A salvo da deriva

Hai anos que sigo con atención a andaina literaria de Henrique Dacosta. De resultas, xa son varias as ocasións nas que me ocupei da súa escrita, comentando tanto libros de contos (Unha mada de doce relatos) coma novelas (Os desherdados, Entrada ao xardín do saber) e mesmo libros de ensaio (Ferroláns na Historia da Literatura Galega).

Por tanto, síntome suficientemente familiarizado coa creación do autor, que tende a recuncar en temas e motivos que lle son ben caros. Entre estes, algúns dos que caracterizan Á deriva, o novo volume de relatos que dá á luz da man de Belagua.

Media ducia de historias compoñen esta obra na que o fantástico e o real fican xunguidos e onde as tramas ambientadas no presente e os relanzos históricos alternan naturalmente.

O conto co que se abre o conxunto é o que dá título ao propio libro. Unha historia que recrea a noite na que o Discoverer Enterprise tronzou a Ponte das Pías, relatada, iso si, dende a singular óptica dun trapeiro que está a punto de ser engulipado polo buque petrolífero na súa colisión e, chegado a unha taberna próxima á ponte, non é quen de convencer aos seareiros do incrible accidente que vén de contemplar. A ambientación e o pulso co que se conta teñen non pouco de cinematográfico e todo o que lemos figura vaporizado dunha atmosfera nebulosa que contribúe a acentuar o patetismo de personaxes e sucesos.

“Belarmino e o robalo”, o segundo dos relatos, é unha revisitación en clave enxebre do Moby Dick ou, se se prefire, de O vello e o mar, só que aquí a balea branca é un descomunal robalo co que o mergullador Belarmino se obsesiona ata tal punto que deixa a vida para conseguir capturalo. O episodio, alén das concomitancias advertidas, ten o engado de abrirnos á reflexión sobre a condición teimuda de certos individuos, que acaban por inmolarse nunha deriva misántropa que só se explica patoloxicamente.

A lacra da Guerra Civil, tan presente en boa parte da obra de Dacosta, regresa en “Canción de arrolar”, páxinas abondo líricas que rememoran o asasinato dunha activista republicana de Ferrolterra e a ignominiosa fin que lle coubo a mans dos militares fascistas.

Moi diferente é o ton de “Maxia real”, literaturización dun episodio témero no que un matrimonio está a punto de fenecer na noite de Reis por mor dun escape de gas e é salvado, no último momento, pola súa filla. Entre a crónica de sucesos e a escrita do experiencial, estas páxinas conseguen transmitirnos vividamente esa estraña paisaxe de irrealidade e concatenación fatídica que por veces, case irrisoriamente, dá connosco ás portas da traxedia.

En “Ofelia Seis Dedas” Dacosta recupera un personaxe que xa aparecera noutras entregas narrativas, Isabel de Barreto, almiranta dos Mares do Sur. Mais aquí o protagonismo trasládase a unha súa descendente, a trasneta Ofelia, que nimbando o onírico e o real traza un delirio de mantis religiosa que homenaxea outras barbantesas ben coñecidas nas nosas letras.

Por remate, “Patria do vento tourón”, o máis extenso dos relatos do conxunto, é unha narración na que a centralidade pivota sobre Margarida, unha serea da que namoran fatalmente varios homes, entre eles o torreiro Terencio, o outro protagonista deste drama neorromántico que tamén ten sobexa literatura precedente como ancoradoiro.

Amenas e ben construídas, as historias deste Á deriva confirman as liñas temáticas e estilísticas dun Henrique Dacosta que continúa aquí os vieiros dun longo camiñar narrativo que xa aproa ás tres décadas con títulos de interese coma o presente.