¿Pódese pasar? (2)

Prólogo da primeira edición
“XOSÉ MARÍA GÓMEZ VILABELLA, provinciano lugués das terras de Castroverde, naceu á nosa amizade nos lonxanos días da nosa xuventude. Xa van aló ben anos. Daquela remataba de publicar “Castroverde”, un breve e delicioso estudio da súa terra natal e andaba facéndolle as beiras á que é a súa compañeira, entón estudante de Maxisterio.

Gómez Vilabella fixo de todo ou de case todo. Comezou sendo zoqueiro. Máis tarde realizou estudios mercantís e idiomas, estivo empregado na banca, pasou dez anos en África, e non sei que máis; aínda así tivo tempo para escribir algúns libros. Trátase dun autodidacta polifacético que soubo tirarlle á vida o meirande proveito. En galego a un home así chámaselle un milmañas. O seu lema é: “Primum vívere, deinde philosophari”.

Despois do seu relato en galego Cacería de ciclóstomos en Ifni, terra que el coñece moi ben, danos agora ¿Pódese pasar?, que chama “conto vello”, mais que a nós non nos semella tan vello, senón novo e actual.

Estamos, ao noso xuízo, diante dun escritor popular no sentido máis nobre da palabra. Gómez Vilabella escrebe unha literatura clara, directa, latexante, viva, que vén de O Tío Marcos da Portela, pasa por Lesta Meis e chega a Neira Vilas. Un xeito de contar como se fala, coa imprescindible carga literaria, que prende ao leente -como dicía Otero Pedrayo- dende a primeira deica á derradeira liña. En definitiva: literatura para a xente do común, en afortunada frase de Blanco Amor.

¿Pódese pasar? Conta, con graza e con eficacia, as avesorías e godalladas dun alcalde e dun secretario de concello na época franquista. Un retrato verdadeiro e obxectivo, feito con retranca e fina ironía, do noso caciquismo e das súas tristezas e miserias, que a xente -estamos seguros- recoñecerá e que a súa lectura lle será proveitosa. Desexamos e agardamos que, despois da lectura deste libro, os dormentes abran os ollos, contemplen a realidade e obren en consecuencia”.

Manuel María
(Trátase do noso eximio poeta Manuel María Fernández Teijeiro)

-.-
¿Quen dixo que dos de Aló, dos do Alén, nada se sabe, que ninguén dá a volta, nin sequera para contalo? ¡Volven, volven, que despois de purgados van ascendendo de grado, e todos teñen que face-la milicia celestial, homes e mulleres, que consiste en pasar un tempiño de anxos da garda dos viventes! ¿Que como o sei? Nesta vida todo é pactable, pero hai que poñerse en forma, receptivos. Eu fixen a coresma, ben feita, sen acollerme á bula, nin tampouco ao desuso, así que, nunha ocasión na que me tentou o diaño, incitándome para que entrase no balbordo da política, tan asustado me vin que din en pregar, en invoca-lo meu anxo, asegurándolle que, por encima de todo, o que eu quería era salvarme.

O anxo viume sincero, e deu en contarme cousas, particularmente sobre os esvaróns e maila delicuescencia, esperemos que ancestral, e por tanto periclitada, da política. Daquela, nun abuso de confianza, deume por preguntarlle acerca dunha xente da que eu tiña malas referencias por oírllelas aos meus entregos, e, inesperadamente, soltoume unha película, con tódolos seus claroscuros: ¡canto pasou cun daqueles interfeutos, a súa temeridade, o rebumbio que ocasionou Aló Arriba nas Alturas Celestiais, etcétera!

Como os anxos sempre van que voan, largoume ese disco sen apenas pararse en comentarios, así que só me deu tempo para apunta-los correspondentes diálogos. Aquí os tedes, por se aínda valen de escarmento para alguén, a estas alturas da democracia, que o conto é vello, pero..., ¡nunca se sabe abondo das cousas do diaño, que seica teñen raiceiras, alicerces rastreiros, e multiplícanse co lume, nos incendios, nas delladas, tal e como lles pasa aos eucaliptos!

