A mestra das saias longas (9)

A culpa é de Ana Frank…


Chámome Amalia, e estudo para Mestra… Isto comeza así: Veño da catedral onde estiven meditando que na Normal tomamos apuntes dos diversos coñecementos que nos servirán, como tixolos científicos, para ir construíndo o edificio da nosa pedagoxía, pero non hai edificio habitable sen unha moblaxe axeitada. Un edificio sen mobles pode ser un monumento, pero non alberga, non resgarda. No noso caso concreto, ese edificio material resultará oco se non leva uns aditamentos espirituais que nos fagan dignas de ser imitadas. ¿Que é cultura? ¡Ao meu entender, apropiación, condensación, transpiración…! Transmitimos, ou máis ben, transmitiremos, no seu día, o que saibamos, pero se a cultura tende á perfección do ser humano, esta transmisión ten que ser, deberá ser, dupla, como as dúas caras dunha moeda. O noso debe ser coma aquilo de, Mens sana in corpore sano… ¡Predicar co exemplo! Por ende, se non somos exemplares, de mente sa, aos nosos coñecementos pasaralles coma aos dos alemáns, que os levaron a fabricar armas, e coas armas, guerras!

Eu xa lera “Mis moradas”, de Santa Teresa, e tamén sei que San Agustín escribiu, “Mis confesiones”, pero hoxe don Celestino acabou de darme o empuxón ao dicirnos que unha tal Ana Frank escribiu un diario íntimo, que o teñen os xudeus pouco menos que de Toráh xa que o estiman instrutivo para levar con paciencia as adversidades e mailas fraquezas. Supoño que se referirá ás fraquezas do espírito… ¡Pois iso; temos que apuntalar o espírito, comezando por nós mesmos! Nesta intención, dun xeito parecido a como tomamos apuntes lectivos, dispóñome, coa axuda de Deus, a tomar nota do que vaia observando na evolución da miña alma, na miña propia auto educación, e se algún día, ao estilo desa Ana Frank, e igualmente como Santa Teresa, estas reflexións chegan a ter algún valor, algunha utilidade formativa, depurativa, despois da miña morte, por suposto, que antes daríame vergoña, deixo autorizada a súa divulgación desde aquel intre. Todo isto no suposto de que alguén, alguén de recta conciencia, as considere o que xa dixen: formativas!
…
Notas ou aclaracións previas a este, chamémoslle “Diario íntimo”, da nosa Amalia:

Non deu máis datos acerca da súa inspiradora, Ana Frank, así que descoñecemos se os omitiu con algún propósito ou se foi que o seu profesor non coñecía, ou non quixo darlles máis detalles daquela rapaciña exemplar.

Daquela rapaciña, Ana, (Annelies Marie, ou Anne, Frank) hoxe sábese que era xudía, perseguida e escondida con seus pais nun almacén, e que escribiu o seu “Diario” entre o 12 de Xuño de 1942 e o 1º de Agosto do 1944. Uns veciños delatáronos, ¿para que haberá malos veciños, será unha proba providencial de Deus?, e levaron a Ana, con súa irmá Margot, a Bergen-Belsen, onde morreron ambas, ao parecer por culpa dun tifo propiciado polas calamidades daquel campo. Un benfeitor da familia atopou o “Diario” de Ana, e deullo ao pai delas, quen lle permitiu ao editor Contac que o publicase baixo o título Het Achterhuis (A casa de atrás), distribuíndose ao longo do ano 1947. ¿Como chegou a Lugo a noticia deste libro, que aínda non estaba traducido cando xa falou do mesmo aquel cóengo, aquel profesor da Normal? En definitiva iso importa pouco, pois o que vén a conto é o efecto directo naquela decisión da nosa Amalia.
…
Estiven meditando se isto será bo, se será efectivo, se serei capaz de facer unha película, unha fotografía escrita da propia alma, das miñas reflexións; se poderei servir de exemplo para as Mestras futuras. O que teño por certo, nestas reflexións, é que, acaso por culpa das guerras que tivemos nos últimos anos, este mundo, e particularmente España, que é do que máis sei, con todo ser pouco, estase materializando dun xeito progresivo, e por tanto, alarmante. Neste mesmo Lugo observo un fariseísmo escandaloso; nin ás moras lles serve de nada o velo se queren pasarse da raia, nin a nosoutras as saias. ¡Vaia por Deus! Veño da catedral, e alí non estaban todos os que son, nin son tódolos que estaban. Aí temos o caso desa Ana Frank, unha rapaciña exemplar, e iso que era xudía! Pero, ao que vou: dedicarme a min mesma, pois a caridade ben entendida seica empeza por un mesmo.

