Teñen linguaxe propia as extravagancias...?

Comecemos por explicar que entendemos por “extravagancia”. Como é culturalmente preceptivo, no DLE defínese a extravagancia como calidade de extravagante, que podemos considerala en xeral como aquel comportamento da persoa que anda errante por fora dos límites, o que nos levaría a un tratamento nunha extensión impropia deste artigo. Polo tanto, vamos limitarnos a algúns casos, tales como vestir, actuar ou aderezarse de forma inhabitual: vestir pantalóns rotos, pendurar aros do nariz (ou doutras partes do corpo), denudarse en actos públicos, expresarse con grosaría, etc.

Confeso que eses estilos de vida, ou simplemente de presentarse en sociedade, non me gustan; pero son un fenómeno social que está aí e esixe, como calquera outro, non quedar reducido a unha mera crítica de mostrador, porque algún significado é mester buscarlle, filosoficamente, con independencia dos motivos de índole psicolóxica que catalicen a súa realización individualmente. E, pensando algo ao respecto, parece que podería incardinarse nunha corrente sociolóxica que, con distintas modalidades, recorre as canles da historia. Pretendo, pois, ofrecérllelo aos lectores, facendo explícita unha lixeira reflexión ao respecto.

Nas sociedades xa un pouco afastadas dos tempos prehistóricos, sempre existiron persoas teóricas e prácticas; sempre houbo moralistas, e Grecia ofreceunos este fenómeno social, é dicir, aos teóricos que non eran capaces de vivir como dicían, e tamén a aqueles outros que, máis ou menos groseiramente, expresaban nunha linguaxe especial de feitos a discrepancia con aqueles. E estes, algúns dos cales vivían nas rúas como os mendigos, chegaron a constituírse nunha escola, os CÍNICOS, un nome que procede do grego “kynikós”, canino, moi expresivo do escaso aprecio que lles dispensaba o resto do pobo, son un bo exemplo.

Diógenes foi un famoso cínico que opoñía á linguaxe dos filósofos ao dos pallasos. Así sae ao paso da definición que Platón da do home como ANIMAL BÍPEDE E SEN PLUMAS, que tivo unha grande aceptación; pero este curioso cínico despluma un galo, e sóltao na escola co seguinte letreiro: ISTO É O HOME DE PLATÓN. Penso que non sería un erro considerar a Platón e Aristóteles como os filósofos do señorío, mentres que Diógenes e o seus compañeiros da escola teñen unha linguaxe plebea.

Sen dúbida, debe considerarse isto como a indicación dunha constante social, que a través da historia preséntase en forma máis ou menos grotesca, e camuflada doutras maneiras, para ridiculizar as acicaladas formas teóricas de expresar o que, frecuentemente, non se leva á realidade, o que se refuta polos cínicos mediante unha linguaxe basta e groseira, que elude as formas habituais, facendo obxecto de desprezo os modos señoriais, xustificados como correctos socialmente, por oposición aos dos extravagantes dos que ha de soportarse esa crítica descarada.

Non faltan tampouco algúns estudosos que aborden todo isto. Como exemplo pode servirnos Willy Hochkeppel, filósofo alemán, de quen se ocupa o seu colega, tamén filósofo, Peter Sloterdijk, e di que o seu colega demostrou os paralelismo que existen entre o antigo cinismo e o moderno movemento dos hippies. E con referencia, por exemplo, á moralidade, mantén que é boa, pero valora a naturalidade expresada nesa linguaxe que escandaliza aos señores, do que se valen os plebeos para manifestar a verdade desvelada das falsas aparencias e amaneiramentos dos filósofos señoriais.

Pero onde hoxe en día se revela esta constante social, sen dúbida, é na arte, na que aparecen estilos nos que a fealdade, o arbitrario e, incluso, o brutal, prima a extravagancia dos medios utilizados para expresalo. Pero esa linguaxe xurde tamén noutros espazos sociais. Recordemos que as alumnas de W. Adorno mostraban os seus peitos denudados, non cun propósito erótico, senón argumental, é dicir, o seus corpos eran utilizados como linguaxe dunha resposta anti–teórica, manifestándose como unha praxe de modificación social: AQUÍ ADORNO É SOCRÁTICO E AS ALUMNAS REBELDES REPRESENTAN A DIÓGENES (interpretación de Sloterdijk), non máis desconsideradas co profesor que Diógenes con Alexandro Magno cando lle mandou apartarse para que deixara pasar os raios de sol. E eu engadiría que así estaba desvelando as aparencias para ver con claridade a realidade.

Reparemos, pois, nisto. Aquí o denudo xoga o papel do raro, atrevido, desvergonzado, ostentosa e mala educación, deshabituado…. ASÍ, SE O CÍNICOS ANTIGOS SE OPOÑEN AOS IDEALISMOS, OS DA NOVA ONDA OPÓÑENSE Á MASCARADA IDEOLÓXICA. E non é de estrañar que con todo isto nos quedemos perplexos cando nos detemos nalgunhas manifestacións socio–políticas que nos pasaron e están pasándonos tan desapercibidas: coletas, aros, nudeces, desmandos parlamentarios, estrañas vestimentas, etc., que, ademais da psicoloxía individual, encerran posturas contra o enmascaramento habitual de propósitos no ámbito da política, principalmente. É algo que está aí e que non hai que descartar que haxa que empezar a levantar a capa das falsas aparencias para que entre o sol, se non queremos encontrarnos con estes fenómenos de modais plebeos forxados nada menos que no século XXI.

Claro que teñen linguaxe propia as extravagancias!!. Contamos, ao respecto, con bastantes exemplos, sen saír de España: As visitas a un dignitario, cun intencionado desaliño, sen dúbida, supoñemos que lle transmite quen a fai a quen a recibe unha información nesa linguaxe plebea moito máis interesante, politicamente entendida, que a recibida a través da linguaxe preceptiva; e o trapo que substitúe a gravata levada con sinxela elegancia ben parece simbolizar o mantemento dunhas formas mínimas para evitar disonancias cunha esperada función pública, e, ao mesmo tempo, deixarlle evidente a súa parroquia que se trata dun mero compromiso señorial, porque non convén afastar, en expectativa de destino, a Alexandro Magno e tampouco deixar de seguir ao sol que máis quenta, recreándose na compracencia dos beneplácitos dixitais gregarios.

E, finalmente, por moito que todo isto lles pareza a algúns lectores algo intranscendente para a vida práctica, eu ouso suxerirlles algunhas reflexións: A desproporción que se está introducindo entre os medios e os fins ou obxectivos socio–políticos, santificando aqueles en aras de visións de mera ideoloxía, debería levarnos a non queixarnos do inferno se nosoutros mesmos o estamos creando, posto que non se poden perseguir bos fins con malos medios, mediante a práctica deliberada da mendicidade, da que fuxía Diógenes, por iso coidaba de que Alexandro Magno no o privara do sol, mentres os “diógenes” da actualidade desexan desmedidamente un lugar nel, non poñendo ascos para elo en levar o espírito da VERDADE a unha ABERTA CONTRADICIÓN co espírito das INSTITUCIÓNS. Non estaremos, acaso, necesitados de portadores da lanterna, en pleno día, para encontrar gobernantes?!.