Entre lusco e fusco (11)

Decisión, afouteza, si; temeridades, non, nunca! As temeridades non son para gozalas, senón para sufrilas. Máis é, que as nosas temeridades adoitan converterse en traxedias, ou polo menos en molestias para o próximo que trate de sacarnos delas.

Alén da prudencia non hai goce: ¡hai bágoas! Por desgraza, vémolo a cotío, que para iso sobran os mass media, pois chega con observar á xente do noso entorno, cómo viven, e cómo abusan do seu vivir!

¡Que fácil, e qué frecuente, esquecerse de que a nosa vida non é propia: administrámola con poderes absolutos, iso si, pero, ante todo, por delegación do Creador; secundariamente en comandita co noso próximo, e incluso cos non tan próximos, pois hai consecuencias que afectan a medio mundo, a quen menos se espera que alcancen! ¡Canta xente se leva posto en perigo por culpa nosa; cantos levan sufrido, moito ou pouco, pero algo si, por decisións que tivemos como propias, persoais! En definitiva, que non hai nada que sexa absolutamente persoal nesta conexión, nesta inter relación humana, convivencial.

¡Do meu corpo fago o que me dá a gana; e no demais, tamén! Amodo rapaz / rapaza, pois os teus actos son radioactivos, emiten radiacións, repercusións, consecuencias dun alcance non sempre coñecido, non sempre controlado, pero reais! As accións boas causan bos efectos; ¡ah, pero, as malas? ¡As malas adoitan ter efectos máis transcendentes aínda, no tempo, pero tamén no espazo. Aquel dito, aquel feito, aquela decisión do ser máis insignificante, qué lonxe poden chegar! ¡Si, si; parádevos a meditalo, que non esaxero; nada, en absoluto; simplemente, reflexiono; e miro, ollo ao meu redor!

Isto é un coco para asusta-los nenos? ¡En absoluto: trátase dunha vacina para a peor das enfermidades: a de crernos deuses, e por tanto, infalibles e inviolables! Non hai goce lícito se comporta sufrimento alleo; ¡en absoluto; non; nunca!
-.-
¿Cena, ou cine? A cousa comezou así. Pero antes direi que non hai pracer meirande que o de leva-los netos no coche dos vellos, que ese si que é un relevo xeracional! Claro que se esixen dúas condicións: Que o chofer, sexa o avó ou a avoa, aínda sexan capaces de controlar o vehículo, e que os rapaces non se durman no asento traseiro. ¡Dou fe!

Pedín, e concedéuseme, facer o retorno para esta Coruña dos nosos pecados, desde Bergland, cos rapaces ao meu cargo. Despois diso, nin que dicir ten que vin amodo, tanto por seguridade como para que se nos fixese longa a viaxe, en tan celestial compañía! Deste xeito, cento e pico quilómetros dan para moito, tanto como para escribir un libro, aberto, verbal!

-Avoíño, ti, que tanto presumes das túas viaxes, dinos algunha anécdota…

-Meus rapaces, a verba, o concepto, anécdota, é restritivo, así que non vale para cualificar certos episodios, certos fitos, da nosa existencia.

-¿E iso…?

-Ao longo da vida, se observamos e profundamos, todo é lectivo, aleccionador, pero hai cousas, episodios, que retratan, sexa ás persoas ou ás características dos tempos. A ver se atino con dúas ou tres, e xa que imos de viaxe, busquemos episodios de viaxes! Pola súa transcendencia, que comece aquí vosa avó relatando aquel voo do Bristol, tan decisorio que, se chega a rematar mal non teríamos os fillos que temos, e por ende, vosoutros…, en París!

