Aquel verán en Lugo (20)

.../...

-¿Chiripa; chiripa, din estes amigos? ¡Non tal! Foi cousa de madrugar, que a quen madruga, Deu-lo axuda. Vin saír, ben cedo, o auto do Parafuso, que deron a volta e colleron para Lugo. Despois busqueinos, todo por aquí, nos lugares axeitados, e tróuxenos a vostedes para cerca, sempre orientado polo coche deles, que está aparcado aí mesmo, diante da marisquería... ¿Todo iso, por qué, preguntaranse? ¡Ah! Simplemente por pura lóxica: Coidei que a ese viúvo, nos transos polos que está a pasar, convíñalle aparentar coa futura que é rico, e moi xeneroso. Por tanto, caro veciño, meu ilustre ponferradés, vostede gañaríame no refraneiro, pero eu ganeille en calculador, en lóxico...; ¡e tamén en contista! ¿Hai dúbidas diso?

Daquela estabamos en táboas, que o leonés tamén sabía defenderse:

-¡Non, que tamén me gaña en fardar..., co diñeiro do próximo, que esa comanda que están preparando non leva frío! Vaia parando, que con eses cartos eu vivo..., ¡un ano!

Volvín á carga, ferindo, ou tratando de facelo:

-¡Compadre, as augas do Miño sonlle máis mornas e máis cristalinas, máis espléndidas, cás do seu Sil!

-¡Pero as do Sil son máis frías, máis prudentes; eu diría, podentes, que con estas de Lugo, de tan mornas, ata os vellos andan saídos de moito nabo, séxase, co nabo grilado!

-¡O que queira..., se o di por vostede! Pero subamos ao sobrado, antes de que arrefríen eses rapaces..., ¡e se volvan atrás! -Insistín.

A Tentación bicounos a todos; a min, outra vez. Estaba radiante, receptiva, celeste, casadeira:

-Sodes tan estupendos, tan amables, que coa vosa colaboración e co voso afecto todo nos vai resultar fácil, ¡a pesares das nosas circunstancias! ¡Deu-vo-lo pague!

Pareceume que era o momento de adulalos:

-Ti non debes preocuparte, querida ovetense, que aquí este amigo éche un veterano en moitos oficios; xa cho demostrará..., ¡como é a súa obriga, que este home, aquí onde o ves, seguro que sabe utiliza-la augardente de Portomarín, e non precisamente nas queimadas! Se notases que lle falla esa chispa, esa augardente, daquela eu sei dun horto de nébeda, aí na Fervedoira... ¿Sabes para que serve a nébeda, sábelo?

Seguro que non o sabía, que ela saíu por outro lado:

-Séntome feliz porque son tan riquiños, os tres neñus...; xa me parece que os vou querer moitísimo, ¡coma unha segunda nai!

Insistín:

-Os rapaces deste amigo serán riquiños, tal e como dis, que non o dubido, pero a madrasta que levan tampouco é pobre, que á vista está. O malo é que se eu quedo viúvo, ¿haberá para daquela, nas Asturias, unhas femias das túas medidas? -Segundo como lle cravei os ollos, ela ben notou que lle estaba medindo, medindo e sopesando, coa mirada, a súa espeteira ubérrima, prometedora.

-¡Estis galegos..., todos unes pillíns! -Escostrexouse a Tentación coas cóxegas da súa coquetería, ben evidentes. Pola súa parte, a leonesa víase que mas tiña xuradas, e daquela foi a por min, sen piedade:

-¡É certo, que en aproveitados van diante nosa, e iso que somos leoneses, ou sexa, con certa fama nas Asturias, que o digo por experiencia...; ¡algunha delas recente!

