Entre lusco e fusco (7)

Os pendellos foron remozados, restaurados, mellorados, no XX, pero…, ¿onde vai a xente, emigraron, ou non hai xeración? ¡Así non imos a ningures!

¿Será certo iso de que a Natureza ten horror ao baleiro (horror vacui)? ¡Pero se aquí o baleiro é só aparente, neste corredor feiral, secular! Non captable cos nosos sentidos corporais, pero si coa intelixencia, por pouca que poñamos en uso; neste recinto houbo máis comedia, máis drama, e acaso máis traxedia, que, poño por caso, no escenario do teatro romano de Mérida.

Comedia dos mozos requirindo de amores ás rapazas, e non sempre con boa intención; comedia das rapazas atendéndolles co ollo esquerdo, mentres o dereito ollaba para os outros, para os rapaces que se lles resistisen; declaracións de amor puras e sinceras. Perrenchas dos nenos que vían cousas inalcanzables, que non lles podían ou non querían mercar. Amarguras das mulleres ao ver que aquelas cadelas das pitas, dos ovos, dos queixos…, se esfumaban a cambio de dous metros de dril. Decepción dos tendeiros frustrados. E incluso, ¿por qué non?, algunha que outra traxedia, fose por amores ou por preitos.

O campo dunha feira é máis, moito máis, que o Campo de Agramante, aquel que, supostamente, no sitio de París polos sarracenos, serviu de adestramento e de decepción ao vello Agramante, con seus secuaces, Rodomonte e Sacripante. Aquí, na feira, os feitos foron reais, reais e variados, século tras século, e non só un cerco temporal. Isto é histórico porque aquí fíxose Historia. ¡Tamén da miña, da miña historia particular, xa que, feira tras feira, aquí vendía / trataba de vender, as miñas zocas, e as que non vendía gardábamas o Escardel na súa taberna, para a feira seguinte!

Por todo isto, o Campo da Feira de Castroverde, e con este tódolos análogos, debían ser declarados Monumentos Nacionais.
-.-

Os rañaceos. Esta pretensión materialista vennos de lonxe, polo menos desde a torre babélica: Arriba, sempre arriba, usando, e tamén abusando, das leis físicas. Xa de nenos compracémonos en achegarnos ás paredes, de cando en vez, para comprobar e marcar o desenrolo, a evolución, da nosa osamenta, que nas rapazas compleméntase con eses tacóns rañaceos, desequilibradores da columna, envexosas da estatura física dos seus complementarios. ¡Iso, da física!

Pero temos outro tipo de construción, de máis entidade pero menos visible, que é a construción moral. O neno traballa nela simplemente asimilando o seu entorno: Se é positivo, os seus materiais, a súa construción, tamén o será; ¡indefectiblemente!

¡Deus, qué pracer nese intre do exame de conciencia que precede, ou debe preceder, á somnolencia, cando repasamos as magnitudes do noso proceder cotián! ¿Qué fixemos; en qué circunstancias o fixemos? Se fomos a mellor, aínda que non o fagamos é para dar un salto na cama: ¡Upa, que imos ben, ascendín desde onte! De haber algo defectuoso no noso proceder, tamén é satisfactorio recoñecelo, pois, sen recoñecer as faltas, mal se pode rectificar, mellorar. Hai ocasións, supostos, nos que ata é satisfactorio un pequeno tropezo, porque nos servirá, pode servirnos, para mellorar de técnica, para levantarnos ao día seguinte coa decisión de amañar canto teña amaño, con novos bríos, con decisión reforzada. Nos dous casos é, debe ser, motivo para darlle as grazas ao noso anxo; se foi que caemos, tamén, pois as advertencias sempre son de agradecer!

Volvendo ao material: Diante dalgún deses rañaceos téñome parado a pensar se ese escalamento non nos virá de sabernos ínfimos, minúsculos, pero cunha sede infinita de medro persoal; outras dígome: ¿Xa que non podemos achicar ao próximo, de subidos a unha torre, cando eles pasen pola beirarrúa verémolos miúdos, miudiños, tan miudiños como nos apetecería que fosen, non si? Ten que ser por unha destas causas, e non por falta de solares!
-.-

O xoio non fai falta sementalo, que xa vai co trigo, mesturado; pois co odio pasa outro tanto! Cando Galicia era Galicia, cos castiros enxertados, coas cerdeiras enxertadas, coas pataqueiras ao redor das casas, cos trigos de cavada…, naqueles días nos que o xoio comezaba a espigar, “¡Ala, colle un fouciño dos pequerrechos, e vaite ao trigo…!”. Chegaba con iso para saber que a nosa función era cortar o xoio ben ao rente, antes de que granasen aquelas espigas; de arrincalo, nada, pois corríase o risco de prexudicar a planta boa, a do trigo grandal!

