Sobre a Ordenación das mulleres

A raiz da petición realoizada pola profesora de Teoloxía de Deusto, que a prensa recolleu, presento a miña petición, xa realizada hai moitos anos na Facultade de Dereito Canónico da Universidade Pontificia de Salamanca.

A ORDENACIÓN DE MULLERES
I. Introdución

Mentres que hai teólogos católicos romanos que, polas recentes declaracións da Sé romana, séntense obrigados a gardar silencio e a someterse na cuestión relativa á ordenación de mulleres, hai outras Igrexas que comezaron a considerar como un problema, non xa a ordenación, senón a non ordenación de mulleres. En tales circunstancias, o tema da ordenación de mulleres poderá seguir debaténdose no futuro dentro dun contexto ecuménico?. Mentres que hai autoridades oficiais católicas romanas que afirman con regularidad que a ordenación de mulleres é un obstáculo para o diálogo ecuménico, vemos que hai laicos e teólogos católicos romanos que acollen favorablemente a ordenación das mulleres efectuada por outras Igrexas cristiás. Así o demostran as reaccións ante as ordenaciones sacerdotales de mulleres na Igrexa anglicana e na Igrexa viejocatólica, durante estes últimos anos. A disposición para aceptar mulleres para o ministerio ha ir anidando no corazón e na mente de moitos bautizados durante os pasados decenios.

Será a ordenación de mulleres un sinal dos tempos?. Os signos dos tempos son contagiosos e nunha época determinada adquiren significación colectiva. Cuestionan a continuidade, marcan puntos decisivos na historia e fan que irrompan cousas insospechadas. Nos signos dos tempos faise presente o reino de Deus entre os homes. Eses signos contribúen á humanización dos homes á luz do Evangelio. A Igrexa ten a tarefa de recoñecer ao seu debido tempo os signos dos tempos, de interpretalos e de descubrir neles a actualidade do Evanxelio.

A cuestión da ordenación das mulleres poderá poñerse en relación cos signos dos tempos, neste caso concretamente co movemento moderno da emancipación da muller?. Quen contemple únicamente a imaxe distorsionada daquelas feministas que só se preocupan de tomar finalmente por asalto o último bastión dos homes, quedarase moi curto. A emancipación, desde tal perspectiva, rexéitase precipitadamente como un movemento secular que é incompatible cunha ordenación sacramental. O redescubrimiento da categoría bíblica dos signos dos tempos como principio para a interpretación teolóxica da realidade é un dos resultados máis importantes do programa reformador de Juan XXIII. Os términos secular e mundano non poden xa empregarse nos seus antigos significados despois do Concilio Vaticano II .

II. O espírito do Concilio Vaticano II e a posta en marcha das mulleres.

Durante o seu tempo de goberno, o papa Juan XXIII mostrou gran apertura cara aos desenvolvementos sociais modernos. A valoración do movemento de emancipación das mulleres como o signo dos tempos na encíclica Pacem in terris (1963) foi un comezo esperanzador para integrar o problema das mulleres como un problema da Igrexa. A Constitución pastoral Gaudium et spes condenou toda forma de discriminación por razón de sexo, a raza, a cor da pel, a clase social, a lingua e a relixión. O Concilio non se adheriu á reclamación da igualdade de dereitos das mulleres na Igrexa e que pedía a admisión das mesmas a todos os ministerios, unha reclamación que se escoitou en diversas achegas feitas ao Concilio. Con todo, de diversas declaracións conciliares brotaron impulsos para un reforma da posición da mulleres na Igrexa . O Concilio abriu as portas que logo volveron en parte a pecharse baixo o reinado dos sucesores de Juan XXIII.

Nalgunhas fórmulas de compromiso do Concilio esbozouse xa por aquel entón o conflito que hoxe en día xorde cada vez con maior intensidade en correntes de diferente orientación. Con todo, o espírito de apertura e de posta en marcha, suxerido polo Concilio, non se podía frear. O Concilio falou con voz nova e con entusiasmo novo achega do discermiento dos signos dos tempos. Este espírito é o que fai que o Concilio Vaticano II, que aos ollos doutras Igrexas foi propiamente un sínodo xeral dos bispos unidos co Papa e das súas respectivas diócesis, sexa tamén un kairós para as cristiás e os cristiáns doutras Igrexas na historia eclesiástica do século XX.

Desde entón sucederon moitas cousas dentro das Igrexas e da teoloxía e entre as mesmas mulleres que manteñen esperta a cuestión da muller na conciencia da Igrexa e que contribuíron á súa concienciación. A esixencia da ordenación de mulleres, con arranxo a esta concienciación, vaise facendo cada vez máis insistente en diversas Igrexas e fai que sexa escoitada por moitos. Profundas transformacións sociais contribuíron, durante o transcurso do presente século, ao cambio nas estimacións dos valores e nos proxectos de vida das mulleres e han ter como consecuencia a ganancia de posibilidades de participación real por parte das mulleres máis aló das atribuciones dos roles clásicos. Neste momento paisaxe social e eclesial é onde hai que situar o actual debate achega da ordenación de mulleres. Trátase de incluír ás mulleres no ministerio eclesial, integrando así as competencias e carismas das mulleres e facéndoos fructificar. As experiencias das mulleres deben fluír visible e audiblemente ao servizo da proclamación da Boa Nova de Cristo. As mulleres como encargadas do ministerio simbolizan o cambio experimentado pola muller, que debe de ser obxecto da proclamación pasou a ser suxeito da mesma. Por iso, non é casual que o actual debate achega da ordenación de mulleres concéntrese a miúdo na representatio Christi. Unha importante idea, fundada soteriológicamente, é que as mulleres poden ser iconos do Encarnado, porque foron redimidas como mulleres. Trátase da representación autoritativa de Cristo por medio de mulleres. A discusión na Igrexa antiga e no medievo achega de si as mulleres poden posuír e ejercitar unha autoridade espiritual, que por aquel entón contestou en sentido negativo para o sexo feminino na súa totalidade, pero que recibiu unha resposta afirmativa nalgunhas excepcións illadas, é unha discusión que continúa no medio das actuais realidades sociais. Tamén por isto a ordenación de mulleres converteuse no símbolo da cuestión da muller en xeral na Igrexa, xa que namentres, na actual contorna cultural e a base das recentes ideas en materia de teoloxía bíblica, queda fóra de toda dubida a capacidade das mulleres para exercer autoridade.

Con iso caeu por terra o principal argumento contra a ordenación das mulleres. Haberá que preguntar con razón: Con que dereito séguense mantendo actualmente as conclusións que ao longo de séculos deducíronse dese argumento?

A discusión en torno á ordenación de mulleres foi extenuamente e reveladora para toda a Igrexa que pasou por ela. Afirmacións manifiestamente hostís ás mulleres quedaron desenmascaradas como a sutil continuación da idea, que se cría xa superada, achega da superioridade e da subordinación; patróns tradicionais de percepción chocaron con modelos máis orientados o compañerismo para describir as relacións entre os sexos. A discusión achega da ordenación das mulleres conduciu, máis que outros temas, ata o bordo mesmo dos abismos da propia misoxinia eclesial, máis ou menos oculta, e puxo ao descuberto o sexismo cotiadiano. Á vez, no debate abríronse de novo senllas insospechadas, ofreciadas pola tradición cristiá. Deste xeito, o redescubrimiento das tradicións cristiás achega das mulleres completa e corrixe ramais de tradición unilateralmente androcéntricos .

Luis Ángel Rodríguez Patiño é crego)