Como eu tamén son cuco, cando se terza, preparei a retirada:

-Non parece que sexa propio expoñer nesta mesa unha cuestión de límites xeográficos, así que, voume..., ¡para encarga-la neveira! Suxiro que os noivos se queden aquí, un pouco máis, rezando, coas mans xuntiñas, que falla vos fará tal e como están as responsabilidade do fogar... E ti, miña dona, ¿non querías ensinarlles aos Pancracios o río Miño visto desde o Parque de Dona Rosalía..., para que lle tomen as medidas, e despois que o comparen co Sil?

O viúvo-noivo, todo inocente, sen decatarse, que nin sabía con qué bois araba:

-¡Por nós, conformes! Quedámonos aquí, meu amor, un pouquiño..., ¡facendo mans, mans e plans! Agora, ao saír, non se vos ocorra paga-la conta, que teño moitísimo gusto en recupera-lo IVE desta factura.

Peixe que pica, din na Coruña, que por algo é porto de mar, ¡sedela, canta queira! Despedinme, todo afable, feito un bisagras:

-Pois, por nolos catro, ben sabedes que vos desexamos tódolos gustos, todos, incluído ese do IVE, así que, niso da factura, ¡sen discusións!, que ese gusto é teu, xa que logo, querido portomariñeiro. Pero tede coidado cos vosos plans, e tamén co lume, que xa sabedes que os antigos sacábano fretando cousas axeitadas... ¡Cos tres anxos que tedes, por agora coido que o voso Ceo xa non é pequeno! ¿Que dis ti, noiva?

-¡Eu dareille unha neña, a maiores, que diso non ten; e fareino con gusto, que é como teñen mérito as cousas..., maiormente as cousas íntimas!

-Era de esperar, que estéril e asturiana..., ¡non riman! ¿É incompatible, non si, leonés?

O leonés non captou aquela indirecta, que nós, sabido é, falamos en si menor, en si pero non; pola súa parte, a miña dona, entre refráns e pullas, estaba trilando:

-¡Veña, marido, vaite, que para hoxe pelexaches dabondo co noso amigo, co Pancracio! Sempre che digo que non te metas en disquisicións de territorios, que por agora en España non temos un Senado federal..., ¡para arbitra-las liortas! Pero déixanos o auto, que o baixará Pancracio...

Era de lei obedecela:

-¡Certo, que tampouco temos tres bispos que nos fagan as paces, coma aqueles dos Ancares ástur-galaico-leoneses...!

Verónica foi tan inocente, que me puxo a guinda no pastel:

-Ademais sería un pecado quitarlles turistas aos de Lugo, tanta falta que lles fan para superar esta cultura láctea...; ¡primordialmente láctea!

-¡Iso, iso! -Dixeron ao unísono os forasteiros, maquinalmente, que tamén andaban nas lebres.

Daquela engadiu o Pancracio, con torpeza:

-Se eu mandase, a esta muller súa daríalle a Consellería de Turismo, ¡que vaia galega nisto da diplomacia!

Avelina arrombou as últimas velas:

-Pancracio, non volvamos ás andadas, que non están os tempos para divorcios, que a vida dun ceibe éche triste, e coas femias que andan por aí, tan guapas e tan lixeiras de roupa, faríasme un favor, ¡cousa que non espero de ti!

Daquela funme, ao raseiriño, entre divertido polas chanzas e meditabundo polos meus achares, polos de Tulio máis exactamente, camiño desa Porta do Carme que abre mesmo por sobre da Calzada Tuliense, que a compra da neveira xa a faría por teléfono... Iso de "tuliense" é unha inventada miña, aínda non rexistrada polo Concello de Lugo, atribuída por min en honor do meu Centurión e amigo, Servio Tulio Apicus, ¡xa que por esa parte foi derrotado por aquela oestrimnia, aquela das nádegas maxestosas...! ¿Como serían aquelas cachas, cómo; cómo de tentadoras, e máxime na pasarela dun horto...? Din en cavilar en todo iso e ben que requentei a miña cabeza. ¡En boa nos meteramos, tres días antes, simplemente por fuxir dos autos da nosa praia habitual! ¿Eu, de redentor dun romano, e a miña dona de casamenteira, e de diplomática, asemade, facéndolle-las honras a toda unha representación ástur-leonesa...? ¡Demasié; demasié para un simple mortal!

