Adiante!

CAPÍTULO I

O ruído do motor da embarcación “Cervo de Ancares” deixou paso ao chío das gaivotas da ría de Vigo. Era un zunido mol e cadente que se fundía coas primeiras raiolas de sol do apenas encetado mes da sega. O ronsel deixado atrás desaparecía engorde entre as bateas, mentres que un exército de ondas miúdas arrolaba con agarimo o iate de Xiana coa proa apuntando xa cara a cidade olívica.

Xiana sacou do interior dúas cadeiras gornecidas de veludo azul e dous vasos de zume de laranxa acabado de espremer. Mirou para a súa avoa e deulle reparo interrompela. Dende que subira á embarcación situárase preto da proa coa mirada perdida cara o horizonte. Nos últimos tempos, Iria cultivara unha capacidade de evasión tan grande, que deixaba absortos aos seus achegados. Con pasos lentos para non crebar a fraxilidade do momento, achegouse a ela e abrazouna por detrás. Sempre se sentira moi unida a aquela muller misteriosa da que pouco lle contaran.

Xiana levaba agardando aquel día dende nena e por ese motivo sentía unha presión inusual na boca do estómago. Era unha xornalista de recoñecido prestixio en Galiza e aos seus trinta e dous anos xa entrevistara a todo un elenco de famosos, dende actores de sona internacional ata os políticos de primeira liña. Era considerada unha xornalista seria pero mordaz, capaz de alcanzar o segredo mellor gardado ante a inusitada pasividade da vítima.

A xente considerábaa perigosa pero, por outra parte, deixábase seducir por un anaco de fama no xornal galego máis vendido. “A sona é un bocado envelenado ao que poucos se resisten”, dixera o decano da facultade no acto de licenciatura. A única persoa que permanecera implacábel durante o asedio, na súa curta carreira profesional, fora o novo Arcebispo de Compostela; un home de acenos austeros e discurso ben aprendido, que pretendía levar as rendas do encontro ata o remate.

Aquela non era unha entrevista normal, era a oportunidade de coñecer, non só a primeira premio Nobel de literatura en lingua galega, senón a súa descoñecida avoa materna. Súa nai, nunca logrou perdoar a Iria o divorcio con Friedrich, e por esa razón, Xiana apenas vira a súa avoa máis que nas comidas familiares importantes. Aquela señora de pelo curto e branco, coqueta no vestir e de sorrir engaiolante, levaba algo practicamente insólito no ano 2080, uns lentes, que apenas ocultaban a vivacidade daqueles ollos escuros. A súa avoa debera de ser unha muller moi fermosa, outrora.

Nun aparte da última comida, Xiana dixéralle á súa avoa que tiña moito interese por escribir a súa biografía. Ela, a cambio, pediulle que a levara no seu iate dende Marín ata Vigo e que alí falarían do que ela quixese. Resultaba misteriosa aquela proposta pero pareceulle perfecta; alí terían a intimidade apropiada para conversar de cousas importantes. Recolléraa cedo na compostelá praza de Galicia e durante o traxecto en coche falaran de cousas triviais.
Situou o gravador a carón do zume e cun aceno sutil convidou a Iria a sentarse na cadeira de brazos azul da dereita.

- Cando queiras! - Dixo Iria á vez que apoiaba o bastón no repousabrazos.
Miles de cuestións sucaban veloces os miolos de Xiana coma se dun circuíto de fórmula un se tratara. Preguntas persoais e profesionais mesturadas, por onde comezar! Ao final o sorriso de Iria deulle a confianza que precisaba para arrincar.

CAPÍTULO II

- Ben Iria, fálame un pouquiño da túa infancia!

- Eu tiven unha nenez marabillosa no corazón dos Ancares. Nacín a comezos de 1993 nunha aldea de Cervantes, en plena crise demográfica. Daquela non había nenos nas aldeas e a pouca xente nova que por alí quedaba, ía fuxindo paseniño cara as vilas e as cidades máis próximas. De feito, meu irmán e eu só tiñamos un rapaz na aldea con quen xogar.

