiu o Secretario: -Aquí don Lucas pediu unha concesión gracial das folganzas deste camiño, do vello, e desde a Consistorial non percibimos, na distancia, que puidese resultar lesivo para terceiros...; ¡son folganzas, e por ende, municipais, aborigine!
Lucas entendeu por onde lle doía, ao seu xeito, sen distingos conceptuais:

-¡De glacial, nada, meu señor; quentiña de todo, que llela paguei eu, eu mesmo, a vostedes, ben pagada! ¿Xa non se lembra daqueles billetes, ben noviños por certo, do trinque, que así mos deran no Banco? ¡Ben mo dixo Manuel, que de cheque, nada, nin falar; que fose eu, eu mesmo, por aquela cantidade da idenización, en billetes!
Aurelio, polas ganas, houbéseo fulminado cos seus ollos felinos, chispeantes; pero no seu cálculo, calculadamente conciliador, optou por facerlle un guicho:
-¡Lucas, que te confundes; o que pagaches ti, daquela..., foron..., arbitrios! Uns arbitrios atrasados; por certo que sen recargo, que nos debes ese favor, esa tolerancia. ¡Está visto que facer ben sen mirar a quen...! Xa o di ese refrán: ¡Non lles fagas dano aos labregos, que non cho merecen; nin lles fagas ben..., que non cho agradecen!
Antón, que se espelira polo mundo adiante, ademais da súa intelixencia natural, non estaba para sofismas caciquís:
-¡Un momento, Secretario; que ben se ve que vostedes ao que xogan é ao tute, aosubhastado, que iso de chisca-lo ollo dáselles mal! Non lle fai falta darlle o sinal do tres ao Lucas para que se esqueza de certos amaños, que resulta que este home, este matón, é soamente un bocazas. Testemuñas hai, ¡varias!, do que dixo, en certo lugar, sobre certo pago, ou comisión, por xe pesetas, en efectivo; ¡que quede claro! Ora ben, se teñen interese en discuti-lo tema, advírtolles que eses do coche son o meu Avogado e mais un Notario, da propia Capital, co seu Escribente, que os puxen aí, á espera, para que levanten acta, ¡do que sexa preciso! Pero como son máis honrado do que todos vostedes xuntos, daquela non lle chisco o ollo a ninguén, que lle ensino a vostede, señor Secretario, ¡de antemán!, as miñas cartas...; ¡algunha!
Aurelio baixou a voz, que os do auto apeáranse e xa paseaban polas inmediacións, atentos ao terceto:
-Mire, Antón, aquí viñemos como amigos, buscando unha solución satisfactoria; e vostede pasouse traendo esta xente da Notaría a onde non facía falta..., ¡que estamos entre iguais!
Antón, sen inmutarse:
-¡Máis se pasou vostede traendo aos Gardas, cos seus ferrollos, cando o ladrón é outro, que diso tamén se levantará acta..., se é preciso! E ti, Lucas, mira o que dis, ¡que non te enxurren estes caciquiños de terceira, da terceira rural, iso, cos pecados alleos!
Pero aquel Lucas estaba superado por tantos imprevistos; só marmexou:

