A mestra das saias longas (20)

É boa verdade que as ideas nacen en acios, coma as uvas, e que, de escollidas as malas, de retiradas en tempo e forma, as outras medran máis. Vén isto a conto de que lle mandei á Sabina, por meus pais, unha carta de agradecemento e de condolencias, pero non me quedou a conciencia tranquila, así que irei á casa este domingo para darlle unha aperta, que ben a merece.
…

Aló fun, e despois de falar con esa señora, intelixente e agradable como poucas, volvín a ter unha desas noites nas que me dá por pensar, escorrentando o sono, así que hoxe, luns, entre iso, a madruga para saír á estrada, ao coche da Liña, e aquí, ás clases, estou feita unha sopa, pero aínda así non se me van da cabeza os apuros nos que se viu esta muller cando lle deu o infarto ao seu home. Deste pensamento pasei aos seguintes, todo no mesmo acio: ¡Un apuro da maneira en pleno Bos Aires, pero, e se iso pasase nun lugar illado, tal que nunha aldeíña dos Ancares?

Hoxe en día só temos médicos nas vilas, e para iso non en todas, nin a todas horas. Salvo que se dea a coincidencia de que algún veciño teña estado nunha enfermería, tal que na “mili”, ou unha parteira algo experimentada… ¿Quen nos queda para botar unha man, que non sexa precisamente ao pescozo, pois diso sobra? ¡O Cura! Daquela o enfermo ou accidentado terá confesión, se dá tempo, pero, outros auxilios…? Por parte, na Normal, diso, cero; nin sequera nos din o que debemos facer no caso de mancarse un neno nos seus xogos… ¡Ai, Deus, que algo terei que poñer da miña parte!

Descorre e descorre sobre a miña ignorancia e sobre a miña impotencia e ineptitude, véuseme á cabeza un nome: ¡A enfermeira do doutor Vilabella, que o tratan moito meus pais! Saltándome a clase de Relixión, que coido tela ben sabida, aló me fun, á súa clínica de General Franco, coa casualidade de que naquel momento tiña pouca xente na sala de espera. Agardei pola vez, e segundo entrei coñeceume, que me trouxera miña nai este verán porque estaba tendo unhas regras dolorosas. –Non señor, que agora vou ben, pero…, é para pedirlle un favor! Mire, estou en terceiro de Maxisterio, así que para o ano próximo mandaranme ao quinto pino, quero dicir, á escola que non queira ninguén. Daquela, nun sitio solitario, poden pasar moitas cousas, e eu quixese saber algo de…, diso, de primeiros auxilios! Pensei en pedirlle clases aquí á súa enfermeira, mais pareceume que non lle debo facer esta proposta sen o seu permiso, por…, por se lle parece mal a vostede!

¡De parecerlle mal, nada, en absoluto, que incluso me felicitou pola idea! Máis é, que lle dixo a enfermeira que me reciba unhas cantas tardes, despois das consultas, e que non me cobre, que llo considerará horas extras. Máis aínda: Díxolle que buscase un maletín de primeiros auxilios, que llo regalaron uns laboratorios, e púxoo nas miñas mans: -Merécelo, porque es a primeira Mestra que de tal cousa me fala! ¿Sabes que hai o dito de que o Médico que só sabe medicina, nin medicina sabe? ¡Co maxisterio, outro tanto!

Non lle din unha aperta porque seica é algo mullereiro, e para que non me interpretase mal. A aperta estoulla dando á Virxe María pois, a través duns ou doutros, está tendo moitas bondades comigo, ben seguro que máis das que merezo!
-.-