A meu pai gustáballe a poesía, pero sentíase frustrado por non ter a preparación necesaria para compoñer versos. Non puidera acabar os estudos primarios porque meu avó morrera de novo e tivera que facerse cargo do traballo da casa. Quizais fose esa angustia o que o empurrou a lernos contos e poemas todas as noites da nosa infancia. Meus pais non tiñan moitos cartos pero dedicáronos todos á nosa formación académica. El dicía que a cultura era o ben máis prezado que a xente humilde podía herdar. Ela era a chave do progreso.

- Dende logo que a túa cumpría co estereotipo de familia tradicional!

- Si, daquela os divorcios, aínda eran unha excepción na zona rural galega.

- E, habendo tan poucos nenos na montaña, onde tiveches que estudar?

- Cursei os estudos primarios preto da casa, na Ponte de Doiras, e a secundaria en San Román de Cervantes, dous centros pequenos que permitían unha relación familiar tanto cos compañeiros coma cos profesores...

Iria foi lembrando pasiño a pasiño os acontecementos máis agarimosos que gardaba naquel baúl, aparentemente, comesto polos anos. Falaba sen présa, ríndose ás veces, debuxando coas mans escenas pasadas, ollando sen mirar para a súa interlocutora...

- O xefe de estudos, e á vez profesor de Tecnoloxía, acudira á clase cunha sorpresa debaixo do brazo. Xa comezara a intensa xeira dos exames finais e agradeciamos calquera comentario alleo ao estritamente académico. Os profesores estaban concentrados en rematar os temarios a toda costa e a tensión cheirábase en todos os recantos da aula.

“Tráiovos unha boa nova. A Consellaría de Medio Ambiente convida a sete rapaces do CPI de Cervantes a participar na Expedición Ultreia...”. E comezou a explicarnos o simbolismo daquela excursión que rememoraba os setenta e catro anos da expedición de Álvaro de las Casas con raparigos galegos polas costas do país.

Mirei para David, dous postos cara a esquerda, e as miradas fundíronse nun sorriso de complicidade. Era a última oportunidade que tiña para que a nosa relación subise un chanzo máis antes de coller as vacacións.
Tiñamos tres días por diante para entregar as autorizacións paternas e entre elas realizaríase un sorteo para determinar as sete prazas. Comezaramos a facer o proxecto de Tecnoloxía e o profesor mandounos parar para que as nosas mans inocentes escolleran aos participantes. O corazón bombeaba o sangue con tanta forza que o sentía gurgullar polas cavidades internas. David saíu de terceiro, pero o meu nome non aparecía. Cando xa se escolleran aos sete participantes a miña cara parecía o cadro da Virxe das Angustias que hai na igrexa da miña aldea, pero unha esperanza pareceu abrirse paso... “Agora imos seguir sacando nomes para facer a lista de espera, que seguro que algún alumno non poder acudir”.

Os meus compañeiros seguiron sacando nomes da bolsa de plástico e eu aparecín de cuarta na lista de espera. Non era o que imaxinara na casa pero aínda non estaba todo perdido. A lista foise movendo polo razoamento absurdo de “se non vai fulanito, eu tampouco vou”, e xusto o día de confeccionar o listado definitivo, o profesor veu a xunto de min consciente das miñas inquedanzas e, pousando a man na miña cabeza, como tiña de costume, dixo que tiña sitio de milagre. Non mo podía crer, pasaría dous días con David e montaría nun veleiro! Dende logo que a sorte non me podía deparar un destino mellor.

Os exames e as clases foron deixando sitio aos longos días de vacacións. As miñas notas foran tan boas que meus pais, como recompensa, deixáronme ir á piscina de San Román cando non había traballo urxente na casa. E alí, xunto a Vanessa, unha rapaza de terceiro da ESO agraciada coma min coa excursión, faciamos e desfaciamos virtualmente a maleta da viaxe. Nin que marcharamos da casa toda a semana!

E chegou o venres. Erguérame preto das doce sobresaltada. A noite anterior tardara moitísimo en durmir e oíra o reloxo do cuarto grande cantar a unha, as dúas, as tres..., pero contra a mañanciña os rexos brazos da cama venceran o meu cansazo. Despois de xantar, achegoume meu pai no vello Ford Fiesta ata o colexio e alí collemos o autobús para ir recoller a outros tantos rapaces de Becerreá. Acompañábannos o noso profesor de Tecnoloxía e o vicedirector do outro centro. Unha lixeira calixe envolvía o val do Navia naquel pegañento calmizo que o aire acondicionado era incapaz de roubar.

