The bottle imp
de R. L. Stevenson.
O diabro embotellado
Para R. L. Stevenson todo era cousa de mete-lo diabro nunha botella. ¡Embotellado estaba, pero a saber quen
bebeu dela! Pariuno súa nai, por suposto, e criouse, ben arteiro por certo, que non houbo mellor xastre na contorna; e máis mullereiro, tampouco, que aí temos o caso da nosa Figenia...
Figenia das Cavozas era tan guapa como inocente, que iso pasaba daquela, antes de que se inventasen, ou descubrisen, as vitaminas, pois agora, con elas á man, non hai mulleres feas. Tan inocente era, que nunca chegou a saber se se chamaba Figenia, Ifigenia, ou Ifixenia, despreocupada de todo ego. Na súa casa dicíanlle Nena, e os de fóra sempre lle chamaron a Virxe das Cavozas, porque fuxía dos homes coma do lume! O que non sabían os do lugar era que a súa virtude víñalle do diabro, daquel diabro esparexido...
Ifixenia, forte de nacemento, de boa raza, que dito así soa mellor, de moza foi ofrecida ao San Bernabé da Xesteira, pois fora un milagre que quedase tan guapa despois de tidas as vexigas bobas, ou varíolas, que un caso semellante nunca se dera. Foi o último que lle dixo súa nai:
-Ofrecinte ao San Bernabé..., ¡pero terás que ir soa, que eu despídome, en cuestión de días, que xa me avisou o albeite! Cando vaias ten coidado cos de Santalla de Piquín, que son uns careiros vendendo nas cereixas; e daquela, un mes máis tarde, xa as temos nós aquí, aí na Ponte, nesas hortas das Casiñas...
O que non lle dixo súa nai, o que non precaveu, que non o sabía, foi que había por entón un xastre desa parte de Martín que lle gustaba ensina-la Xesteira ás ofrecidas. O Xastre viuna marchar soa despois de bebe-la auga milagreira e de dá-la volta á capela, de xeonllos, como compre a calquera das devotas que sexan agradecidas.
-¡Rapaza, espera por min, que aí arriba, nese monte da Panda, pódeche saír o lobo!
-A min non me pasa nada, que San Bernabé bendito xa me ten afeita aos milagres! ¿E vostede, a onde vai por aquí?
-Muller, son xastre, e voulles tomar as medidas ás mozas de Valonga, pois agora a moda son os traxes de chaqueta; ¿non o sabes ti, e mais tes cara de lista?
-Eu só sei que as chaquetas fágoas eu, de lá branca e moura, a dous fíos; ¿non lle gusta a miña?
-¡Ai, muller, si! Déixame toma-las medidas..., para ver se coinciden coas que fago eu!
Daquela, con iso da lá, que é unha cousa mala para a electricidade estática, á Ifixenia canto máis a medía o Xastre de Martín, máis cambras lle daban. ¡Así que pasou..., o que pasar non debería!
-¡Ai, Xastre, terás que casar comigo, que se non, o San Bernabé bendito vaiche dar vexigas bobas, e quedaranche as marcas, que ti es un picarón!
O Xastre fíxolle unha caricia, outra máis, e afirmou coa cabeza, pero só coa parte exterior da mesma.
Un pouco máis arriba, aproveitándose de que pechara a néboa, o galán fixo mutis por detrás dunha toxeira, ¡pero coas présas do seu fuxir para aparentar que se extraviara, chantouse nun toxo arnau, todo, enteiro, e tan a fondo que lle quedaron de por vida os lunares daquelas cicatrices! San Bernabé fixo daquela outro milagre coa toia, que a pobre quedou desvirgada pero sen prole.
Volta á casa pediulle a seu cuñado, que era carpinteiro, que lle fixese outro tear, ¡para tecer ás dúas mans!, que así non tería malos pensamentos como lles pasa aos desocupados.
Ifixenia chegou a ter un sobriño, tan patriota que morreu en Rusia, nada máis incorporarse á División Azul, e todo iso sen sequera saber ruso nin alemán! Tampouco soubo gardarse da metralla, nin se encomendou ao San Bernabé, como lle aconsellara súa tía. Pero antes de ausentarse quixo facerlle un obsequio á Ifixenia:
-Madriña, heite levar a Lugo, mañá mesmo, que é o San Froilán, e vou con meu pai para vender a mula... ¡Nos imos andando, e ti na besta, que así non se alborota! ¡Xa verás qué tecidos hai alí, e así aprendes debuxos novos...!
Á volta preguntáronlle tódolos veciños, sen excepción:
-A ver, Figenia, conta, ¿que foi o que máis che gustou da Capital?
