Trump e as premonicións literarias

Estes días atrás a polémica xestión do novo presidente dos EE.UU. Donald Trump fixo que recordásemos un título de Sinclair Lewis (1885-1951) ao que non se lle prestara demasiada atención nos últimos anos. Estou a referirme a It Can’t Happen Here (Iso non pode pasar aquí), unha fantasía distópica publicada en 1935 que tal semella fose escrita para describir, premonitoriamente, a administración do novo presidente.

Iso non pode pasar aquí describe o ascenso do senador Berzelius ‘Buzz’ Windrip ata a presidencia dos EE.UU., un outsider ao que o seu propio partido non parece tomar en serio, pero que resulta un hábil orador, populista, falangueiro e cómico, cun don para saber o que á xente lle encanta oír. Retórico incendiario, Windrip está convencido de que a grandeur da súa nación ten que volver gañarse expulsando do país a xudeus, ‘espaguetes’, mortos de fame do leste de Europa e tanto chinés e, levado deste pulo de limpeza étnica, comeza unha guerra contra México, ao que acusa de provocacións inexistentes. Windrip, que coida que os EE. UU. chegaron a onde chegaron por culpa de teren dereitos as mulleres, por darlles tanto poder aos sindicatos de traballadores, por non dedicar a orzamento militar máis recursos e por ter rematado coa escravitude, está convencido de que unha rexeneración moral da nación pasa por inverter toda esta situación e vixiar de preto os sindicalistas, amordazar a prensa independente e facer calar aos artistas e intelectuais, pois, como defende a novela, “o poder non precisa de escusas” e “calquera persoa que ten un millón de dólares é superior ao resto”.

Non sei se todo o que acabo de describir vos soa, mais estou convencido de que é un bo exemplo de premonición literaria ou, se se prefire, prognóstico ou mesmo videncia autorial, unha sorte de anticipación literaria do futuro que, en non poucas ocasións, actúa conxuntamente coa serendipia.

Como a realidade é teimuda, tense empeñado ao longo da historia en facer bos os augurios de moitos outros escritores amais de Sinclair. Probablemente o máis célebre caso de prognose literaria sexa o de Jules Verne, quen en A casa de vapor anticipou a existencia dos tanques; en 20.000 leguas de viaxe submarina deu por feito que habería submarinos; en Perante a bandeira soñou o que logo foi o lanzachamas e mesmo alcanzou a intuír os satélites artificiais en Robur, o dono do mundo. Neste sentido, a capacidade premonitoria do escritor francés é absolutamente prodixiosa e, á parte dos enxeños amentados, nas súas obras apareceron tamén por vez primeira o helicóptero, a tortura por descargas eléctricas, as bombas de fragmentación, o canón de longo alcance, as armas teledirixidas, os arames electrificados, o cinema sonoro, os rañaceos, o smog ou as urbes ecolóxicas.

Mais, evidentemente, Verne non foi o único en ter premonicións. Tamén as amosou Jonathan Swift, quen en As viaxes de Gulliver (1726) describiu con asombrosa precisión Fobos e Deimos, os satélites de Marte, cousa á que tamén chegou en paralelo Voltaire no seu relato fantástico Micromegas (1752), o que non deixa de ter o seu mérito se se pensa que o descubrimento científico dos satélites marcianos non se produciu ata máis dun século despois.

Non menos incrible semella o caso do escritor Matthew P. Shiel, quen publicou unha fantasía futurista que describía unha Europa asoballada por uns crueis asasinos que impedían progresar a Humanidade e que queimaban os corpos das persoas, unha obra que titulou As SS e que publicou en 1895, catro décadas antes do holocausto nazi. Ou Lester del Rey, autor da novela Viaxe á Lúa (1954), que principiaba coas palabras: “A primeira nave espacial pousouse na Lúa e o comandante Armstrong saíu dela…” e que vería como quince anos despois a realidade imitou o seu texto. Ou incluso o estadounidense Morgan Robertson, quen na súa novela Futility contaba como o inmenso transatlántico Titán naufragaba tras chocar cun iceberg, morrendo por falta de botes salvavidas grande número de persoas. Isto en 1898, catorce anos antes da traxedia do Titanic por todos coñecida. En fin, estaría aínda o exemplo dos catro náufragos de As aventuras de Arthur Gordon Pym (1837) de Edgar Allan Poe, quen, logo de varios días á deriva e sabedores da súa inminente fin se non inxerían algo de alimento, decidiron botar a sorte a quen canibaleaban, acabando por devorar un deles chamado Richard Parker. Pois ben, en 1884, catro náufragos do Mignonette (estes reais) perdéronse ao sur do Atlántico e, desesperados ante unha morte segura, comeron un seu compañeiro que se chamaba, precisamente… seguro que xa adiviñastes.

Doutra parte, hai autores que chegaron a vaticinar a súa propia sorte. Así lle aconteceu a Mark Twain, quen nacera en 1835, ano en que se avistara o cometa Halley, e que estivo convencido toda a vida de que morrería cando volvese aparecer, cousa que así sucedeu en 1910. Ou o poeta alemán Moritz Von Arndt, que tivo aos 57 anos un soño no que puido ver a lápida da súa tumba, onde había unha inscrición que rezaba: “morto aos 91 anos de idade”. E, xustamente o día do seu nonaxésimo primeiro aniversario, acabou por deixar o mundo dos vivos.

Aprendizaxe: tomade nota co que soñades, imaxinades ou escribides, que a vida évos tan rabuda coma sorprendente.