A cara de Xiana non daba creto ante a descrición pormenorizada que unha muller con oitenta e sete anos daba da súa infancia. A súa cabeza desenrolaba de vagar as lembranzas do tenro nobelo en que antano decidira gardalas, quen sabe se agardando aquel momento...

- Sentei con David e as gargalladas invadiron pronto o autobús cos sempre ocorrentes comentarios de Uxía. E así, entre chistes e contos fomos chegando a Muros. O porto estaba ateigado de atraccións, así que despois de cear non nos foi difícil convencer aos profesores para dar unha voltiña pola vila.
Unha airexiña morna con arrecendo a mar xogaba cos meus cabelos mentres camiñaba a carón de David. O ruído do mar mesturábase cos bucinazos das atraccións e a música estival dos chiringuitos. Os meus cinco sentidos eran incapaces de capturar tantas sensacións. Coido que unha nena non podía ser máis feliz!

E pasou a noite e tamén unha oportunidade máis para dicirlle a David todo o que practicara diante do espello da cómoda de meus pais os días anteriores.

- Pódese dicir entón, que David foi o teu primeiro amor? - Interrompeuna Xiana poñéndolle a man enriba do seu xeonllo, nunha chiscadela de entendemento.

- Cando un é neno o corazón dá moitas voltas. Cabalga ceibe coma un corcel polo monte, pero con David foi distinto, eu sempre levei as rendas ben suxeitas.

- Como era ese rapaz?

- Dende logo, non se trataba do máis guapo do colexio. Era moreno e despistado, moi distinto do resto dos cativos. Non adoitaba xogar ao fútbol nos recreos, nin a participar nas liortas que tiñan os demais ás agachadas dos profesores de garda, simplemente se limitaba a ler no corredor e a falar coas rapazas e cos profesores que por alí pasaban. Moitas veces ríanse del por traer o xersei do revés pero a min volvíanme tola aqueles olliños distraídos pero limpos.
Despois de almorzar - reconduciu Iria a conversa - marchamos a alancadas cara o peirao. María esquecérase do neceser no hostal e xa andabamos ás carreiras coma sempre. Coñecemos á tripulación e ao resto de xente que nos acompañaría no veleiro ata Ribeira e subimos a bordo, ao son dunha fermosa canción interpretada por un gaiteiro noviño. Anos despois identifiqueina coma o Himno do Antigo Reino de Galicia.

As cámaras de TVE apreixaban todo coa voracidade dun monstro trípode famento para unha reportaxe que ían botar a semana seguinte. Explicáronnos o funcionamento do barco e cando nos deixaron un pouco de tempo libre un andazo comezou a buligar entre a tripulación máis nova. Comezou Cristina e coma fichas de dominó fomos caendo un tras outro. Eu, nun momento de debilidade, non puiden evitar vomitar e alcancei sen querer a un señor de barba aderezado cunha gorra de mariñeiro. Non tardou en aparecer o profesor, poñéndome a man na cabeza, para dicirme, “parabéns, non todo o mundo pode gabarse de vomitar por enriba dun Director Xeral da Xunta de Galicia”, e rinme consciente de que a palidez que portaba no rostro era o espello do seu mareo.

Achegueime ata a proa do Nauja para ver se a brisa do mar me ía apazugando a cabeza. Estabamos xa lonxe da protección da ría e as ondas acaneaban o veleiro con descaro. Ao pouco apareceu David e abrazoume polas costas. Non falamos, porque estaba visto que abrir a boca naquel estado era perigoso e non sei canto tempo permanecemos naquela posición. O barco comezou a virar e un membro da tripulación avisou en voz alta que pronto atracariamos en Aguiño. Pensar que en pouco tempo pisariamos terra foinos dando azos para continuar, pese a que, apertada polos brazos de David, tampouco se estaba tan mal.