-Pois..., o que é pola miña parte, este camiño non o devolvo; nin cos Gardas nin co Notario! Se non mo podiades dar, daquela é asunto voso esa idenización..., aquí ao veciño..., que tampouco teño por que preitear con este home, ¡dúas casas que sempre se levaron! ¿Non si, Antón?
Mefistófeles seguía de parte do Secretario:
-Queridos amigos, e bos veciños, ámbolos dous, non se alporicen, que todo ten arranxo. Teño atribucións para propoñerlle, aquí ao Antón...
O aludido cortouno, en seco:
-¿Atribucións? ¡O que se di atribucións, non; nada, en absoluto! Vostede quererá dicir, recado; recado da Súa Ilustrísima, dese Salmonte, unha familia que se abaixou do castelo porque entre as xoldas e mailas obras non o daban sostido; agora mangonean un Concello, este, o noso, o mesmísimo feudo de entón, pero cunha deferencia, ¡que teñen unha pata no Pazo e outra na Consistorial, escarrancados, que é a mellor forma de mexar polos cidadáns, desde arriba, ao cirichón!
Naquelas tesituras, ante aquel arriscamento do Simpático, Aurelio flexionou, mesmo coma se fose de vimbio:
-¡Querido Antón, recado sexa; o que mande, o que vostede queira, que non imos discutir por cuestións semánticas, que aquí o que se ventila é un tego de terra; como moito, dous; ¡simplemente iso! Para tan pouco, ¡que máis dá! A miña proposta é que o Concello lle urbanice, a vostede, ese camiño que pasa por diante da casa, da súa, poñéndolle un farol, o que sexa, canto precise, ¡do alumado público! Con iso, de ben calculado, vostede aínda sae ganancioso...; ¡polo menos con respecto ao Lucas!
-¿Señor Secretario, pódolle preguntar unha cousa? -Antón, de falsete, flegmático.
-¡Adiante!
-¿Cando foi o último Pleno; cando acordaron...; iso, iso que me propón?
-Pois..., ¡o mes pasado! ¿Pero iso, a que vén?
-Non, nada, axustes meus, que por algo son axustador, ¡na Alemaña! Só quero relacionar datas, actuacións, ¡con respecto á miña instancia!
O Secretario pasou por alto aquela puntualización; tiña présa por cerra-la súa proposta:
-A ver, Antón, e vostede tamén, señor Lucas, démonos a man, os tres, coma se fose na feira, que este trato está feito, rematado, e saen con ben desta operación...; ámbolos dous, que o perdedor neste caso é o Axuntamento, tan escasos que andamos...; ¡diso, de Presuposto! O meu estilo é facer paces...; ¡xa me viron, aquí, neste asuntiño!

Antón tiña en mente certos prolegómenos:
-Secretario, espere un momento, que falta enroscar unha peza. E ti, Lucas, atende; deixa de mirar para os señores dese auto. Non che viría mal que che sacasen ese trollo que tes aí fóra, no camiño do curral; ¿non é?
O interesado aluspiouse con aquela suxestión:
-¡Ai, ho, casual; estaba matinando no mesmo, que ti, neste lío, saes mellorado!
-Lucas, mira ti por onde, como tamén te aprecio, e como vives neste vilar, acotío, é mellor que che fagan, por conta do Concello, de paso, unhas boas beiravías, que todo isto, alcatrearche o curral, empedra-los pasos, repoñe-las paredes dese horto..., con cartos públicos. ¿Tres obras da maneira sería moito pedir; ou non, señor Secretario?
Aurelio foise ao anzol, ¡que onde haxa un cazurro listo...!
-¿Tres obras en beneficio exclusivamente privado? ¡Por suposto que non; non hai capítulo...!
Antón chegara, por fin, á súa meta:
-Daquela, amigo Lucas, ti, que sempre fuches un bo canteiro, que paredas ben, volve a mura-lo meu horto, de propia man, por onde sempre estivo, que así o camiño vello quedará no meu, compensándome un chisco do que me quitou ese Párroco para face-la súa AvenidadosReponsos. Deste xeito, a ti, en vez de currada, vaiche quedar unha praciña elegante, que cando as túas nenas sexan mozas daquela servirá para que os rapaces chas veñan ver, ¡en auto! Con estes pactos, coas augas devoltas ao río, o que é por min, señor Secretario, podemos dárno-la man.
Aurelio respirou; fondo, aliviado:
-¡Farase todo, absolutamente todo, segundo propón! Voume, ¡e a mandar!, que alí me teñen, no Consistorio, ¡ao seu dispor!
Antón retívolle a man:
-¡Un momento, Funcionario, que aquí falta unha función; ¡cousa de nada! -Dirixíndose ao seu Avogado: -Don Luís, ¿pode achegarse co señor Notario, que imos deixar constancia, fehaciente ou como se diga, de que este veciño, Lucas, vaime facer, nova, a parede do meu horto, metendo coa mesma, ou sexa, para dentro, o camiño que desapareceu daquela, daquela cando a pista do cemiterio?
Aurelio tentou de largarse, sibilinamente:
-Está ben así, en efecto, pero eu voume, que isto é cousa súa, dos dous; e logo que teño présa, que me esperan no Concello...; ¡unha xuntanza oficial!