¿Dicímoslles agora aos nenos que corten o odio polo pé, a rentes da raíz, mesmo segundo vai brotando? ¡O que é polas trazas…! Peor aínda: que llelo ensinamos nas casas con respecto aos propios parentes, comezando por eles, e xa non digamos ao resto do próximo. Cando sei dalgunha parella rota, ¡outro xoio entre o trigo!, o primeiro que se me vén á chola é: ¿Aquel que está, que se quede, constante ou alternativamente, cos rapaces, será capaz de conter a súa ira; será capaz de explicarlles que foi cousa do diabro aquilo de non entenderse na parella? ¡Si, do diabro, do mesmo diabro, que os xuntou malxuntados, mal examinados, pois, de ben examinados, os aprobados son, teñen que ser, definitivos!

Ninguén odia tanto coma os acomplexados. ¿Por qué? ¡Hai un refrán que os define perfectamente: Pensa o ladrón que todos son da súa condición! Unha persoa acomplexada é difícil que sexa boa, intelixente, comprensiva, tolerante, pois nin o é consigo mesma; o dela é rebaixar ao próximo, poñelo ao seu nivel cando pensa que lle pasan diante, aínda que non sexa verdade, pero o complexo é terreal, tira sempre para abaixo, a ras de terra. Se estás debaixo doutros, trata de erguer a cabeza, aínda que sexa con esforzo, con traballo, con dignidade, pois así chegarás a igualalos, cando non a superalos. Se es feo/fea pensa que os guapos non adoitan ser os más intelixentes, nin sequera os mellores, pois esa guapura do espello convérteos en pavos reais, moitas plumas e pouca carne!

Para ser bo, o odio é a antítese do amor; e sen amor, qué? ¡Merda, falando mal!
-.-

O mundo que atopei versus o mundo que deixo.
Acababa de celebrarse o Pacto de San Sebastián, que foi o día 12 daquel Agosto, pero eu aínda non estaba maduro para enfrontarme ao mundo circundante, así que demorei uns días. ¡Agardei..., en espera da democracia!

Non, non me vou satisfeito pois, se algo bo fixemos os da miña xeración, moito mal puidemos evitar. Isto non é un treno, unha xeremiada, senón a constatación dun certo fracaso, aínda que tamén dun éxito: ¡inventamos o pasotismo, esa pasividade indolente, tipo impermeable, pola que nos esvaran os padecementos e mailas fraquezas do próximo!

¿Qué pasaba no mundo cando a este mundo me / nos trouxeron? Segundo deixo dito, nacín en agosto do 30, pero, ben contada a historia, a miña xeración debeu ser aló por decembro do 29, entre novembro e decembro, por tanto despois da novena das Ánimas… ¿Iso é un bo presaxio? ¡Deu-lo queira así!

A miña semente non viña moi saneada que digamos pois no 1929 tormentas houbera: Crack da Bolsa en Nova York, conflitos estudantís por culpa do artigo 53, e abandono dalgunhas cátedras en protesta. (Segundo Adaucto Pérez: “Será en 1929 cuando el conflicto entre el gobierno y los estudiantes cobre la mayor virulencia”. Para David Jato "todo el año 29 será de constante rebelión estudiantil". Os fríos espectaculares daquel Xaneiro, con temperaturas de 17 e 18 grados baixo cero encontraban o seu contrapunto no ánimo quente dos universitarios encoraxados polo Artigo 53 da Lei Callejo, de Reforma Universitaria). Expo. de Barcelona; fracaso do proxecto de Constitución de Primo de Rivera; nacemento do Partido Republicano Radical Socialista. “La rebelión de las masas”, de Ortega y Gasset… Estes presaxios determinaban, predeterminaban, que a miña xeración non viña precisamente nun dos mellores tempos da Historia de España; pero eu tamén digo, e me digo: ¿É que os houbo bos, mellores, neste país dos touros, neste país cornudo, que por ter, ata ten a forma dunha pel de touro?