Unha melodía polifónica foi anegando a serenidade do encontro co seu volume. Iria remexeuse para atopar o teléfono móbil dentro do bolso e cun certeiro toque devolveu o silencio á cuberta da embarcación. Nese momento Xiana comprobou que efectivamente o seu estaba apagado e continuou escoitando.

Xantamos todos xuntos preto de Corrubedo e xa pola tarde o tempo sorriu e o vento calmou. Montamos de novo no Nauja e no curto traxecto ata a engalanada vila de Ribeira ninguén se volveu marear. A ría estaba lisa e a algarabía propia da rapazada volveuse a sentir. Ía chegando o final da excursión e, desafiando a opinión de pola mañá, xa todos queriamos volver a participar na expedición o ano seguinte.

En Ribeira recibiunos a corporación Municipal no salón de plenos coma se fósemos heroes. Merendamos e contra as nove volvemos a montar no autobús que nos devolvería á monotonía das nosas casas. Vin sentada con David todo o camiño. Agarreille a man e falamos das nosas cousas. Cada quilómetro que avanzabamos aumentaba a miña tristura por aquela xornada que remataba. Un bico na fronte de meu pai fronte ao colexio, puxo o punto final á primeira etapa da Expedición Ultreia.

- Como rematou a vosa relación?

- Seguín en contacto con David grazas ao teléfono móbil que me regalara a miña madriña na festa de aniversario, e púideno ver unha vez na piscina de San Román e en dúas festas das proximidades. Cervantes pode ser moi pequeno e inmenso ao mesmo tempo para un cativo, pero lembro que cando me invadía a melancolía collía a cinta de vídeo da reportaxe de TVE e premía o “pause” no breve intre que a cámara nos enfocou na proa do Nauja.

Un día pola tarde, David chamoume con voz apesarada. Seus pais decidiran marchar para Lugo e matriculalo no IES das Mercedes. O ceo escureceu e o verán fíxose noite. A min, que pouco saía da casa, Lugo semellábame América. Prometemos escribirnos, e así o fixemos durante case un ano, pero a distancia e o tempo foi esfarelando o noso noivado.

Volvín a participar na Expedición Ultreia, xa que os que foramos o primeiro ano tiñamos preferencia fronte aos demais. Porén, nunca máis volvín a marearme, se cadra porque os brazos protectores de David seguían aloumiñándome dende a distancia, e pese a que as tres etapas seguintes foron marabillosas, ningunha resultou como a primeira.

CAPÍTULO III

- Din que os galegos non valoramos o que temos ata que é recoñecido fóra do país. A túa carreira corrobora a hipótese da nosa falta de autoestima como pobo. Poderíasme comentar como influíu na túa vida a longa estadía en Austria?

- Eu presentara a tese de doutoramento en novembro sobre os poetas da montaña, centrada, como non, en Uxío Novoneira, e a miña titora, a catedrática dona María Luisa Cedrón chamoume durante o Nadal porque remitiran ao departamento un contrato de traballo interesante. Tratábase de dar clases de galego na Universidade de Innsbruck durante o segundo cuadrimestre. Ao parecer, había tanta demanda na cidade alpina que, á última hora, a universidade ofrecera a posibilidade de abrir a matrícula. Fenómeno estraño aquel de Innsbruck!, pensei eu, pero sen darlle moitas voltas á cabeza enviei o meu “currículumvitae” por correo electrónico. Levaba un mes de descanso na miña terra natal mergullada na lectura. Durante o estrés da tese acumulara unha morea de libros na mesa de noite á espera dunha paz que me permitise saborear as verbas impresas de escritores do máis variado.

Non tardaron unha semana en chamarme. Estaba convocada, xunto con outros catro candidatos, a unha entrevista en Innsbruck cinco días despois. Non albergaba moitas esperanzas pero a idea de visitar Austria cos gastos pagos venceu a miña desconfianza.

A entrevista saíra mellor do que pensaba xa que dominaba o inglés e aprendera algo de alemán na Escola Oficial de Idiomas. Ademais, posuía un currículo inzado de méritos para os meus trinta anos. Así que, a comezos de febreiro instaleime nun apartamento moi acolledor preto do Xardín da Corte, Hofgarten, un parque planificado hai máis de seis séculos e situado no corazón da cidade. A xanela do meu cuarto abría cara o río Inn e dende ela víase bulir preguiceiro o teleférico ata o Hafelekarspitze que, a 2300 m de altura, ofrecía unha vista de Innsbruck que non cansaba de enxergar nas tardes solleiras.