¿Sei as cousas necesarias para salvarme, e de paso para cumprir os meus deberes se chego a ser Mestra? Vexamos: Non basta con saber, que tamén hai que poder, e aqueles que vimos de casas ou familias prepotentes se cadra somos os que menos podemos, os máis lastrados. Non é doado amar ao próximo como a ti mesma cando se vén, xeración tras xeración, de abusar, de aproveitarse, dese mesmo próximo. Nunca pedirei unha escola próxima, nun lugar onde coñezan as miñas raiceiras pois serame imposible, ou polo menos difícil, facerlles crer que os amo como a min mesma.

Coido que non é pecado ser rico, vir de familia acomodada, ¡que o somos todas, ou case todas, pois as pobres xa non soben a Lugo, e á Normal, menos! O pecado está en ser rico con altivez; a virtude é, será, elevar ao alto aos pobres, sacalos da súa miseria, alzalos á mesa dos ricos, pero como colegas, e non coma iso que se di polo Nadal de, ¡senta un pobre á túa mesa!

Se queres perfección vende o que tes, e ségueme!, dixo Cristo, pero a Biblia hai que entendela segundo os tempos; neste materialismo de hoxe en día paréceme máis eficaz, máis humano, que os ricos ensinen aos pobres a subir, a subir con honra, con dignidade. Non subirán todos, que tamén dixo Xesús que, pobres sempre os teredes! Xesús non mentía, que non era propio da súa divindade, pero tamén hai que entendelo: Sempre houbo, e haberá, un tipo de pobres irredentos, que eran, que son, os pródigos, e tamén aqueles que non se deixan elevar, que non se deixan levar, que gozan na malicia e na molicie. Como no pecado vai a penitencia, ¡aí os temos, purgando por culpa da súa propia indolencia! Non obstante, haberá que tirar deles, pero sen orgullo, levándoos da man con dozura, con caridade, con amor. En definitiva, que desde hoxe mesmo fago o propósito de amar a Deus sobre tódalas cousas, e ao próximo coma a min mesma. ¡Amén!
-.-
¿Cheguei a dubidar en serio dalgunha verdade da fe; cheguei a negala? ¿Fe non é iso de crer o que non vimos? ¡Pero se o temos visto todo, pois todo, todo o que máis pode importarnos está nos evanxeos, neses documentos históricos escritos por uns señores de existencia real, histórica, que preferiron deixarse matar, padecer persecución e martirio antes que mentir, antes que abxurar dun testemuño, real, vivido, compartido por eles mesmos!