A avoa xa o ten referido cen veces, pero cos netos aínda non, así que non tivo o menor receo en poñerse a relatar:

-A pouco de chegar a Ifni sóubose que o Xeneral Gobernador General lle prohibira ao Médico Dentista casarse con unha nativa da que estaba profundamente namorado, ¡así colonizaba España!, co cal optaron por coller o primeiro Iberia, deixándonos orfos de odontólogos. ¿Quen o substituíu? Agora volo digo: ¡Cousas daquel Exército africanista: Un Sarxento, que era Practicante, un tal Manrique! Xa vos temos dito que aquela auga doce, das escasas chuvias, recollida das azoteas, ademais doutras carencias alimentarias, era nefasta para a dentadura, ou iso se dicía. Eu, que aínda non tivera fillos, e por tanto pensaba máis ben en min mesma, optei por ir a Canarias para empastar un dente. ¿Cómo? ¡No medio máis rápido e máis barato! Certo é que tiñamos un voo semanal de Iberia, pero… aqueles Bristol do Exército…, con tal de ter recomendación!

-Avoa, ti, civil, nun avión do Exército? ¿E non era delito?

-Xa volo dixen: Conxuntura; iso, conxuntura! Aqueles avións, aqueles Bristol, eran panzudos así que tanto servían para levar bombas como para repatriar autos. Un alto mando meteu nel un Chrysler enorme, que o mercara baratísimo, en Tanger, e así, a Gando, e de Gando ao porto das Palmas, para pasalo á Península en barco, sen aduanas!

-Aqueles militares do franquismo, que sabían moito de estratexia… -Comentei eu, interrompendo, pero a avoa, que está afeita ás miñas interrupcións, proseguiu:

-A suxeición do auto debéronlla encargar a un Asistente, se cadra un labreguiño que entendía máis de cinchar eguas que de amarrar autos dentro dun avión, e aló en alta mar…, soltouse! Os bandazos do vehículo interior afectaron ao vehículo exterior, de tal xeito que algo se rompeu, acaso un cable eléctrico, e con iso o motor da dereita…, deu en botar lume, ben visible desde os seus ventanucos!

A tal momento os rapaces debían estar tan atentos que nin se lles oía respirar. A avoa tratou de abreviar para aliviar aquel suspense:

-Como estabamos a medio camiño, o piloto tiña dúas alternativas: seguir para Gando, ou volverse en dirección a Cabo Juby. Optou por non xirar, así que chegamos ao aeroporto con tanto medo, e tan poucas esperanzas, que nin das oracións nos lembrabamos. Iso si, tan pronto nos vimos en terra, baixamos pola escaleira a cen, poñéndonos de xeonllos para darlle as grazas a Deus; iso, de primeiras, pero a continuación ben que nos estiramos para darlle unha aperta ao capitán piloto pola súa valentía, pola súa serenidade, e tamén pola prudencia que tivo en apañarse con un só motor.

-Avoíña, crémolo porque nolo contas ti! –Exclamou un deles.

-Iso para que vexades como a nosa vida, a nosa, e neste caso a dos meus descendentes, débeselle a un estraño, a un descoñecido, que, salvándose, salvou aos catro enchufados daquela viaxe.

-¿Avoíña, castigaron ao soldado das amarras?

-Non sexas inocente, criatura, pois, se o arrestaban, acabaría sabéndose o motivo, e de saberse aquel motivo, descubriríanse os contrabandos!

Isto último non o deberon entender os cativos, pois calaron, así que entrei en acción:

-Mirade, nenos; quero dicir, deixade de ollar polos ventanos, que das miñas tamén se pode aprender algo. Unha delas foi que, aos poucos daquel…, incidente, non, accidente, da avoíña, eu puiden gozar da primeira colonial, vacacións coloniais, que así se chamaban. Facíannos dicir que Ifni era un Territorio de Soberanía, pero chamábanlles “coloniais” ás vacacións, aos permisos concedidos naquela colonia! Ata Madrid, en avión. Por certo, avoíña, cántos rosarios rezaches nestoutra ocasión?

-Calculo que, cada hora, catro, pero desde que acabes cos teus relatos, aquí, no coche, podemos rezar outro, para dar exemplo a estes nenos, por se eles se ven noutra, nunha parecida, cousa que Deus non permita!