A neve, que sepultaba a cidade durante meses, lembrábame as xornadas sen colexio aló en Cervantes, cando o transporte escolar era incapaz de chegar á Freita a recollerme. Dende logo que a paisaxe érame bastante familiar e a cidade moi semellante a Santiago; de feito, coma aquela, tiña o encanto das cidades universitarias europeas.

O contrato rematou pero como o curso resultara un éxito renováronme como profesora durante dous anos máis.

- Como coñeciches a meu avó?

- Unha fin de semana de outono achegueime a Salzburgo cunha compañeira da facultade. O seu irmán, Friedrich, daba un concerto de órgano na catedral. Tiña trinta e cinco anos e xa conseguira facerse un oco no berce de W. A. Mozart. Oín o concerto prestando máis atención ao estilo renacentista do lugar de celebración que á propia música, e non por desprezar ao rapaz, que o facía moi ben, senón porque daquela os meus coñecementos musicais eran inexistentes. Despois fomos tomar un café coa familia deles ao famoso Fürst, ateigado de xente requintada á saída do concerto. Nunha sociedade como a Austríaca, non saber de música é considerado como un caso de analfabetismo claro, e iso facíame sentir verdadeiramente incómoda entre aquela xente.

Friedrich tardou en aparecer, e xa contra a noitiña fomos cear os tres a un local de ambiente desenfadado que contrastaba cos nosos traxes de etiqueta. Era un rapaz simpático e de verbo áxil que rompía coa frialdade da imaxe que fora forxando durante o concerto. Impactárame a solemnidade coa que deixaba atrás cada un dos catro órganos da catedral, seguido sempre por unha axudante que se dedicaba a pasarlle as follas da partitura.

Detrás daquela velada viñeron un par delas máis coa miña compañeira xogando o papel de celestina. Non fixo falla agardar moito tempo para que Fiedrich e eu descubriramos un sentimento que excedía os límites da amizade. Foi alí, no barrio de Maxglan, na cervexaría máis famosa da cidade, onde teu avó me pediu que saíse con el. E no tren que unía as dúas cidades matei moitas horas lendo aos clásicos á espera do encontro co meu novo amor.

- Mudando radicalmente de tema, foi en Austria onde te deches a coñecer como escritora. Como foron os teus primeiros pasos na literatura?

- Coa tranquilidade de Innsbruck como fondo agromou á luz o meu primeiro libro de poemas, “Unha laña no rescaldo”. Moitas outras veces tiña escrito poesía, pero nunca sentira a necesidade de facelo coa intensidade de entón. Grazas a ela podía liberar as preocupacións que asolagaban un corazón namorado que murchaba coa distancia ao berce que o arrolou de novo.

Ese libro foi traducido ao alemán como exercicio práctico nas miñas clases da universidade, e sen querer, chegou ás mans do maior editor austríaco, avó dun dos meus mellores alumnos. Gustoulle tanto que non só publicou o primeiro dos traballos, que logo chegou a Alemaña, senón que se converteu nun verdadeiro mecenas para min. Os meus libros tardaron en chegar a Galiza, e nunca tiveron a mesma repercusión que no norte de Europa ata que comezaron a chover os premios.

Cando rematei o contrato de Innsbruck e coa seguridade da renovación nas mans, loitei por unha praza de titular en Viena, xa que Friedrich conseguira medio ano atrás, traballo na Orquestra Sinfónica da capital. Gañei a praza e non tardou en nacer a túa nai, Elisa. Ao comezo era branquiña e fráxil, pero os xenes latinos predominantes fixeron dela unha rapaza morena e con carácter.
Anos despois uns compañeiros da facultade presentaron xunto coa Universidade de Santiago de Compostela a miña candidatura ao Nobel de literatura. Eu pensei que tolearan pero un tempiño despois callou a proposta e convertinme no primeiro Nobel en lingua galega. Non podía crer que aqueles sentimentos estampados en papel como menciña da alma, tiveran tanta repercusión internacional! Durante aquel ano tiven que pedir a excedencia para poder acudir a todos os actos que me reclamaban como conferenciante, sobre todo aqueles que procedían da miña terra.