¡Outra sorpresa, e xa estou abafada desta racha de sorte que estou tendo! Non son, nin quero ser, supersticiosa, pero detrás das sete vacas gordas adoitan vir as fracas. Don Luís, do seu puño e letra, -que se lee bastante ben, e iso que din que a letra dos médicos só a len os farmacéuticos-, fíxonos unha especie de “plan de estudos”, que mo deu Lolita para copialo e devolverllo. É tan amplo que incluso nos puxo o que hai que apuntar para dicirllo ao médico, se fixese falta chamalo, para que o gáleno coñeza de primeira man o que pasou e como pasou. Puxen “unha nota” e son tres. Na primeira: vacinas, inxeccións, traumatismos, cortaduras, picaduras, etcétera. Na segunda: o que se debe facer en cada caso. E de terceiro, o que nunca se debe facer. Agora teño a dúbida de se debo comentalo nos nosos “círculos”, aínda que me parece que podo saturar as reunións, cando a algunha faille moita falta o tempo dispoñible para atenderlles a tantas materias como ten este curso. Lembreime do que nos dicía o señor Gómez: -O que moito abarca, pouco aperta! Coas miñas divagacións non podo, non quero, non debo, ser a causa remota de que algunha suspenda. Pasado xuño, veremos!
-.-
Nótase que estamos en terceiro e último, que poucas son as que se desprazan ás súas casas, nin sequera en días festivos. Estamos chegando á meta, e cómpre un acelerón. Con iso e con todo aínda nos queda tempo para darnos unha volta, “de refresco”, din algunhas, pola “Pasarela Soportais”, que así lle chaman outras. ¿Exhibicionismo de modelos? ¡Diso pouco ou nada, pois esta España da posguerra segue austera…, á forza, penso eu! ¡De alta costura, catro, pois as outras seguimos fieis á costureiriña de cada lugar!

Nin que tivésemos as saias imantadas, pois as horas do noso paseo adoitan coincidir coas dos rapaces de medio Lugo. ¡Un enxame de abázcaros, di unha das compañeiras, que son non sei cantos irmáns, e todos estudando! Todos xuntos nun piso, e fano todo: compra, comida, limpeza…; e a Lugo veñen en bicicleta, máis de vinte quilómetros! Se chego a ter mando en praza, a esa “obreira” fágolle un monumento.

De estación, estamos no outono, pero de vitalidade, na primavera; á nosa idade, cando non estudaban as mulleres do rural, a metade xa estaban casadas, e así se cargaban de fillos, ¡miñas pobres, unha fábrica de brazos para a emigración, salvo o morgado, e por veces, nin ese!

Deume por anotar estas circunstancias en vista das consecuencias que me trouxo unha mentira. ¡Está claro que, tratándose de xuventude, non hai mentiras piadosas! Ese rapaz da Meda, e non vou dici-lo seu nome por se non volve, que tanto viña asediándome, o mes pasado espanteino, e coido que definitivamente, por…, por egoísta, por non dedicarlle un paseo dominical dunha hora, que era o que viña pedíndome. Aquel día, para librarme del, que non me apetecían os parrafeos, quitei un sobre de meu irmán, co cuño de Santiago e sen remite, que nunca o pon, e medio asomándollo díxenlle: -Desculpa, pois teño que irme, que levo un mes con esta carta, e aínda non lle contestei. O truco fixo efecto, que se deu media volta e largouse, sen sequera despedirse. ¡Os celos no varón, que deben ser atroces! Estou medio arrepentida pois, aínda que me restaba algún tempo, era agradable, tanto de aspecto como de conversación; estudi a na Coruña, na Escola de Comercio, e agora decátome de que paraba en Lugo aos domingos para estar comigo, porque non volvín a velo. ¡Despois din que a xuventude non ten problemas, que non precisa atinar nas decisións! De feito non é así xa que a decisión máxima dunha vida é aceptar ou rexeitar determinado mozo, ou moza; casar ou…, vestir santos!
-.-

Menos mal que foi meu pai a Lugo para cobrar tres xatos que mandara á Frigsa, esa empresa cárnica que acaban de inaugurar a bombo e pratiño, e pasou pola rúa da Cruz a ver que me pasaba pois xa deran as vacacións do Nadal pero eu seguía cos meus papeis, “chapando”, que se di en Lugo; é unha verba que me gustaría desterrar pois seica hai lugares onde ten un significado obsceno. O caso é que me dixo que xa estaba ben, que miña nai quedaba preocupada pola miña demora. Na vila puxeron un teléfono público, pero hai que ir alí, que non mandan recados ás casas.

Meu irmán tampouco veu, que anda co fin de carreira, aínda que miña nai díxome, en confidencia de nai a filla, que botou nunha compañeira do mesmo curso, de familia riquísima, e que non a debe deixar soa nas vacacións…, por se aparece outro cazadotes!

-¡Miña filla, sempre che foi así, pois o fidalgo que casa mal, mal casa; afunde a casa, e de nada lle serve ter capela, pombal e ciprés, que nos pasan diante os estraperlistas!