-¡Boh; tanto Lugo, tanto Lugo...; de lujo, nada, unha pobreza! ¡Mirade que nin sequera teñen un palleiro que abrigue un can!
Cansada daquelas inquisicións, que xa a tomaban a chanza, encerrouse no seu alboio dos teares e púxose a fiar, pero apenas deu rematada un colcha cos debuxos apresos cando a chamou o Sumo Tecedor, a pretexto dun arrefriado que collera en Lugo: ¡Toda a noite nos cabaliños eléctricos, e despois de tanto suar tiveron que durmir no Parque, que ben dixo ela que en Lugo non hai palleiros!
-.-
Agora, medio século despois, nin hai xastres nin se fala do diabro, pero das botellas, moito! ¿Que demo haberá nelas!
Na última romaría do San Bernabé fixeime na fonte onde bebera a nosa Figenia daquelas augas santas: estaba sucia, moito, pero alí ao redor, nos fentos, todo eran paniños, exvotos das ofrecidas. ¡Como cambiaron os tempos; e pensar que Ifixenia soábase coa man, e sen embargo nunca houbo muller máis limpa cá ela, en toda a rodeada! ¡Cando eu digo que a nosa xente é singular, moitos pensan que chufo, pero diso, nada, que non hai cousa como emigrar, e ver Galicia de lonxe, para darlle o seu mérito, tanto ao país como á paisanaxe!
-.-
Guerra y paz
de León Tolstói
Guerra e paz
Moito se leva escrito, e dito, da do 36, ¡que xa haberá que chamarlle de 1936, polo lonxe que lles queda a estes do XXI!, pero aínda non se dixo, nos papeis, que en Lugo quedou unha parroquia sen tomar, tal que aquela das Galias, ¡e iso que tivo un cuartel! O caso é que en Montecubeiro non houbo un Tolstói, que se chegamos a telo xa éramos famosos.
Alí en San Cibrao o único que se tomou foi aquel bocoi de tinto de Quiroga, que casualmente o levara Ignacio para vender, cuartillo a cuartillo, nas calores do verán. ¡Ah, si, e tamén o carneiro do señor Evaristo!
O asunto do carneiro foi célebre: Evaristo estaba a tal momento tornando unhas ovellas do caseiro da Casa Grande, que se lle meteran no horto de tras da escola, se cadra debido a que andaba polos abruñeiros do prado da Pía o rapaz que as gardaba. Os que andaban pola terra, ou iso dicían, ¡de caza maior!, eran os Gardas Civís e mailos arremangados da camisa azul, do cuarteliño de San Cibrao.
-¡Arriba España! -Foi o saúdo.
-¡Arriba! -Contestoulles Evaristo co mellor dos seus sorrisos, e con aquela cortesía anglosaxona cultivada en Cuba, de onde regresara cando o crac do 29.
Daquela mesmo, ¡xa que todo ía para arriba!, ordenáronlle que subise ao cuartel, ¡antes da noite!, en requisa patriótica, o mellor carneiro daquel rabaño.
-Non é meu, que estas ovellas son do caseiro desa casa...!
-¡É igual, pois todo o que hai en España é dos españois..., roxos á parte! ¡Viva España!
Falando de vivir, ¡como vivían aqueles loitadores da retagarda, e iso a pesares dos quince mortos da bisbarra! Evaristo colleu medo, ¡e quén non!, así que nin tornou das ovellas, non se lle fosen descamiñar, e con elas o carneiro marón. Menos mal que o caseiro da Casa Grande, que por máis datos debíalle cartos ao señor Evaristo, arranxou en paz e mais en graza de Deus a permuta daquel carneiro por unha fanega de trigo.
Sen sequera xantar, e tremendo pola tardanza que houbera en tratar co Caseiro a merca do marón, pois un trato así só o podían facer en dúas palabras aqueles requisadores tan eficientes e tan pouco requisitarios, pero Evaristo, non, que era máis cumprido e máis cerimonioso; púxose en camiño cara a San Cibrao, arramalando no ¿seu? carneiro.
Cando pasou por Bergland atopouse co Tolo do Pacio, que aínda que lle chamaban así, era máis tolleito que louco. Estaba nas portas da currada, sentado nuns fentos e vendo pasa-la pouca xente que por alí pasaba, pero que era todo o seu lecer.
-¿E logo, Evaristo, ¿a onde levas ese animal? Se vas cun carneiro da maneira, mesmo á feira de Castroverde, sen quedarte coa lá, daquela vendes dúas cousas polo prezo dunha!
-¡Non o vendo, que o vou regalar!