- Foi entón, cando comezaches a cavilar no regreso a Galiza?

- Si, aquelas viaxes sementaron en min a idea do retorno. Tanto insistín na volta que Friedrich rematou por ceder ás miñas pretensións. Eu conseguín pronto praza en Santiago e non tardei en converterme en Catedrática. O Nobel, era unha laxa cun peso específico elevado.

O teu avó non conseguía facerse sitio nunha sociedade onde a música clásica non tiña, nin con asomo, a mesma importancia que no Norte de Europa, e comezou a cansarse de vivir á sombra da súa dona, así que, unha noite de San Froilán, comendo o polbo nas casetas espetoume que regresaba a Viena. Elisa, que daquela contaba con vinte e dous anos, decidiu quedar en Galiza porque non estaba disposta a perder as novas amizades forxadas en Compostela. Os nosos vínculos afectivos mirraran tanto que rematamos aceptando racionalmente que era mellor seguir como amigos que tirarnos os trastes á cabeza. Pero a túa nai non aceptou o divorcio e botoume sempre á cara o egoísta que fora por non loitar pola unidade da miña familia. Ela sempre estivo moi unida a teu avó.

CAPÍTULO IV

- Como pasaches a ser a punta de lanza do grupo de intelectuais “Ultreia”?

- O destino colleume despistada en Santiago, lendo o xornal na cafetaría de sempre. Un home descoñecido, despois de deixar a gabardina no colgadoiro, séntase na miña mesa e comeza a falar do tempo. Dubidei da súa cordura pero seguinlle a conversa para non amolalo. Habilmente foi reconducindo o tema cara a literatura, a lingua, a política e a conversa durou cinco infusións e catro horas. Intercambiei o número de teléfono co meu interlocutor, por educación máis que por que pensara en volver a velo.

Porén, unha tarde de choiva miúda unida á impotencia de ensarillar dous versos con tino, fixo que a imaxe daquel estraño home aparecera dentro de min cunha nitidez abafante. Decidinme a chamalo. Quedamos aquela mesma noite na mesma cafetaría. Empapado pola choiva traía envolto un paquetiño debaixo do brazo. “Non pensei que me chamaras”, dixo enxugando a cara cun pano branco. “Sementaches en min moitas incógnitas, home sen nome!”, respondín eu con determinación. “Chove á esgalla, pero gústame a sensación das gotas de auga correndo polas meixelas. Cada vez chove menos no país da pedra e da auga...”

E sen querer comezamos polo tempo atmosférico e rematamos rememorando vellas historias. Aquel home misterioso resultábame familiar e tiña un discurso fluído e interesante. Era profesor de Bioloxía e Xeoloxía nun IES de Santiago polo que non era de estrañar que falaramos do desastre que mudara a fisionomía de todo o que nos rodeaba, o troco climático, e en concreto o manido fenómeno da desertización.

- Avoa, era tan distinta a Galiza da túa infancia da actual?

- Xiana, ti só lembras un país de clima morno e agradábel dentro dunha España árida, pero cando eu era nova Galiza amosaba unha faciana dun verde intenso mentres que a choiva e as nevadas eran unha constante nos invernos, sobre todo en Cervantes. Agora apenas chove, e o Norte deixou de ser o belido xardín de outrora para tinxirse cunha tonalidade amarelenta. Dende os anos corenta, á nosa terra fóronlle secando as raíces pola invasión da xente que ía fuxindo engorde do gran deserto castelán. A poboación comezou a trasladarse ás zonas costeiras da península, aos vales dos grandes ríos, á franxa cantábrica, e como non, a Galiza. Pasamos a ser o motor económico dunha Iberia murcha, a costa de ir esquecendo as orixes. Pero Galiza..., Galiza é o pobo máis resistente de todo o planeta, sempre fomos capaces de atopar unha saída na adversidade.
Iria, calou un intre, botou man do zume para mollar a boca e continuou a conversa.