É certo que Pedro, pero iso foi antes de que o confirmase o Espírito Santo, acovardouse, e negou a Cristo, ¡tres veces!, pero despois ben que chorou pola súa infamia, por aquela mentira, quedando vacinado para o martirio subseguinte. Eses mesmos que se cagan en Deus, sen querer estano recoñecendo, están admitindo a súa existencia e maila súa obra, pois, se non estivesen pasmados pola bondade e pola sabedoría infinita do Creador, maldito se lles estorbaba a súa existencia. Non produce iracundia aquilo que non existe; o que non existe non estorba. Estórballes a bondade infinita de Deus fronte á súa malicia, que a quixesen libre, libérrima, absoluta, e ben se decatan de que o diabro está detrás da cruz, ensinando, regañando os dentes, precisamente porque hai cruz, e nela, un salvador. ¡Cáganse co medo, precisamente co medo que lle teñen a Deus, ignorando, querendo ignorar, que un pai non quere que os fillos cometan delitos, aínda que só sexa por non velos en prisión, no purgatorio dun cárcere.
-.-
¿Desesperei da miña salvación; ou descoideina presumindo que Deus non me abandonará? ¿Tardei en confesarme despois de pecar? ¡Eu, non; que me lembre, non, pero teño que previr, debo previr deste desalento á xente que me rodee, comezando polos nenos da miña escola!

Na miña bisbarra, e coido que, desgraciadamente non será a única, téñense dado desesperacións que levaron ao suicidio. Desesperaron da súa salvación material, e arriscaron a outra? Aquí, eu, quixese saber algo de teoloxía para non patinar, pero o sentido común dime que ninguén se suicida por desesperado senón por enfermidade, por enfermidade mental. Na parroquia de Montecubeiro aos suicidas seica os enterraban no monte, nese que chaman “Zarro Novo”. ¡Error, lamentable error, comezando polos sacerdotes que tal aprobaban ou esixían! Un pai non condena aos fillos así como así, e por conseguinte, Deus, menos aínda, nunca!

Tampouco hai que abusar da paciencia de Deus; non porque non a teña infinita senón porque sería unha deslealdade gravísima da nosa parte, de parte das súas criaturas. Por outra banda está ese receo, por non chamarlle pereza, a confesarse. Xesús, o propio Xesús, cando nos ensinou a rezar incluíu esa petición que di: Perdoa os nosos pecados como tamén perdoamos nós. ¡Só nos puxo de conditio sine qua non que o fagamos nós! Eludir a confesión equivale a esconder os pecados. ¿Esconderllos a Deus, ou aos seus delegados, facultados por El mesmo naquel apoderamento imperativo de, Recibide o Espírito Santo; a quen lles perdoéde-los pecados, quedaranlles perdoados; a quen llelos reteñades, quedaranlles retidos? ¡Señor ábreme os ollos para que eu mesma llelos poda abrir aos meus nenos, que a saber canto os desviarán nas súas casas, na propia familia ou na veciñanza!

¿Que digo dos demais, se eu mesma fixen ben pouco por conservar aquela limpeza da auga sacramental? Señor, prométoche que, de aquí en diante, mirareime algo menos nos espellos, e máis, moitísimo máis, no da miña conciencia. Penso lavarme por dentro outro tanto ou máis que por fóra, coa esperanza…, ¡coa esperanza, non, coa seguridade de que, aínda que sexa pouco a pouco, voume librar desta cotra que fun collendo, en parte pola miña despreocupación, pero tamén porque vivín, e vivo, neste mundo enlamado, máis propio dos cochos que das persoas, outros cochos!

Xesús lavoulles os pés humildemente aos discípulos; eu teño que facer outro tanto cos meus, cos meus nenos, ¡polo menos cos nenos! Irradiar humildade, humillarme, que ben dixo Cristo que aquel que se humille será enxalzado. ¡Pois logo; a que espero?
-.-
¿Queixeime de Deus, ou murmurei da súa Providencia; con pensamentos ou expresións blasfemas; maldixen da miña sorte? ¡A verdade é que canto máis reflexiono, máis atopo de que reflexionar, máis comprometida me vexo cos meus análises, e eu que me tiña por unha cousa sinxela, sen maiores problemas que os de lavarme e peitearme! ¡Que grande e que cativa é unha persoa, todo asemade!