Aquela enchente do Lugo, intra muros, foi tan completa, ou máis ben, tan excesiva, que nin co zarandeo da Calzada puiden abaixala, así que optei por meterme na cama despois dunha ducha, a conciencia, que me desengraxou un tanto, os poros. Aos poucos veu, apareceu, a miña dona, moi adoneirada, que ela comportárase aló arriba con máis austeridade, e víase lixeira:

-¡Tes o coche ben aparcado, aí mesmo, diante desa fonte, da doce, así que por iso non te preocupes! Pero, ¿como é que te viñeches á cama antes da cea? ¡Non é propio en ti!

-¡Xa ves! Vosoutros acabades de chegar, ¿non?

-¡Estábase tan ben aló arriba, nas terrazas deses soportais...! ¡Bendito sexa Lugo, e quen o fundou tan ben fundado!

-A min pasoume parecido cos bares da Calzada, que os visitei todos, absolutamente todos, segundo ía baixando.

Obxectou:

-Estraño en ti, que sempre renegaches das tabernas...

-É que busquei antigüidades, ou mellor dito, unha restauración de certas antigüidades.

-¡Tamén! Pois vas apañado, que como moito, como moito, nun deses bares pode haber algunha botella de oito ou de dez anos; algunha que lles quedase tapada con outras máis recentes, nalgún curro dos estantes...

-Non é iso, muller; eu buscaba unha virxe..., que a precisa moitísimo un certo amigo..., ¡que non é igual que dicir un amigo certo!

Por falta de antecedentes, ela entendeu á súa maneira:

-¡Fixeches ben, que se non se promoven os casamentos esta xente das últimas xeracións anímase pouco; téñenlle medo á vida, e iso que nunca vivimos tan ben nos tempos pasados, con todo o que deles se diga!

-¿Dis que..., tan ben? -De verdade que non a entendera; ¡nin á viceversa!

-Amor, ás probas me remito, que xa viches cómo están os restaurantes e mailas cafeterías de Lugo..., ¡a pesares desta crise económica!

-¡Cariño, ti, sempre, polos outeiros!

Agora a despistada foi ela, Verónica:

-Parruliño, estás equivocado, que neses outeiros, tal que no Parque, non estivemos nin dez minutos, que aquilo está invadido das parellas...

-¿Logo, en qué quedamos?

-Non te entendo, así que me vou deitar, e de paso, rezar, antes de que me entre o sono. Prégoche que apágue-la túa lámpada, que traio os ollos choróns de tanto café..., ¡e de tanta emoción compartida!

-¿Compartida? ¿Dixeches, compartida? ¡Pero se non es a noiva, así que, non te fagas ilusións!

-Si, meu amor, pero case, que me emocionou ver como ese home refai a súa vida, e lles pon coidados aos seus meniños. ¡Deus aperta, pero non afoga!

-¿Apertar? ¡Uih, tratándose de parafusos..., ras, ata a mesma arandela, e menos mal que ela é fondona...!

-¡Xa estás cos teus pensamentos, sempre lixosos! Ela vai feliz ao matrimonio; ¡nótaselle!

-Feliz e quente, polos síntomas, pero mellor calarei, que xa vexo que te alporizas coas verdades. Nada, non me cabe dúbida de que neste mundo sáese adiante grazas ás tentacións. ¡Cando eu digo que estas augas termais son afrodisíacas..., e iso que cheiran ao xofre, ou precisamente por iso!

-Meu Señor Xesús Cristo, perdóalle, que este home é un vello verde..., ¡e con estas augas vai a peor, recrúa!

-¿Por qué, por dicir verdades? Oes, ¿a túa cea? ¿Ti tampouco...?