…
-¡Ave María Purísima! ¿Quen é, quen vai, quen dramatiza dese xeito, quen se desespera estando xa nas Portas do Ceo? ¡Aquí nunca tal pasou…!
-¡Abran, descorran esta nube, que estou en coiros; aquí fora, no espazo, á intemperie…! ¿Ou que sofisma é ese de que somos iguais despois da morte! ¿Onde está Deus; quen é aquí o Xefe, o Responsable, desta retención? ¿É que piden avales no Ceo; tamén no Ceo?¡Isto é unha afronta comparativa, unha falta de equidade, un escamoteo das oportunidades! ¿Saben con quen tratan? ¡Míreno ben, que aí abaixo, na Terra, fun Avogado, en exercicio, e vou apelar a Santiago, ad quem!
-¡Querido postulante, teña paciencia, que estamos na Eternidade! -Díxolle o Gardián da Porticus Coelum, tentando acougalo.
-¡Abra presto, que se isto é a Eternidade, aquí non hai horas de Oficina! ¿Ou hainas…?

En canto os de dentro asomaron polo postigo, e lle viron as pintas, dixéronlle:
-¡Que juppie, que maneiras...; chamando así, ao desaforado, nas mesmas Portas de Don Pedro…, que a pouco arrinca o petador! ¿É que non había Educadores, non había Mestres, no seu país, en España? ¡Tal parece!
-Alguacil, déixate de andrómenas, que teño présa, moita; ¡sempre a tiven por chegar ao Altísimo! Tamén pasa que van esmorecidas as Democracias, e eu, aquí, neste Adro Celeste, á intemperie, de papón, papando auras, auras esgrevias, e sen zugar da Gloria Nectárea!

Ao Anxo Torneiro todo se lle volvía persignarse, que nunca noutra tal se vira, ¡nin a coñecía!
-¿Vostede, que tan politicamente se expresa, e con esa máquina de escribir ao lombo, quen é? ¿Acaso un luciferino? Así, tan citrino, e con ese carácter...; ¡claro, quen outro ser podería ser!
-¿Eu…? ¡Agora que o menciona, ninguén; só un ánima en pena, recén indultada! ¿E vostede, que non se doe de min…? ¿Onde está a bondade dos anxos? Veño recomendado, que me recomendou a ánima o propio Cura de Churiz…; iso si, sub conditione!
-¡Nese caso...! ¿Mais, quen lle deixou pasar, nesoutra, na Cancela do Tránsito? ¡Ten que haber un erro! ¿A quen se encomendou; si, vostede..., mortis causa? ¡Da Corte Celestial, quero dicir! ¿Pasou pola Coresma?
-¡Non, que me coei na Porta Coeli! Escapei do Purgatorio e vin directo para aquí, de corpo presente, que o trouxen comigo, o meu corpo, digo, por se era certo aquilo do Alcorán! ¿Teñen hurís, téñenas; desas, das duriñas, co virgo intacto? Pois, de paso que paso, quero presentar un Recurso; ¡de Casación! ¡Xa sabe, por infracción de Lei!
-¿De cal, da súa ou da nosa? -Nun aparte, dirixíndose ás estrelas: -¡Este tío é un petulante, un soberbio...! ¡Se mo permitise o Xefe, como hai Deus que lle esnafraba o nariz, e daquela volvía ao xofre, reenganchado, coma no Tercio!
A todo isto, a estas alturas da porfía, aquel postulante seguía impávido, sen inmutarse, desafiante. ¡Non se cortaba nin tanto así! Insistiu:
-¿De que lei pode ser? ¡Da nosa, da dos Secretarios do Franquismo, que daquela tiñamos bula, a da Santa Cruzada, que así lle chamou a propia Igrexa ao noso Alzamento, ao Glorioso, ao Invicto! Pero fágase a un lado, que me queiman os efluvios do seu espadín; ¿entende?
-Nese caso..., ¡céese para atrás! ¡Vostede; si, vostede! E agarde un intre, ata ver que se pode facer..., ¡en atención aos responsos do seu Cura, do de Churiz por suposto, aquel Inocente...! De momento vou consultar co noso Oficial de Scanner, aquí ao lado, no Corpo dos Lábaros...
-¡Xa que logo, paso, pero a min os Gardas..., cádranseme, de sempre!