Pero voulles deixar aos historiadores os grandes temas, que teño abondo cos meus, cos do meu entorno. Para a Historia, historiadores hai, o demo deles, aínda que, obxectivos…? ¡Supoño que os haberá, pero non os coñecín, nin os coñecín nin os lin! A historia miúda, a intrahistoria, a do entorno persoal, esa ten menos relatores; coido que se debe a unha falta de humildade xeneralizada pois somos poucos aqueles que non nos avergoñamos da nosa nacenza humilde nunha contorna humilde. Así que, resumirei:

Cando me / cando nós, encargaron, en París ben, pero, en España…? A Ditadura comezaba a fraquear; o 29 de Xaneiro do 30 xa estaba cerca; a Ditabranda Berenguiana achegábase ao poder. As carteiras, con don Miguel, equilibráranse entre militares e civís. ¡Así foi o meu sino: media vida entre militares, e sempre en posición de “firmes”!

Segundo Genoveva García Queipo de Llano, “O que acabou por arruinar a Ditadura como fórmula política foi a súa propia incapacidade para atopar unha fórmula institucional diferente da do pasado”. (¡Aplausos!). Aquí a tes, amigo Xosé María, que me trouxeron / que nos trouxeron, entre dúas augas, medio militar, medio civil, e coa democracia, igual cá nós, na matriz, xerada pero non nada.

No económico viñamos dos “felices anos vinte”, pero iso tivo moito de espellismo por tratarse dunha economía colateral, non intrínseca, non baseada en nós mesmos, no noso poder creativo, tan débil coma un feto. A Calvo Sotelo botáronlle abaixo o seu proxecto de crear un imposto único, progresivo. En definitiva, que eu, e comigo os da miña xeración, viñemos daquela euforia que supuxo a Exposición Internacional de Barcelona, do ano 29, que foi o canto do cisne ditatorial, una especie de traca final das nosas festas felices, ¡dos Felices Vinte!

Atopábame chamando ás portas do mundo exterior, (17 de agosto do 30), cando Niceto Alcalá-Zamora e Miguel Maura promoveron aquela reunión histórica, aquel transplante, ¿ou desplante?, que se chamou Pacto de San Sebastián. Tívenlle medo, e agardei uns días máis! Alí estivo Ortega y Gasset; e tamén, por aqueles días, dimitiu, para morrer deseguida, Primo de Rivera, máis primo que Primo, máis ditador que un Mestre de Escola, dos de daquela, que xa é dicir! Aquela xeración non se enderezaba con palmetas senón con leis de transición, correctivas, canalizando lexítimas, ¡retardadas, retrasadas, e por ende, acumuladas, excitadas!, pretensións democráticas.

No 31, veu a República, ¡sen contar con nós! Veu antes tempo pois o país non estaba maduro; algo así como darlle viño, ¡liberdades!, a quen non está capacitado para defendelas. ¿Qué non? ¿E logo, cómo foi iso de queimar igrexas cando o que había que facer era dicirlles aos bispos que aprendesen a dar ao César o que era do César!

No 32 seguía a borracheira daqueles rapaces: Disolución e apropiación de bens… Se en algo abusaban os Xesuítas, con lexislar axeitado…, ¡punto! E Sanjurjo pateando, ¡coma un neno pequeno, emperrenchado!

No 33 a CEDA e mailo Partido Radical; ¡ambos a cal máis radical!

No 34, en Asturias, a paus! (A paus, non, a tiros, que é peor!).

No 35 ao cativo deulle por xogar. ¿Imitando a Strauss, Perel e Lowann? ¡Ao estraperlo xogaban os grandes, que non os nenos, e con eles Lerroux, outro estraperlista…, gubernamental!

No 36 os cativos, ¡iso, cativos, peor que cativos!, sacaron os pés dos estribos, e daquela montaron, entre uns e outros, un purgatorio de corenta anos, así que, miúda Corentena para a miña xeración!

Con estes antecedentes, ben o fixemos, que ben temperamos; o que igual nos saíu peor foi a crianza dos fillos, pois, para que non pasasen as nosas, retirámoslles o chupete, se cadra antes tempo! ¿O mundo que deixamos? ¡Non sei se aínda será peor có que atopamos!