Rinme destas tradicións pero, ¡non debera facelo diante dela, miña pobre, que afundiu o seu capital precisamente para que a Casa Grande do lugar seguise sendo iso, ¡a Grande!

Non veu o irmán, así que, ¡adeus panxoliñas, adeus nacemento vivente! Falareino coa rapazada do lugar, a ver se eles se animan, pero vexo que están máis interesados en emigrar, en fuxir das súas desgrazas, que en divertir aos desocupados da parroquia. ¡E teñen razón!

Quen nos veu estes días foi o Zoqueiro, o Piepito de Caraño, así que teño os pés quentiños coma no forno. ¡Como me gustaría levar en Lugo estas zoquiñas tan guapas, tinguidas de negro, pero…, nesa Corte de Lugo, que só lle falta ter Rei, riríanse de min!

Meu pai encargou unha Misa polos avós, aquí, na nosa capela, e veu moita xente, cousa que me sorprendeu xa que en vida o avó tivo sona de…, ¡diso, de cacique! ¿Non será que o fixeron adrede, coidando que o ricacho precisa das oracións dos pobres? (Non sei se borrar isto, pero, ademais de que quedaría mal, e incluso intrigaría a un posible, futuro, lector, a Historia é imborrable, e as cousas negativas deben coñecerse, debe quedar memoria delas, aínda que só sexa como lección, como escarmento).
-.-

Ata estes días aquí na aldea, misas, feiras, e algunha que outra visita que tivemos na casa, non me decatara do problema tan gordo que temos coa lingua: unhas cantas persoas coas que falei, fixérono en castelán, ou máis exactamente, en chapurro, e eu respondinlles…, en galego!

¡Deus, que pasa aquí? Pois pasa que, como xa me consideran Mestra, ou case, entenden que comigo cómpre falar castelán; e menos mal que aínda non me aplicaron o don! Gustaríame falar disto con alguén de certo nivel, pero, ¿con quen, se o propio Cura nos fala en castelán?

As escolas, os libros, os periódicos, a radio, o cura, os de Lugo…; ¡todo deus en castelán! Xa empezo a dubidar se Deus me entenderá cando falo con El en galego; ¡pois, mira, Señor, como arameo non sei, e latín pouco, non terás máis remedio que traducirme, pois eu, nin por Ti, co respecto que che teño, renegarei da lingua na que me falou miña nai nada máis nacer, ao darme de mamar, e de aí para adiante!

Como nos criamos na incomunicación parroquial, cada parroquia seu país, fomos cociñando, facendo papas, coas linguas celtas no pote romano; despois un rustrido xermánico, suevo, cunhas pingas de bretón… ¿Resultado? Que aínda dentro do galego, de parroquia a parroquia hai sabores distintos, e xa non digamos na Gallaecia ástur, ou na Bracarense. Fai falta resucitar a Academia galega, como coador desta dispersión, desta difusión, para darlle, e darnos, un punto de cocción ao pisto, mais, ¿quen se atreve a meter ese garfo no noso pote tendo, como temos, de maître, de xefe de cociña, a un galego, a un galego que incluso alterou o apelido de súa propia nai importando, incorporándolle, un “h” foráneo?

Xa sei que debo, e terei que, ensinar en castelán, que así están os textos, catecismo incluído, pero, se en algo vou ser rebelde é na miña lealdade aos entregos, aos proxenitores, que por nada os vou traizoar: darei as materias en castelán, por suposto, pero as explicacións, os comentarios, fareinos en galego; e se algún dos nenos foi mal educado na súa casa, para iso, para corrixilo, estará a Mestra, a educadora profesional!

Desde hoxe fago promesa de preguntarlles aos da miña aldea, aos da miña confianza, aos que me castrapeen: ¿E logo, ti, de onde es, que eu estaba equivocada, que sempre pensei que eras da casa Tal, e do lugar Cal? Se se rin de min, por “paleta”, eu sacareilles a lingua, para que vexan que a teño limpa…, a pesares de falar galego!
-.-