-Nese caso déixao aquí detrás, na eira, que che abro a porta deseguida, tan pronto me arrastre un pouquiño..., e daquela aforras a viaxe!
-Non lles podo faltar a eses amigos...
-Daquela fai outro, comigo: rápao, aquí no pendello, e déixalle a lá á miña cuñada, Flora..., para que me faga unhas medias, que xa ves cómo ando, que as rompo ao arrastrarme.
Despois da rapa, Evaristo seguiu tirando da corda, costa arriba, que nunca en tales mesteres se vira, e dábase pouca maña para arrear carneiros. Pepe, o Tolo, aconselloulle que volvese buscar dúas ovellas, para que o macho camiñase detrás delas, pero..., ¡e se volvían os gardas, en vista da tardanza!
Toleada por toleada preferiu as do cuarteliño, pois aqueles eran guerreiros acreditados, e o Pepe non pasaba de ser un tolleito algo pampo, que só dicía verdades, pero tan ás claras que era un pecado chamarlle así, o Tolo do Pacio.
De Bergland para San Cibrao, antes das estradas, atallando, pasábase polo Escouredo, e alí estaban, nos currais, as ovellas da María de Mirón, unha muller varuda que seica tiña pelos no peito:
-Aparta de aí ese carneiro, que se vai turrar co meu, por celos, e daquela facémola boa, que igual se matan.
-Muller, sería anticiparse, pois para matar o levo!
Suaron Evaristo e maila María para recolle-las ovellas, que as pobres namoráronse daquel marón, daquel forasteiro, xa á primeira vista; ¡á primeira, pero tamén á última!
Con estes imprevistos, e aínda non foran os derradeiros, pois o camiño de Ribón, que era o mellor atallo para ir á Misa, estaba daquela, no verán, ben adornado de silvas. Evaristo meteuse polo carreiro para non facerse agardar; pero o carneiro, que non tiña présa en subir ao matadoiro, parábase en canta silva atopaba, vaidoso da súa pelica rapada. Por fin deron chegado ao cuartel, ao serán, chorreando suor, e se cadra, polo menos Evaristo, pois o carneiro por listo que fose a tanto non chegaba, con algo de pavor:
-Angustias, que seica es a cociñeira do cuartel..., aquí traio un carneiro..., ¡de prestación persoal! Díxome o Sarxento que o queren para mañá, roxado ao forno, e que cho mande preparar.
-Daquela terás que matalo ti, pois o meu Celestino vai en Lugo, que se nos está acabando o viño, con tantos bebedores neste cuartel, e logo que fan unhas comidas espesas...
-¡Que o mate teu pai, o señor Ignacio, que eu fixen abondo, que me custou unha fanega de trigo!
-Meu pai vai en Castroverde, busca-lo correo; e de paso, as ordes que lle dean para o cuartel. Aínda acaba de saír, e Deus sabe a qué horas volverá..., co lento que vai iso do telégrafo!
-¡Entón..., que o maten eses falanxistas da retagarda..., que matar saben! ¡Malnacidos!
Menos mal que a señora Angustias estaba de cara á porta, e chiscoulle un ollo, toda coqueta e riseira, que mesmo o desconcertou.
-¿Muller, iso, a qué vén? ¡Non o facía de ti, chiscarme o ollo, sabendo como sabes que estou casado!
Pero Angustias nin se molestou en contestarlle, senón que lle falou ao Sarxento, que casualmente achegábase por tras do Evaristo, sen descompoñer a expresión:
-Don Jesús, aquí ten ao señor Evaristo, que xa se ía, a toda présa, que lle queda parindo unha vaca, e ten que achegarse a Santadrao en busca do señor Carlos da Canteira, que é o seu albeite...
Aquel inocente nin grazas lle deu á Angustias..., coa propia angustia do que houbese pasado se o chega a oír o tal don Jesús, aquel inquisidor das ideoloxías, doutor en tabernas. Para entón xa entendera o aceno da taberneira; e tamén daquela mesmo empezou a trotar pola Praza do Convento, cara a Santadrao, ¡para disimular! Cando chegou á súa casa, que deu a volta polo Rego dos Ósos abaixo, seica se meteu directamente na cama, sen sequera espirse, mesmo coma un cativo suado, ¡pero ledo! Tras del subiu a súa muller ao sobrado, para ver qué lle pasaba:
-¿Sénteste ben, polo que vexo!
-¡E non hei sentir; acabo de nacer!
Durmiuse daquela mesmo, pracenteiro, coma un crío. Dos do cuartel tamén se soubo que mentres comeron daquel carneiro, outra matanza non fixeron. ¡Nada, que non hai mal que por ben non veña!
.../...
Gómez Vilabella, Xosé M.