Antón reforzou a voz, imperativo:
-¡Señor Secretario, que de Actas entende, e aquí estivemos falando, ou negociando, tres partes interesadas; tres! Non me fará ese desprezo, que teño encargada unha merenda, boísima, para todos nos, para os seis, aí na taberna, no reservado. O que si, se vostede non ten medo para volver á Vila, -engadiulle, burleiro-, os que se poden ir, agora mesmo, ¡a cen!, son estes Gardas, que para eles...; ¡voullo dicir: eu non contaba con xente armada, e por iso non lles encarguei viático!
O Aurelio viuse nun compromiso, ineludible en boa diplomacia:
-¿É certo que encargou unha merenda, con antelación? ¿Vostede é adiviño, ou que?
Antón riuse, con ganas, a fondo:
-Non; nada diso: son galego, simplemente galego; ¡a moita honra, que se di!
No Ceo, naquela revisión anímicado Secretario, non daban creto ao que estiveran oíndo: ¡unha derrota do Litis! A primeira reacción foi de Don Valentín, que coñecía as artes, as artes e mailas artimañas dos seus paisanos:
-¡A ver, Fisgas, un receso! Cortade aí, nese proxector, que a escena principal rematou. ¿Que vos parece? ¡Se nos meus tempos fosen así, así de desenvoltos, aqueles emigrantes non terían que irse ás Américas!
-Certo é, que ese rapaz, o Antón, non se deixou envolver polo Litis. -Comentou Fisga Seis.
Fisga Nove, asentindo:
-Ese parece máis esperto cós outros... Coido que nos pode servir para testemuña de cargo; ¡máis que esoutros, máis que eses que saíron nos outros vídeos, nos anteriores!
-¡É un esperto, a mais de experto; que os durmidos foron aqueles portugueses, aqueles que...!
-¿De que falas, Fisga Seis? -Preguntou Frei Marcos, un tanto fóra de contexto.
-Logo..., ¿non sabe o que pasou?
-¡Afellas que non; será que fisgo pouco...; mortal, en definitiva!
Fisga Seis referiulle aquel contratempo:

-Cando volvía para Alemaña, recuperada a súa horta, enteira, resultou que entre Valladolid e Palencia aquel Antón cruzouse cunha furgoneta de portugueses, que os pobres durmíranse circulando, ¡coas ansias de volver pronto ao seu país! Daquela, ¡case nada, todo, definitivo!, que se deron unha chucha, un achuchado fraterno, ¡co Antón.
Frei Marcos persignouse:
-Para min, como me trouxeron ao Ceo daquela, que aínda estabamos na era bestial, na das bestas quero dicir, todo o que pase dun cabalo de potencia xa me parece cousa do diaño. Oes, agora que me fixo nesa circunstancia: ¡neste caso, felices, que xa o temos aquí, dispoñible, na propia Eternidade!
-Si que o temos, Tío Marcos, pero hai que pasarlle unha citación, que está soterrado no Campo Santo dos portugueses. Por certo, que o teñen a corpo de rei, en desagravio. ¡Para xustos, eses portugueses; con poucas excepcións!
Frei Marcos asentiu:
-¡Desde logo, desde logo; eses irmáns, eses galaicos sureños, hai que ver como son, sempre tan cumpridos! Daquela, ti mesmo, Fisga Nove, que ve-las cousas de arriba-abaixo, pásalle razón, con tempo, de que igual ten que depoñer en contra do Litis. Dille, de paso, en broma por suposto, que vaia buscando outro Notario, como fixo daquela; ¡faralle graza recorda-lo episodio!
Fisga nove, con satisfacción:
-Seguro que lle presta, que xa recuperou medio horto, e agora vai recibir, aquí na Gloria, o cento por un, ¡que merece todo iso, e aínda máis!
Frei Marcos corroborou:
-¡Para máis chiste, sen pólizas na instancia..., que na Eternidade non as precisamos!
Como estaban en tempo de entoa-lo AngelusDómini, que en Churiz a tal intre xa repicaban as doce solares, apagaron o proxector para seguir coa Vista despois da Hora Santa. Sentíanse fatigados, fatigados e anoxados, que as malicias, de sempre e para sempre, ¡ata no Ceo causan violencia!

(...)