A mestra das saias longas (18)

.../...

Por aí din…; vouno poñer, que llelo oín, nas vacacións do Nadal, a uns compañeiros de meu irmán; ¡eses de Dereito estanme resultando do máis torcido! Din que, entrados nesta segunda metade do século, estamos pasando dun franquismo conservador a un franquismo desenvolto. ¿Conservador, de que? ¿Desenrolista, como, en que, e con que?

Conservar a ignorancia, conservar a miseria, pouco mérito ten. Demostrar, exercer, boa conduta, unha moral decorosa, é bo, é necesario, pero non suficiente. Polo que vou vendo, polo que oio, superada a guerra europea, aí polo mapa arriba estase producindo, como reacción ao belicismo, unha paz restauradora no material, pero agresiva, lanzada á investigación, no cultural, maiormente no científico, no pragmático, e nós, españois do Imperio, atidos ao arado de pau, que aínda seguen utilizándoos na miña parroquia. ¿Como puiden saír tan rebelde, tan inconforme, nacendo nun pazo tradicionalista?

¿Que hai síntomas de que estamos entrando nunha etapa de desenrolo? Daquela será a segunda, pois a primeira tivémola co Plan Calleja, e coas escolas suntuosas, construídas, pagadas, polos emigrantes de América, concretamente de Cuba e da Arxentina, precisamente por aqueles que botaron en falta, mundo adiante, unha instrución elemental. Agora volven a vir cartos das dúas emigracións, de América, pero tamén algo da Europea, incipiente a tal momento. ¡É ben lamentable que teñan que financiarnos, que teñan que estimularnos, precisamente aqueles que foron, e que son, expulsados deste país, fose pola miseria ou pola política!

¿Que é política? Un invento dos gregos para rexer a “polis”, para que a rexesen os mellores de cada lugar. Algún temos, algún quedou, que é bo e xeneroso, pero…, ¡a miña curta experiencia dime que non abundan! Aquel dilema cervantino das Armas e das Letras…, iso pasou á Historia: gañaron as armas!

Na miña parroquia hai quen opina que non se debe botar toda a culpa á Lei Azaña para cos militares africanistas, senón, e tamén, ao pánico que colleron algúns caciques, ¿acaso, entre eles, meu avó?, cando a República deu en crear escolas públicas. ¿Re-pública non vén de Res pública? Falarei disto nos nosos Círculos, a ver que opinan as compañeiras, pois estou nun mar de dúbidas, e como non sei nadar, vou afogar!
-.-

¡Para a próxima, Semana Santa! Pero esta, a presente, se non o é estamos tratando de santificala cun triduo que lles dedica don Celestino aos catro últimos mandamentos, coidándose moi, moito, de advertirnos que: Non por se-los últimos son menos importantes, e que a súa predicación fáinola no ben entendido de que nos supón á marxe de tales pecados pero, como estamos no ecuador da carreira, bo será que fagamos de faro, con tantos náufragos que se dan nestes tempos procelosos!

¡Catro, en tres días: e menos mal que nos deu os temas á máquina, copiados! Non sei se os copiou ou son discurso seu, propio, pero a nós tanto nos dá, pois o que importa é o fondo e non a forma. Estes folios soltos, de tanto manexalos, acabarán como a palla na corte, así que vou facer o esforzo de pasalos a este diario, que así quedaranme indelebles, de por vida! O seu cuestionario é o seguinte, aquí traducido, e tan denso que logo parece sacado dese Código Penal que manexa meu irmán:

¿Roubei ou colaborei nalgún roubo? ¿Había circunstancias que o agravasen? ¿Reteño cousas alleas, roubadas ou mal adquiridas? (¡Ollo coas restitucións!). ¿Prexudiquei con enganos, falsificacións, trampas ou coaccións nos contratos? ¿Procurei gaños desproporcionados con escusas que non xustifican en min o que me parece mal noutros? ¿Causei danos doutra maneira? ¿Aproveiteime da necesidade allea, explotándoa con convenios usurarios? ¿Reparei o mal causado cos meus danos e prexuízos? ¿Contribúo segundo as miñas posibilidades ao remedio da sociedade, empregando o meu capital de xeito que proporcione axuda ao obreiro? ¿Gastei máis do que me permite a miña fortuna en xogos, cafés, espectáculos, etcétera? ¿Botei man para iso dos bens do meu consorte, ou dos fillos, ou dos pais? ¿Vivo cun luxo impropio dos tempos, que resulta provocativo para os pobres? ¿Son avaro, e non dou o suficiente para os gastos familiares? ¿Pago os xornais en tempo e forma? ¿Fago as esmolas que me permite a miña situación? ¿Pago as miñas débedas? ¿Son mentireiro/a; e neste caso, reparo o dano causado? Murmurei, espallei rumores ou sospeitas, xulgando temeraria e innecesariamente? ¿Descubrín defectos notables sen ter a obriga ou a posibilidade de corrixírllelos? ¿De calumnias, que? ¿Retractei a calumnia, reparando o dano causado, sexa moral ou material? ¿Fórmome xuízos temerarios contra o próximo? ¿Comunícoos? ¿Revelei segredos importantes, e iso sen necesidade ou causa xusta? ¿Indaguei segredos alleos? ¿Fixen mal uso de algo que soubese baixo segredo; reparei o mal causado? ¿Pequei contra a castidade? ¿Malas imaxes, imaxinacións, lembranzas, etcétera? Pensa, como cristiá/cristián, que non só debes ponderar o dano que te fagas a ti mesmo, senón, e dun xeito especial, o que lle causes ao teu próximo.
…

A todo isto, pola miña parte, don Celestino faime evocar aquel servo dos emperadores romanos, que os precedía, volvéndose de cando en vez para amoestalos: ¡Cave ne cadas! Coidado, Emperador, pois, se caes, se decaes, non só te afundes, senón que arrastras aos que te seguimos! ¡Deus, -e volvo a dicilo-, detrás dos curas, que enorme responsabilidade témo-las mestras, e algunha pensando na colonia, cando o importante é que cheiremos santidade!
-.-

A culpa de que chegase a fin de curso escribindo tan pouco neste “diario” igual a ten o meu invento dos “Círculos”, que me consumiu as forzas e mailos tempos, outrora sobrantes, pero douno por ben empregado. Aprobamos case todas, e con notas en xeral satisfactorias, así que debo loar a benevolencia das profesoras…, con algunha milésima das nosas cooperacións, obxectivo directo e fundamental desta modesta e incipiente asociación! ¡Laus tibi Domine!

Pero non é do curso do que teño que falar senón doutra cousa, dun lamentable episodio da miña vida, para que quede constancia dos meus pecados, da miña soberbia, e tamén da miña contrición. O caso é que nin sei como comezar; direi que se hoxe non me tragou a terra do avergoñada que me vin, xa nin en todo o que resta de século! O señor Cura, explicando o evanxeo, volveuse cara aos asistentes e traduciunos a Isaías:

“Mira que te he destinado para ser luz de las naciones, para que tú seas la salud enviada por Mi hasta los confines de la tierra”. ¡Isto é o que temos que facer: ser luz das nacións, como sempre o foi España! E nada de celebra-lo San Xoán enramallando as casas e mailas hortas con bieiteiro e tróqueles, que iso son supersticións do pasado. Eu síntome orgulloso desta parroquia, que por fin vai atopando o camiño correcto, situándose na vangarda esta Amalia que hoxe nos honra coa súa presenza. Vén de rematar o segundo de Maxisterio con notas brillantes… ¡Iso é ser luz dos pobos!

Tanto me sulfurei de verme aludida, que me levantei, contra todo costume, en plena Misa, e dixen en alto:

-A luz desta parroquia non son eu senón aquel Mestre que tanto fixo por ela, aquel que ilustrou aos nosos pais.

