Bedepoética galega

Se algo caracteriza a andaina creativa de Yolanda Castaño é a súa irrenunciable aposta pola transgresión artística que ensancha e abre anovadores espazos para as linguaxes.

Porque é relativamente doado, cómpre dicilo, ser máis ou menos orixinal nunha tentativa primeira e illada, pero continuar a selo un cuarto de século despois de darse a coñecer é unha fortuna só ao alcance das voces singulares que marcan época.

E isto é o que Castaño asegura: capacidade para innovar, mestría para sorprender e propostas sempre inesperadas, o que a confirma como unha das autoras máis xenuínas do noso panorama artístico.

O que digo ten doada constatación á vista de O puño e a letra, volume de gran formato publicado por Xerais que constitúe a primeira mostra de Comic Poetry galega a libro completo.

Con esta publicación, Castaño celebra o primeiro cuarto de século de escrita poética cunha escolma dos seus versos, que acompaña coa lectura visual que destes fai unha corentena de debuxantes galegos que interpretan, en clave de bedé, outros tantos poemas para transformalos nunha comicpoética ou bedepoética de innegable fascinio verboicónico.

Por tanto, O puño e a letra é, a un tempo, unha ampla e ben representativa selecta da poesía de Castaño (na que figuran escolmados versos de todos os seus libros: Elevar as pálpebras, Delicia, Vivimos no ciclo das erofanías, O libro da egoísta, Profundidade de campo e A segunda lingua) e tamén unha antoloxía dos principais nomes da ilustración galega, que conviven aquí nun mostrario ben diverso de estilos alternantes, escolas varias e xeracións sucesivas, dende os clásicos nados na inmediata Posguerra como Siro ou Xoaquín Marín ata novos valores como Christian F. Caruncho ou Paula Esteban, estritamente millennials.

O resultado de tan larga mestura é unha explosión de estéticas gráficas nas que conviven dende o cómic tradicional ata o cómic póster, pasando pola bd lúdica (con reprodución incluída dun xogo da oca versal), a bd cadro, o cómic fanzine, a bd plaquette, o cómic ideográfico ou a bd de abstracción pictórica, entre outros.

Da súa parte, os versos escolmados por Castaño espellan o seu vieiro creador, sempre no límite do expresivo, pensatibres da identidade propia, da conexión amorosa, do imaxinario social e fondamente conscientes da radicalidade metapoética.

As corenta achegas bedepoéticas complementan, implementan e completan a escrita de Castaño dende ángulos desusados, amosando non só a súa plasticidade connatural, senón tamén a súa forza escénica, a pulsión fílmica que alimenta moitos deles.

Alternativa, anticonvencional e anovadora, esta bedepoética de Yolanda Castaño en O puño e a letra inaugura camiños para a visotextualidade galega que sempre lle terá que agradecer a súa afouteza pioneira.