A culpa tivérona as toupas… Meu tío Antón, tan afeccionado a perseguilas, fose co trebello ou coa roda, de tanto mollarse nos prados acabou collendo unha pneumonía, que así lle chamou o Médico de Meira, de sete estalos, que o puxo á morte. Primeiro pensamos levalo a Lugo nun taxi, ao doutor Vilabella, pero sentíase tan grave que xa antes de chegar á estrada tivemos que devolvelo á casa, só perigo de que nin a Lugo chegase. Daquela, en vista da urxencia, eu mesma, no mesmo taxi, boteime para Meira onde tiven a sorte de coller ao médico na casa. Diagnosticou pneumonía complicada con non sei que máis, esas palabrotas que usan eles. Chamounos á parte a meu pai e a min, para dicirnos:

-Está verdadeiramente grave, pero hai un invento dun inglés, dun tal Fleming, desenrolado nos Estados Unidos, que o utilizaron eses americanos aquí en Europa, na guerra, por culpa das molleiras dos seus soldados, pero o caso é…, que é carísimo, ademais de escaso! Non é unha panacea, pero anda cerca diso.

-Daquela, despois de deixalo en Meira, eu volvo para atrás, no mesmo taxi, coa súa receita, e vou por iso a Lugo… -Dixo meu pai.

-Calma, amigo, que a cousa témola máis fácil…, se lles queda! A España está vindo de contrabando, e din que onde máis se vende é en Madrid, na Gran Vía, no bar dun tal Perico Chicote, que alí van os ricos do Réxime e por iso non hai perigo de que os denuncien. Pero tampouco fai falta ir aló, porque se dá a casualidade de que en Meira temos unha farmacia, relacionada con certo piloto dos cuatrimotores que van a América, que llela trae. Iso si, véndena en segredo, así que entrarei eu a comprala, e doulla despois, xa na miña consulta. Haberá que poñerlle dúas ou tres inxeccións diso, así que virei de novo, hoxe, mañá e pasado.

¡Podía estar niso a miña estrea, e díxenllo!

-Eu puxen inxeccións en Lugo…, coa enfermeira do doutor Vilabella… ¡Dígame como teño que facer neste caso, e se son intramusculares ou á vea!

Todo funcionou ás mil marabillas, grazas a Deus, así que hoxe, ao terceiro día, xa o podemos dar por resucitado, que non se cansou de falar comigo:

-Nunca se me ocorrera pensar que podía chegar a salva-la vida grazas ao estraperlo…; ao estraperlo, e a ti, sobriña, que logo pareces unha enfermeira desas que lles poñían a penicilina aos soldados de Normandía! Estamos entrando noutra era, pero como á vella se lle chamou Contemporánea, a esta que comeza na túa xeración…, iso, como teremos que chamarlle?

-Pois…, a xeración dos tíos e das sobriñas! –Seguinlle a chanza.

-Eu chamaríalle…, a dos liberados do Purgatorio!

-Pero ti, afortunadamente, non saíches da terra, salvo que lle chames Purgatorio á enfermidade que tiveches!

-Agora que o dis: Do 35 ao 40, máis ou menos, en España estivemos á morte, pois ningunha vida valía un peso, matando de parte a parte, e non só na fronte; o lustro ou quinquenio seguinte foi de vendas, vendas ata nos ollos, para tentar de cura-las feridas dos feridos, que ninguén se librou diso, fose no corpo ou na alma; a continuación outros cinco anos, estes de convalecencia. Agora tócavos a vosoutros, aos que vos abrides ao mundo agora, nestes cincuenta que estamos encetando, que vos poñedes a traballar con ganas pero sen ferramenta, pois mentres debíamos dedicarnos a facelas, a producir, a investigar, todo o máis que puidemos facer, ¡e para iso, algúns!, foi aforrar catro pesos…, para mercar menciñas, de estraperlo! ¡Pobriña, non che arrendo os gaños, pois, entre ti e mailos da túa crianza, miúdo esforzo vos espera…, para reconstruí-la casa!

Con tal perorada, saltando de tema en tema, colleume desprevida:

-¿Reconstruí-la casa…?

-¡Si, muller, a nosa, a vosa, esta España dos meus pecados, dos pecados da miña xeración!

Tanto me impactou, que o único que se me ocorreu foi darlle un bico filial, que non todos teñen dous pais: un tío, ademais do pai, que me quere e me trata como se fose filla propia. ¡A familia ben avida, é un tesouro, un tesouro que adoita pasarnos desapercibido, e só nos decatamos diso cando se rompe, ou cando se pon en transo de selo!
.../...