Dito isto pechei a boca, volvín a poñerme de xeonllos, e escondín a cara coas mans; ao mesmo tempo din en tremer, esperando unha terrible amoestación do señor Cura, pero seguiu coma se nada, coa homilía. ¡Non era xordo! ¿Daquela, que pasou? ¿Pasoume por alto para quitarlle ferro á miña interrupción, apiadouse de min dada a miña xuventude, ou fíxoo en atención á sona da miña casa, unha casa con capela? Fose o que fose, e fose como fose, o caso é que me puxen á morte. Concluída a Misa saín coma un lostrego e vin para a casa diante de todos, a todo correr; cando cheguei, metinme na cociña, e volvín a tapa-la cara coas mans.

Ninguén, absolutamente ninguén, nin meus pais, nin meu irmán, nin o tío Antón… ¡Perdoáronme todos; calaron, logo é que me perdoaron! Pero eu seguín na cociña, acurrunchada, e alí estiven, máis muda có mudo de Veiga do Outeiro! Despois da comida subín ao cuarto que dá á capela, e pasei unha hora rezando. A continuación tirei de pluma, e aquí me tedes, confesándome comigo mesma!

É imposible que o Párroco non captase nas miñas verbas unha alusión ao mestre fusilado na horta do Seminario. Se vén pola casa para darlles queixas a meus pais, cando oia soar o petador, eu…, ao cuarto da capela! Tiña a meu irmán por protestante, pero, como non me conteña, vouno deixar atrás!
-.-

Comentaron na casa, e ata non sei se o farían con segunda intención, que hai unha nena no lugar da Eirexe que é algo retrasada, e que o mestre non lle pon boa cara, dicíndolle a seus pais que é tempo perdido mandarlla á escola. Ten un irmán que xa debe estar rematando o Bacharelato, agora tamén de vacacións, pero seica non ten paciencia con ela, ou á viceversa, que nestas cousas mal se pode opinar, e menos de lonxe.

Onte saqueilles o tema, e dixéronme que por eles non hai inconveniente para que lle poña escola, tódalas mañás, aquí na casa, con tal de que queira vir, que soa anda, incluso polo monte, pois adoitan mandala coas ovellas. Coa aceptación de ambas familias, ¡decidido!

Voume preparar no posible, no que se me alcance, para este ensino especial, pois na Normal é un tema que pasou de esguello, como se non tivese existencia real; cando unha compañeira o suscitou, díxoselle que iso é unha especialidade para despois da carreira… ¡Que a cousa non ía connosco, vaia!

O primeiro que se me ocorre é que deberei presentarme ante ela como unha compañeira de xogos, ensinándolle as miñas argalladas de nena, e poñéndome con elas en plan infantil, a ver se, de confiada, a fago participar. Despois diso paréceme que será mellor facer debuxos nas pizarras, poñéndolles un pé ou lema para que trate de imitarme, e a seguido facerlle comentarios e preguntas sinxelas acerca do debuxado, pero tamén dos letreiros que o definan.

Penso que se vou á présa menos conseguirei, así que armareime de paciencia. E como non coñezo libros normativos, irei inventando segundo vexa a súa atención, a miña propia didáctica. Comprendo o problema do mestre actual pois casos así non se encadran nunha pedagoxía xeral normal. Isto será unha aventura pero dáme pena este caso: ¡un próximo tan próximo! ¡A ver mañá!
…

¡Non se portou mal, e coido que marchou con ganas de volver, así que, doume albízaras! En Historia da Pedagoxía falóusenos do caso de Esparta, aquilo de Plutarco referíndose á Lei de Licurgo sobre a sociedade espartana: eliminación dos recén nados se lles observaban debilidades ou malformacións. ¡Isto sería salvaxe, imperdoable, hoxe en día, e Deus nos libre de que poda saberse antes do parto, pois daquela tales crimes pasarán desapercibidos! Danme arreguizos con recordar aquilo de Platón, na República, onde viña a dicir que sobraban os débiles, pero tamén os retrasados mentais. De Aristóteles outro tanto: “Promúlguese a lei de que ningún neno deforme merece vivir”.

