A estrutura sistemática e a súa dinámica

Unha estrutura que sexa sistemática consta de elementos constitutivos, que son os que a integran. Son elementos-DE (O SISTEMA) , que teñen unha función dentro do mesmo, fundamentada na súa entidade individual, pero limitada polas esixencias funcionais que lle impón o sistema total, que posúe propiedades que non posúen os seus compoñentes por separado.

Unha realidade sistemática, pode ser material (un organismo, en bioloxía), conceptual (unha teoría) ou, a vez, conceptual e material (o sistema militar de defensa nacional). Nosoutros aquí vamos a referirnos aos sistema sociais, verdadeiros “constructos” conceptuais que esixen, a vez, a utilización de elementos ou compoñentes materiais.

Pensamos que nos sexa de utilidade incorporar a estas breves e sinxelas nocións, tamén, a importancia que ten en todo sistema coñecer as leis sistemáticas que o rexen con carácter xeral, para potencialas e evitar a caída no caos. Así mesmo, non esquecer que todo sistema conta co seu entorno, que actúa sobre el a través dos compoñentes. Por isto os estudosos desta materia adoitan distinguir entre a ENDOESTRUTURA (estrutura interna do sistema) e EXOESTRUTURA, referida ás relacións co seu entorno.

Supoño que a Unión Europea ofrece unha perspectiva sistemática desde a que pode ser valorada, aínda que, con demasiada frecuencia, parece que non ten moi claros os obxectivos da complexidade que entraña como sistema constituído cun conxunto de nacións que manteñen unha soberanía limitada pola do sistema da Unión, e na medida das esixencias desta, para coordinar as operacións de solidariedade entre os elementos compoñentes que a constitúen.

Pero esta remisión á UE, considerada como un sistema material e conceptual, sorpréndenos en bastantes ocasións na súa dinámica funcional política, ben sexa porque non foi creada con obxectivos sistemáticos claros, ou ben sexa porque xera a nivel burocrático elementos perturbadores, rompendo a necesaria coherencia, presentándose cun desconcertante caos.

Certamente, a mesma constitución da Unión con elementos sistemáticos de natureza convencional, e que seguen mantendo unha relación bilateral con ela, debilita, sen dúbida, a súa función de compoñente, de elemento-DE un sistema superior no que está integrado dunha maneira parcial e, a vez, froito das convencións que operan na súa mesma endoestrutura socio–política. É dicir, a UE maniféstase como afectada polo que É e, a vez, NON-É: NON SATISFACE PLENAMENTE AS ASPIRACIÓNS DOS SEUS FUNDADORES.

Todo isto acúsano moi ben os cidadáns, que, enfastiados da política, non estarían dispostos a apoiar unha ofensiva de pertinente investigación para descubrir e corrixir as disfuncións dos elementos nacionais que a compoñen.

Expresado doutra maneira: Aínda que se sintan xeograficamente europeos, mantéñense moi afastados de sentirse cidadáns da Unión, a vez que polacos, alemáns, franceses, españois, etc., o que os leva a cubrir formalidades de matiz económico (antibrexit, por exemplo), en vez de incorporarse sentimentalmente a esa superior estrutura, para cooperar nas funcións solidarias da mesma.

A confirmación do que acabamos de dicir témola ben presente no feito de que a dinámica exoestrutural da Unión acusa os efectos das relacións bilaterais das nacións que a integran con outros países estraños e non sempre concordantes coa política exterior da mesma. Exemplo: EE.UU é unha evidencia de que hai unha forma de debilitala, ofrecéndolles atractivas relacións aos países que a integran, incluso, na actualidade, coa chulería da non desprezable linguaxe xestual dun Trump.

Se a continuación destas breves, e, por suposto, insuficientes reflexións, facemos referencia ao brote nacionalista na Cataluña española, non creo que sexa difícil comprender, libre dos sentimentos nacionalistas, que España incorporouse a UE nunhas condicións que non só debe manter ela, senón esixilas enerxicamente aquela, posto que é absurdo e improcedente que unha entidade de constitución sistemática non vixíe coidadosamente os elementos compoñentes que a integran, se non quere pór en perigo as leis que rexen no sistema e o manteñen consistente na súa dinámica endoestrutural, evitando que a picaresca da chantaxe ridiculice vía Unión, non só a esta mesma, senón tamén ao seus elementos constitutivos. E cando digo isto non estou pensando que as oportunas correccións exclúan as adaptacións necesarias nas nacións integradas, que xa o deberon acadar, extremando o cumprimento das condicións nas que foron admitidas.

Pero o gran problema da UE é que a realidade que nos presenta non pode confundirse coa que nos suxire este paradigma: A maleabilidade política dos compoñentes nacionais pon en perigo a consistencia e estabilidade da mesma: Cada nación integrante intenta lexitimar nela as súas orixinarias pretensións no que a poda favorecer, ou criticando a súa ineficacia cando non encontra apoio. Toda unha evidencia de que a vontade de unión solidaria está moi por debaixo dos niveis requiridos para acadar os obxectivos requiridos pola Unión, metida nunha verdadeira paranoia política.

Cabe, pois, nesta amálgama política, que funciona por sectores, co paradoxo nunha lóxica da dinámica endoestrutural da Unión, preguntarse como un Tribunal propio, pode fundamentar a inmunidade das extravagancias chantaxistas nacionalistas dos cataláns independentistas – algún dos cales está exiliado dentro do territorio da mesma –, coas que intentan debilitar nada menos que un elemento constitutivo do sistema unitario da UE. E non pretendo, nin moito menos, remitirme a un nivel estritamente xurídico, que está lonxe da miña competencia na materia; pero isto, creo, non me impide realizar unha reflexión no ámbito constitucional político, minimamente esixible para que a Unión funcione cunha razoable coherencia e sentido entitativo. Só unha neglixente indiferenza respecto á constitución sistemática pode interferir na súa dinámica, abrindo brechas, que aproveitan os anti–Unión, para a disolución dela.