-En Madrid pasamos dous ou tres días cos parentes, e a continuación, vinte horas de tren! Nun daqueles corredores seica me crucei con un veciño meu, xa upado nun posto de telégrafos, en Lugo, pero non me decatei del, que só o soubemos de chegados ás murallas, un día que fomos visitar a unha parenta, que por certo padecía de incontinencia verbal:

-¡Ai, muller, xa tiña noticias vosas, e tardábame por vervos, que casualmente onte cruceime co Telegrafista, aí nos Soportais, que por certo, deume as queixas de Xosé María, que me dixo que ben soberbio se volveu desde que anda por África, que vos cruzastes no tren e nin sequera o saudaches!

-¿Qué che dixo, que non o saudei, eu, ou que non me saudou el? ¡Pois, xa que non calaches, vouche dar unha lección, para que lla transmitas cando o volvas a ver! Dille que o cretino é el, un cretino e un soberbio, pois, se me coñeceu, era el o que tiña que saudar, ou é que debe facelo, debe saudar, aquel que non coñece, ou que non recoñece pola circunstancia que sexa? A outra, que tamén ti te portaches mal, pois era a el a quen tiñas que corrixir, e non a este inocente! Lección, meus nenos: Ou se lle fala a tempo a quen merece, e necesita, corrección, ou se cala para sempre, aplicándose a auto corrección.

A avoíña: -Se acabaches, pasamos ao rosario, que estes nenos aínda son moi nenos para semellantes prédicas.

-Muller, fíxenlles un retrato da xente que nos rodea, ou que non rodeaba, pero agora, de últimas, voulles facer outro, un retrato de cómo é, ou máis ben de cómo era, este país, onte mesmo, polos Cincuenta. Lémbrate que, ao casarnos por poderes, non tivéramos esa viaxe que chaman de Lúa de mel, así que, despois duns días en Lugo, quixemos darlle unha volta a Galicia, pero esta vez en buses, que de avións e de trens tivéramos abondo. Na Coruña, homologados co ambiente, sentámonos nunha terraza da Mariña; xa anoitecera, pero quedámonos un bo cacho porque era moi grato contemplar os farois do porto, cos barquiños abanicándose na dársena! De par noso estaba un matrimonio con tres ou catro fillos, fillos e fillas, xa mocetes. Como o silencio de daquela, sen apenas autos, era realmente iso, silencio, oímoslle perfectamente ao páter familias, que lles propoñía aos fillos: ¿Cea, ou cine? A contestación foi unánime: ¡Cine!

¿Qué, rapaces; dixen abondo? ¡Pois non penso engadir máis, que co dito tedes bastante, se usades o caletre, para entender aquela xente naqueles tempos tan míseros, sen por iso deixar de ser estúpidos!

A continuación, a avoíña, tan santa ela, sempre, en todo tempo e lugar, viñese de onde viñese o vento, púxose co Santo Rosario, que o rematamos precisamente ao cruzar a Ponte do Burgo. Aqueles da Coruña tiveron cine no sitio da cea, pero nós tivemos algo mellor: Un rosario!
-.-

Cautivo y desarmado el Ejército Rojo…
¡Xa; o Exército inimigo, pero, Galicia? ¡Galicia, que estivo, e seguía estando, cativa e vencida, desde o 36, non levantou cabeza, ou pouco, ata avanzados os Corenta, e para iso grazas ao noso oficio de vellos emigrantes!

¡Se as lareiras falasen, se falasen os potes baleiros, e de paso as bancas, as da lareira, só con mulleres, vellos e nenos, daquela os nosos clamores chegarían ao Sétimo, ao Sétimo Ceo, ese dos mouros, tantos que estivemos mantendo, dentro e fóra de España! Para eles non houbo problema: uns, porque se foron do as hurís os agardaban, e os outros porque pasaron a cobrar senllas pensións: eles, as viúvas e mailos seus fillos; os de aló, pois aos de acó, froito de tantos miles de violacións, incontables, quen os criou?

Xa o teño dito, pero debo ser o único pois aínda me falta velo por escrito, fóra dos meus papeis: A guerra de Franco ía ser dubidosa se nos fosen as carnes da nosa Galicia, tantas reses requisadas nas nosas feiras, e tan ricos que se fixeron os requisadores! Coñezo algún dos seus netos, así que podo dar testemuño de que, riquezas mal ganadas, mal levadas, soen acabar en crebas empresariais monstruosas, notorias.