Se tratándose dun varón é digno e xusto axudarlle a remontar o voo existencial, o caso das mulleres é, pode ser, dramático, pois non hai parroquia que non conte con violacións de subnormais que deron lugar a fillos bravos. Isto é aterrador. O caso é que non veu o Párroco para maldicirme, así que me librei dun terror pero metinme noutro, e tamén de propia vontade. ¡Non teño remedio! Algo disto lle comentei a meu irmán, e díxome, en plan non sei se filosófico ou xurídico, Carpeant tua poma nepotes! ¡Os teus netos aproveitarán os teus froitos! E botouse a rir, así que non sei se mo dixo como ánimo, ou como censura pola miña xenerosidade, que adoita considerar extrema, case demencial! El vai para Avogado…
-.-

¿Que se vai para avogado meu irmán…? ¡Xa o é, polo menos para estes paisanos da contorna! Aínda estabamos de sobremesa cando petaron á porta dous descoñecidos, preguntando polo tío Antón:

-Pasen aquí á sala, que aínda non terminaron de comer. –Díxolles a nosa Praceres. (Non se pense mal, pois, ¡miña pobre!, de praceres hoxe en día, poucos, como non se lle chame así ao que diso poda ter vivir connosco, que a tratamos como da familia, digamos que, por adopción, por agradecemento aos seus servizos. Esta muller leva na casa uns trinta anos, xa de antes de casarse meu pai, así que, máis que como criada, meu irmán e mais eu considerámola unha especie de coidadora, “nurse”, enfermeira-niñeira, polo moito que lle axudou á mamá na nosa crianza).

Viñan falar co tío Antón para ver se lles ía medir unhas leiras que querían permutar… O tío Antón díxolles que lles deran mal as referencias, pois Perito era seu irmán, e que ese levaba anos vivindo e exercendo aló en Foz, pero…, ¡din que para un galego sempre hai un pero! Díxolles que estaban na casa dous sobriños, un deles acabando Dereito, e eu, Mestra, así que ese traballiño tamén llelo podíamos facer nós mesmos, sen ir a Foz…

-Eu podo redactarlles un documento privado, e pasalo así a Hacienda, ao Catastro; ou se o prefiren, facerlles un borrador descritivo para que o pasen ante Notario, pero…, ¡o pero está en que aquí miña irmá manexa a xeometría mellor cá min, e como serán fincas irregulares…!

Eu nunca en tal apuro me vira, pero…, ¡aceptei sen peros! E aló nos fomos, apertuxados no taxi que os trouxera; ¡que os trouxera e que nos devolvería a nós!

Pedinlles que chantasen unhas estacas nos puntos asimétricos, e cunha cinta de medir de vinte metros, que leváramos da casa, (coido que era do tío, do Perito, esquecida por vella e por borrosa), fun resolvendo as mensuras como Deus me deu a entender. Cos meus resultados, coas áreas obtidas, cualificacións de valor que eles mesmos discutiron e acabaron aceptando, así como a redacción de meu irmán, pasada por unha Hispano-Olivetti que leváramos connosco no mesmo taxi, ¡quedoulles feita unha mini concentración de fincas que lles fará máis doado o seu laboreo! En vez de pagarnos, que non lles quixemos cobrar pois en definitiva non somos profesionais, cada unha das partes achegounos ao taxi, ben envoltiños en sacos, seu xamón: -“Como son estudantes, nos lles virá mal levalos consigo…, e agradecidos que lles quedamos”. ¡Esta Galicia dos xamóns, que non ten remedio, pero…, son tan útiles, tan oportunos para os agradecementos!
.../...