Falamos diso e moito máis e ao final entregoume o misterioso paquetiño. Abrino con tino, como se o importante fose o envoltorio, e de alí saquei unha camiseta verde. Gravado en branco había un símbolo celta seguido de “ULTREIA, expedición 2006” e, a carón, a sinatura endiañada de cando eu era pequena.

Aquela camiseta encheu de lembranzas a miña mente. Imaxes, sons, texturas penetraron nos miolos como cando sacas a cabeza pola xanela e respiras fondo nunha mañá de neve. Era David!
Aledeime moito de velo pero á vez avergoñeime. Pasara tanto tempo!

- Que foi de David durante todos eses anos?

- David tivera que mudarse de Lugo a Santiago aos dous anos de marchar de Cervantes. O pai atopara un traballo estábel nunha fábrica de taboleiro aglomerado das aforas da capital e alí forxaran definitivamente o seu fogar. Estudou Bioloxía no Campus Sur e rematou de profesor en Santiago despois de moitos anos percorrendo os institutos de Galiza.

Durante ese tempo foi afianzando unha tupida rede de contactos entre a xente coa que compartía uns ideais definidos, salvar a Galiza fronte á desertización que chegaba xa ata a bisbarra do Bierzo e recuperar os valores culturais e lingüísticos dunha nación que acadara os oito millóns de habitantes, contando aos emigrantes retornados e a xente do resto do estado que fuxía das areas. O sentimento galego estaba moi debilitado e precisaba unha Rosalía de Castro que iniciase un novo rexurdimento, e os dedos da organización apuntaban cara a min.

- Pódese considerar a David como o “alma mater” dos Ultreia?

- David só era o enlace cos profesores de secundaria pero a malla era cada vez maior, grupos ecoloxistas, sindicatos, estudantes, actores, escritores... e eu sen sospeitar nada. Estábase cocendo a través de internet unha revolución pacífica para o vinte e cinco de xullo. A organización estaba formada por milleiros de persoas que durante anos foran cumprindo paso a paso o seu papel, ir introducíndose paseniño en todas as institucións que tiveran certo poder mediático. Unha malla sólida preparada para vencer aquel goberno gris, monótono e dirixido dende o exterior que levaba sangrando o máis vizoso da nosa cultura.

Persoas infiltradas en organismos do máis variado e realizando, en ocasións, papeis opostos ás súas crenzas, estaban preparados para derrocar a aquel goberno hostil e abafante que levaba preto de quince anos pisándonos as cabezas. As eleccións á Xunta eran en outubro e o disparo de saída para a organización era o día da Patria Galega do 2063. Só faltaba unha cabeza visíbel que transmitira a mensaxe, e esa era eu.

Ás doce da mañá irrompemos en todas as esquinas de Galiza cun berro tan forte que fixo tremer os alicerces da península, Adiante... Ultreia! Toda a organización ao destapado mandando unha mensaxe sinxela e clara. Unha manifestación aparentemente espontánea que deu a volta ao mundo. Por fin os galegos recuperamos o control das nosas rendas despois de anos de masacre intelectual.
Ultreia segue sendo unha organización virtual formada por miles de persoas que tornou o rumbo da nosa historia e que está sen estar en ningún sitio. Aparece nos grandes acontecementos para que os nosos gobernantes sintan o alento da sociedade galega aprobando ou reprobando decisións.

CAPÍTULO V

- Como foi a túa relación con David a partir de entón?

- David foi unha beizón para min. Rexuvenecín moitos anos ao seu carón. Revivín intensamente a paixón daquel primeiro amor, e foi capaz de ilusionarme en cada un dos proxectos que me presentou, que foron moitos e variados. David sempre foi un home inquedo e alegre. A xente sabía que podía contar con el para todo; era dos poucos que sempre respondía cun “moi ben” sonoro arroupado por un sorriso, á pregunta de, que tal estas? aínda que as cousas non lle foran tan ben.
Era, dende logo, un home optimista.