Naqueles tempos o lume das nosas lareiras só quentaba o pote do caldo, e tamén a caldeira dos nabos, pero, o que é ás persoas? ¡As persoas tiñan o frío na alma, e por ende, no corpo! ¿Quen consola a unha nai que lle levaron ao seu Isaac para ofrendalo no altar do deus Franco; ou a unha esposa, viúva de vivos, de vivos con gran probabilidade de chegar a defuntos, que os despediran na porta da eira cando saían para a fronte, ou para a Marronda, a esconderse, con nenos no colo, e se cadra outro no ventre?

As mesmas brasas escasearon, que non quedou quen repolase, ou arrincase as xestas da chousa, ou fendese estelas… ¡O único fendido naqueles tempos era o corazón, fendido coa macheta das bágoas!

De cando en vez chegaba unha carta, ¡previa censura, por suposto!, pero non se lían, non se repasaban á luz da lareira…, para que só a sufrise aquel a quen viña destinada! Todas dicían igual, todas mentían…, tentando tranquilizar, pero resultaba inútil pois as balas óense co entendemento aínda que non sopren nas nosas orellas, nin a vexamos pasar, vir! As cartas era o único que se lles ocultaba ás lareiras, pero sabíase delas polos tremores das mans: primeiro, nos días de espera para recibilas, e despois na outra espera, na de agardar pola resposta, sempre na incerteza de que a houbese!

A ausencia das persoas, complicada coa ausencia dos produtos, incluso dos propios, polas requisas anteditas, polas entregas forzosas, por todo aquilo que non chegaba, ou non se alcanzaba o prezo, confirmaron aquel dito castelán de que, Los duelos con pan son menos. Había duelos, máis dos resistibles, e o pan escaseaba, cos cavadores cavando fosas! O que nunca faltou cabe das nosas lareiras foi o rosario en familia, unha proba máis de que son boas as calamidades para acordarnos de Deus e da Virxe; ¡que lamentable é que teña que ser así!
-.-
Carro da herba cos fungueiros postos, agardando pola gadaña. Grazas, Txaro Gallego, por prestarme esta foto para ilustrar o meu relato, aínda que penso que os fungueiros do Chaín de Cirio non eran tan longos, pois, de ser así, non correría perigo, ou menos.

Sempre, de sempre, se lles chamou “Contos” aos relatos das lareiras pero non todos foron comedias, que tamén houbo traxedias, ¡demasiadas! Aquí vou rexistrar un relato que recorreu media Galicia, en cuestión de días, e para iso sen saír nos periódicos, que non o vin en ningún; simplemente, de lareira en lareira!

Comezarei rezando por el un Pai Noso, outro, aínda que moitos se lle rezaron daquela, impresionados polo suceso, e non creo que lle fixesen falta dada a súa sona de bo veciño e de bo católico.

Era polo Santiago, e xa se sabe que en Galicia da súa tronada non hai ano que libremos. De abaixo apresurábanse en darlle colmeiradas de feo, ben grandes e a miúdo. Chaín, para non ter que volver co carro, premía e premía, así que a carga xa ía alta; nisto, que nin os presentes o viron esvarar, pero, esvarou! Igual non estaba a herba seca dabondo, que era o máis probable, e xa se sabe que, de verde ou de húmida, é un auténtico plástico, -diríamos hoxe-, así que aquel esvarón, no alto do carro, fíxoo anasarse…, coa maldita coincidencia de que un daqueles fungueiros tan ben aguzado estaba que se lle cravou polo ano arriba, tal que se fose unha subela.

Levárono ao Médico, a Mosteiro, envolto nunhas mantas, no carro baleiro dun veciño, e a paus nas vacas para chegar axiña. ¡Axiña foron, pero…, máis presa tivo Deus en curalo, que o curou a perpetuidade, tirando del desde Arriba!

O bo do Chaín moitos milagres leva feito, pois desde aquela non houbo pai nin avó, en toda a rodeada, que non advertisen aos do carro: ¡Acórdate de Chaín!