Tododeus se queixa; todos e de todo, que pouca xente coñezo que se teña por feliz, que estea contenta coa sorte. Uns bótanlle a culpa á súa pobreza, outros ás complicacións da guerra, outras á mala sorte que teñen cos rapaces…, e eu que non dou apartado aos mariposóns que me roldan, que ata non sei se mo fan por guapa ou por rica! O caso é que de pouco me vale leva-las saias longas…; ¿ou será precisamente por iso?

O mal está no mundo, iso é certo; por culpa de que, ou de quen, non o sei, pero está. ¿E se non houbese mal, de que se farían os méritos? Hainos que incluso blasfeman… ¡O curioso do caso é que esa maldita, mal-dita, expresión soe darse nos varóns que pretenden afianzar o seu machismo, un machismo de macho, que é como por aquí lles chaman aos mulos, esa especie estéril! Pola miña parte estou cansa de chamarlles a atención, pero só logro que me solten un bufido, todos, a feito. Din que o de xurar é cousa de carreteiros, pero máis ben será do diabro, emperrado en carretalos para o inferno. Daría un ollo da cara a quen me dixese, sacerdote ou segrar, que podo facer para lavarlles a boca aos tales. Faleino con don Celestino, e díxome que a mellor receita é ignoralos, pois do contrario máis medran, máis chuspen inmundicias. Douno por sabio, pero en particular de certos aldeáns coido que non sabe demasiado. Por outra banda, ¡meus pobres!, a Igrexa como institución ben se leva aproveitado deles, do seu traballo, e incluso da súa arte, que aí están esas igrexas monumentais, que dá gloria velas, pero…, aqueles que sufriron para facelas, para elevalas? Hai moito desesperado, que iso salta á vista, así que teño a esperanza de que tan pronto como melloren de fortuna, e avancen na cultura, e deixen de estar explotados descaradamente, esas sucidades orais desaparecerán, ou polo menos irán a menos. ¡Deus me axude nesta labor, tanta falta que fai!

Maldicir da sorte é algo así como botarlle a culpa ao profesor por unha mala nota; ¡pode, pode ser unha lixeireza súa na cualificación, pero tamén deberse a unha mala preparación, vulgo, vaguite! No resto da vida, ídem de lenzo. Oínlle a alguén que a metade da sorte é azar, e a outra metade, traballar. Este binomio paréceme excesivamente sinxelo, pero en matemáticas todo é sinxelo…, desde que se coñece o resultado!
-.-
¿Falei sen reverencia das cousas santas, dos sacramentos, da Igrexa ou dos seus ministros; procurei adquirir a debida instrución relixiosa, asistindo ás predicacións, cultos dos domingos, conferencias relixiosas, etcétera? ¡Si, pero non sempre, que non é doado fuxir deste fariseísmo actual, que din que é froito dos disimulos que impuxo a tensión bélica! Doado non será, pero posible si, sempre, e con máis esixencia para os que nos dispoñemos a ser foco, espello cultural.

Líbrenos Deus desa xente que se persigna por calquera cousa, como escandalizándose do ambiente no que viven, ¡participado e fomentado por elas mesmas! Aquí á catedral vén moito, e moi enveada, unha celestina da Rinconada da que din que é carteira da carteira dos curas…, que leva e que trae papeliños co enderezo de certos tapadiños… ¡Teño que seguila para comprobar se é certo, pois de selo vai ser a primeira muller á que lle vou tirar dos pelos, que a forte non me gana! Se comprobo que é mentira, heime poñer de xeonllos aos seus pés, en representación dos seus difamadores, para pedirlle perdón, e tamén para suxerirlle que cambie de templo, pois, neste Lugo dos deuses romanos, grazas a Deus temos igrexa ou capela en tódolos barrios.