Viviamos cada un no seu piso, sen ataduras, como se fósemos mozos. Cando nos apetecía xuntabámonos pero sempre respectamos a nosa parcela individual, que despois de tantos anos vivindo en soidade, era xa unha parcela de varias hectáreas. Rematou sendo unha relación sen o pesado xugo do compromiso pero comprometidos no respecto e a confianza mutua. Foi, se cadra, o verdadeiro amor, o amor da miña vida. Divorciárase da súa dona porque a atopara con outro e nunca tivera fillos. Para que? se xa criara a miles de mozos en trinta e cinco anos de docente.

Pero... - a cara de Iria palideceu de súpeto - un accidente de tráfico mudouno todo. El corría de máis porque quería facer moitas cousas. E deixoume na curva do Poxigón, cunha estrada regada polo orballo que tanto lle gustaba.
Avoa e neta quedaron caladas uns intres. Iria sorriu levemente non podendo evitar que unha bágoa sucase a súa meixela. Xiana decidiu continuar.

- Despois dunha vida tan intensa como a túa e aos teus anos, que é o que agardas dela?

- Teño unha espiña cravada dende hai moito tempo. A túa nai sempre me culpou da ruptura con Friedrich. É posíbel que teña razón, pero eu son humana e como tal tamén cometo erros. Aínda que a miña imaxe fora empregada como símbolo, as iconas da sociedade actual non son deuses, e detrás de cada imaxe hai unha persoa de carne e oso, coas virtudes e defectos dos demais. Pese a que túa nai e eu, sempre nos comportamos como persoas civilizadas, dende que me separei de teu avó, nunca tivemos unha conversa transcendental e sincera. Iso é algo que me atormenta. Outra espiña... - mirou a Xiana aos ollos e tragou saliva - foi non poder actuar nunca como todas as avoas contigo; pero despois da conversa de hoxe morrerei un chisquiño máis tranquila. Iso si, seguín toda a túa actividade profesional e un día ensinareiche o arquivo onde gardo todas as túas entrevistas.

Xiana apertou agarimosamente a man engurrada da súa avoa e cunha mirada ateigada de complicidade dispúxose a finalizar o encontro.

- Chegados a este punto, hai unha pregunta que se responde por si soa; ten relación o facermos a entrevista na miña embarcación coa orixinal Expedición Ultreia?

- Hai setenta e catro anos que partimos de Muros un grupo de escolares para rememorar os setenta e catro anos da expedición orixinal de Álvaro de las Casas, como xa che dixen. Eran cinco etapas ata chegar a Vigo. Realicei as catro primeiras mentres cursei a ESO no CPI de Cervantes pero, na quinta e última, eu xa estaba estudando o bacharelato en Lugo e sempre me quedou mágoa de non rematala. Nesa segunda expedición selei, sen sabelo, un compromiso con David, que anos despois deu o froito da posta en escena do grupo Ultreia, é dicir, do rexurdimento dos valores galegos do século XXI. Aquela viaxe encerra moito simbolismo, e hai un feixe de sentimentos en todo o que a rodea. Tiña moitas ganas de rematar aquilo que comecei con trece anos, pero queríao facer con alguén especial, coma ti. O destino é capaz de gardarche unha sorpresa cando menos o esperas, e a túa chamada para a entrevista encheu de luz o meu solpor.

Xiana abrazou a aquela velliña de pelo esbrancuxado e antigos lentes, e soubo por fin o que era ser neta. A mañá escapara como a auga dos mananciais entre os dedos dos nenos, mentres un nubeiro ameazaba con dar un golpe de estado naquel ceo azul. Volveu á ponte de mandos e puxo rumbo cara Vigo. Iria levantouse coa axuda do bastón e dirixiuse, de novo, con paso canso cara a proa do iate. Cando chegaron ao peirao deportivo, o noivo de Xiana, que as estaba agardando para ir xantar a Baiona, tendeulle a man para axudala a baixar e sen querer citou a palabra clave,

- ADIANTE, Iria!

Ela fitouno sorrinte e berrou,

- ULTREIA!


FICHA TÉCNICA
Idioma: galego.
Xénero: narrativo (relato).
Público:xuvenil-adulto.
Ano creación: 2007.
Publicación:“Mar Adiante. As Xeiras dos Ultreias”.Pío García Edicións. D.L.: C 2186-2008. Páxinas: 332.