Non había forma de conterlle aquela agresividade, así que o Anxo tivo que poñerse fero:
-Dentro, non, que isto élle Purísimo. Tabernáculo, ¿sabe? Espere aí, aí mesmo, aí fóra, nese Adro das Esperanzas... -Noutro á parte e volvéndose ás Estrelas, que chispeaban coa picardía do caso: -¡Que cara, que bigote; parécese ao Hitler...! ¿Non lle ardera a ánima, daquela, en Berlín, no seu búnker...?

Nisto, que pasou polos Pórticos Celestes, de casualidade ou de rolda, o Canteiro da Primeira Pedra, aquel Kefás de Galilea, barbado e chepudo, ¡como todo pescador que se prece! Tan circunspecto, que nin no Ceo se puido esquecer daquelas debilidades súas, aquelas negativas que lle deu ao seu Mestre; sempre taciturno, sumido nun arrepentimento exemplar:
-¿Que che pasa, meu Anxo? ¡Sequera ti, espírito puro, sen mácula, non tés cousa da que arrepentirte, que a ti non te botaron do Paradisus terrenal! O Mestre ben que me perdoo, xa daquela, pero eu..., ¡o que sabes: penitencia, sempre penitencia; penitencia voluntaria, ad perpétum rei memóriam!

Nin con esas, que a tal momento o Anxo Alguacil tremía coma unha vara verde:
-Don Pedro, ¡as circunstancias! É que..., volveu, ¿sabe? Está aí fóra ese Secretario, o correas aquel, aquel que estivo destinado no Concello de Churiz nas últimas do Franquismo. Dinlle o vade retro, pero repúxoseme, cunha insolencia luciferina!
-¿Rapaz, é que temes caer nun renuncio? ¡Non, non o queira Deus! -Animouno Don Pedro, sempre paternal.
-¡A verdade é que si, que estou en perigo, que ese argalleiro pode enlearme, ao menor descoido! Trae un recurso, ¡outro! Unha Reforma, ou Casación; ¡algo así! Xa sabe, cousas do diaño, influencias, que ese camarada non acouga..., ¡nin por sobre dos luceiros nin no inferno, que de alí escapuliuse antes de cumpri-la purga, e iso que só lla deran de rícino, estilo joseantoniano!

Don Pedro, para animar no seu Anxo, chiscoulle un ollo, en complicidade fraterna:
-¡Rapaz, tranquilo, impasible o ademán; que se aguante, que espere, pero en todo caso, aí fóra, de pé, polo menos outro tanto como adoitaba facerlles, el mesmo, na súa Galicia, aos paisaniños da pucha, almas cándidas, todos eles, a eito! Pola conta que lle ten, que non se queixe; e logo que aquí, no Ceo, con estas nubes secas non se molla! Mentres purga, ti, que es o meu Recadeiro, avisa a Frei Marcos, ao Señor da Portela, para que se revista de Fiscal, que vai ter outro día de Gloria coa revisión destes chanchullos..., tan arrevesados! No ínterim, gárdoche eu esta Porta, eu mesmo, que me serve de humilladoiro!

En vista daquelas ordes fulminantes, case que tronantes, do propio Kefás, non tivo outro remedio que quedarse fóra, naquel adro, paseando en círculo e dando tropezóns, aquel que fora, en vida, Excelentísimo Señor Secretario do Excelentísimo Concello de Churiz.