Tamén haberá que enfrontarse a expresións do tipo de, Este viño está bautizado! Os curas son os únicos pais que chaman sobriños aos fillos; e outras parvadas polo estilo. Este apostolado que me propoño, neste ambiente tan groseiro, vaime traer, pode traer, as súas complicacións, pero Santa Tareixa de Ávila, de Ahumada e de Cepeda, non lle propuxo a seu irmán irse a terra de infieis para que os martirizasen, que así lograrían a conversión duns cantos? ¿E o noso paisano, Díaz Sanjurjo, non se foi ao Vietnam en predicación, a risco de que lle cortasen o garneato, como así fixeron? ¿Por que vou a ser menos, por que unha mestra non o vai ser, sendo, como se supón que é, unha misioneira; unha misioneira, polo menos, e polo pouco, da cultura? As nosas paisaniñas van lavar ao río, e lavan a sucidade de toda a familia… ¿Que é, ou que debe ser unha mestra máis que unha lavadora de cueiros para que a infancia se críe con limpeza? ¿Cabe máis limpeza que a limpeza moral?

¿Instrución relixiosa? Máis debéramos ter, máis debéramos recibir, pero nós, na Normal, a Deus grazas temos a don Celestino, un cóengo que, ademais de saber, sabe predicar, que non sempre é así, que por aí adiante, tal que nalgún triduo, ou novena, hainos que fan durmi-las moscas pola súa monotonía, polas súas reiteracións, pero aínda son peores eses que tratan de espelirnos cunhas alusións terroríficas, inquisitoriais, ás chamas do inferno. Non estou preparada para discutir se hai inferno ou non, se iso do inferno foi un invento da Igrexa coa esperanza de converter polo temor, pero abundo máis na crenza de que o amor é máis certo, máis efectivo, máis propio dun Deus que nos ama, que nos ama e que está disposto a perdoarnos, aínda que o faga con certas condicións, ¡faltaría menos! ¿Non será que aterrorizándonos con amezas dun Deus terrorífico lle collamos medo, un medo cerval, e precisamente, con ese medo, un odio atroz? Disto tamén quero falar con don Celestino, pois, como di o Catecismo, Doutores ten a Igrexa que volo saberán responder.
-.-
¿Abandonei a oración e o recurso a Deus nas tentacións; recei, meditei, fixen lecturas espirituais, practiquei visitas á catedral, ao Santísimo Sacramento aquí exposto a tódalas horas para maior facilidade dos crentes, e todo iso segundo as miñas posibilidades, para afianzar e para intensificar a miña vida cristiá? ¡Máis ou menos, si; si que cumpro, e a xuízo das miñas compañeiras, incluso con exceso, que algunha xa me ten por beata, e os rapaces máis aínda! Como dixo o mouro, aquel que se ateña aos cans que lle ladren polo camiño, nunca á Meca chegará!

Certo é que tampouco é indispensable achegarse a unha igrexa concreta para rezarlle a Deus, que o temos na súa Creación, incluso entre os potes, como ben observou a miña amiga preferida, Tareixa de Ávila. Aquí en Lugo, menos na Rinconada do Miño, coido que o temos en todas partes; e por alí tamén andará, pero fanlle pouco caso. Onte, levada por unha curiosidade malsá, deume por baixar desde a Praza do Campo á Porta do Carme, e nunca en tales apuros me vin, pois os rapaces que roldaban pola rúa en vez de piropos dixéronme tacos. Claro que tampouco é malo saber onde está o malo para fuxir del, para decatarse de que tras da cruz, neste caso tras da rúa da Cruz, está o diabro.

Levaba comigo, ao pescozo, a cadeíña de ouro que me regalou por Reis meu tío Antón; coa medalliña da Virxe dos Ollos Grandes, por suposto. Aquí en Lugo chamámoslle así, a Virxe dos Ollos Grandes, fixándonos no grandes que llos puxo o escultor, pero cómpre ir máis aló: ¡é a Virxe dos Ollos Grandes porque nolos abre, a nós, a estes mortais pitoños! ¡Deus, que guapa é a Virxe, que guapo é ser virxe, pero alguén ten que casar, que tamén é un mandato divino: ¡Medrade e multiplicádevos!, que así está no Xénese, con mandato imperativo.
.../...