Daba a impresión de que o molestasen as faíscas da súa ánima en pena pois cofábase e cuarteábase en tódalas direccións, rascando sen parar, principalmente pola entreperna, ¡casualmente por onde máis pecara! Víase tan atormentado, que mesmo alampaba polos seus ollos pitoños; e de cando en vez ollaba cara á Porta Sublime de Don Pedro, por onde discorría, a tal momento, unha Santa Compaña de almas redimidas, co Xubileu lucrado. ¡De onde, se non! A todo isto, o Fulano aquel seguía peripatético, esperando polo Salvoconduto, nada impasible aquel ademán seu, de notable falanxista, alerta, sempre alerta, ¡subido aos candeeiros celestes! Mentres, aló por dentro, nun recuncho chatolado de estrelas, ¡brancas coma seixos!, conversaba o señor Marcos da Portela co Alguacil susodito:
-Chacho, a mandar, que aquí me tes, co espírito presto, aínda que algo canso; ¡como que acabo de chegar!
-¡Daquela faga coma eses emigrantes do seu país, sempre de viaxe, baleirando e transvasando o contido dos Continentes! ¿Entón, vostede, vén da Galilea, de Galitzia ou da Gallaecia? Dixéronme que baixara á Terra, á súa, para darse unha voltiña, desas de inspección, e de paso para facerlle compaña ao señor Santiago, que seica o teñen aburado con tantas apertas!
-¡É certo; aquí na Gloria sempre o é, todo, e bo traballo temos en impedi-la contaminación dos mentireiros! De paso dinlle unhas advertencias á miña Galicia, que ese Iago non acaba de emancipala, de purificala! O pretexto da miña peregrinaxe foi botarlle unha ollada ao Día das Letras... ¡Chacho, que letras, que invasión de Procesadores, que xa ninguén se lembra daquelas plumas de coroa! Melloraron; algo si, maiormente desde que teñen autonomía... E logo que o teñen todo normativizado; tan ordenado e tan regulamentado, que ata fixeron unhas Normas exhaustivas: ¡Ortográficas e Morfolóxicas! Tempos traen tempos, así que eses galaicos do Finisterrae merecen tres ou catro Nobels, ¡anuais! Sobre todo polo ben e polo moito que falan, maiormente os Xunteiros; ¡uns Horacios! ¿Sabes que "Horacio" significa, "Servo de Deus"? ¡Pois iso!

O Anxo Torneiro, pola súa parte, cría e non cría, desconfiando un si é non é daquel chauvinista da Portela, que igual exercía de galego no Ceo que na Terra:
-¿Frei Marcos, que me di, tanto xabón..., perfumado? Igual llelo dan eses suecos a cambio do da Toxa...; ¡agora que o controlan as multinacionais!
-¡Alguacil, non sexas mal pensado, que estás na Gloria! Daranlles eses Nobels aos meus paisanos grazas a Deus. ¡A Deus, sobre todo, pero tamén ao Fillo do Trono, que moito espeliu neles, nestes vinte séculos de Cristianismo!
-Neste caso tamén o será grazas a vostede, Frei Marcos; polo menos en parte, que desde os seus días ben que lles abalou nas conciencias..., despois de tantos séculos de escravitude e de anonadamento, de autoodio, maiormente eses labregos da teixa!
-Coa vista que teño hoxe…; quero dicir, coa que acadei no meu Transo, ¡máis escribiría, e máis forte abalaría! Pero deixémonos de lerios e dime, ¿para que son requirido, nesta Porta Pretoriana, na Coeli?
-É que volve a estar aquí, aí fóra, con outro Recurso, aquel don Litis, aquel que foi Secretario do Concello de Churiz nos tempos do franquismo. ¿Xa o coñece de vello, non si? ¡Se non a ese, si aos da súa ralea!
.../...