-Xa che dixen que andamos polas cafeterías, de petiscos... Por certo, ¡teño cousas que contarche, aristocráticas incluso, que este Luguiño é colosal, mesmo de película...!

Se mas contou ou non, saberao ela, que naquel intre caeu o sono por riba de min, tal que unha lousa. Nin sei tampouco se veu Tulio facerme a rolda nocturna... O que sei, por como espertei ao día seguinte, é que aquela noite prestoume mellor cás anteriores, que moito me relaxei; se cadra tamén foi desde que me afixen á cama hoteleira, abaldaquinada, que en Lugo, tamén niso da hostalería, son así de fastosos..., ¡de momento, ata que os invada a masificación turística!

-IV-
Os amenceres lucenses son ou non son: ou amence radiante, ou non amence, que iso queda ao arbitrio das brétemas, pero cando amence, ¡Deus!, daquela isto é a apoteose celestial, que non hai atmosfera máis nidia, nin máis saborosa, nin máis refulxente.

Brétemas á parte, o noso Lugo ten dúas estacións ben definidas polo cromatismo da paisaxe circundante: Cando o sol se topa cos nosos verdes, uns verdes negrísimos, daquela todo é luxuria fotosensible, que a luz retorna ao espazo despois de fecunda-la terra tinguindo a bóveda dun iris saturado de esmeraldas, ¡que resucita aos mortos e fai vibrar aos cegos! Mais, cando predominan os ocres, daquela fórmase un ambiente tan calmo, tan melodioso no seu acariciar das follas caducas, que mesmo acouga nos espíritos. Cómo non será a cousa, que introverte aos poetas, e mételles sentimentos puros, incluso aos esmorgueiros, aos noctívagos. Polo que respecta aos cheiros, que sabido é que cada lugar ten os seus, propios, específicos, predominantes, a min sempre me uliu esta chaira a sabugueiros en flor, ¡e non só polo San Xoán!

Neste día espertei perfectamente reconfortado; de todo; tan livián como se todos aqueles pesadelos e cansazos dos días anteriores mos quitasen cun guindastre. ¡Os baños estábanme sentando de marabilla! Naquela euforia botei de menos ao Tulio, que lle estaba collendo aprecio, así que lle fixen o conxuro correspondente:

-¡Ave, invictus (invencible), Servio Tulio Apicus! ¡Vén, axiña, acude presto!

Tan obediente foi que se apareceu coma un raio, coma quen prende un televisor:

-¿Que; algunha emerxencia, caro Oestrimnio?

-Ningunha; é simplemente que quería ensaiar se nos funciona a telepatía..., ¡aproveitando que a miña dona entrou nese baño!

-¡Ah! ¿Daquela, que plan tes para hoxe, meu inquisidor, meu aprendiz de sabio, meu turista folgado?

Non acertei a distinguir se con eses cualificativos me quixo cualificar, ou máis ben descualificar, pero nesta ocasión non lle tomei os piques, senón que lle dixen, coa mellor das miñas amabilidades:

-Diso tamén che quería falar, que hoxe levan aos bañistas de excursión, pícnic incluído, á Torre de Xiá, e se para daquela podo divorciarme, a tempo parcial se entende, aproveito este serán para falar contigo do Medulio..., ¡que xa me tarda!

-¿Non che interesa un repasiño desa excursión ás terras de Friol? ¡Sonche notables, e coa túa afección pola historia local...!

-Mira, ho, da casa-torre, pasando polo enigma de Bóveda, e todo iso, xa sei máis ou menos o que sabe o vulgo; ademais, dáme repelón ese feudalismo tétrico, ese que evocan aqueles muros da torre..., ¡por moito que a disfracen de Museo etnográfico! Se vou con eles, daquela tería que contarlles ás asturianas a traxedia dunha paisana súa, dona Catarina de San Tirso, muller daquel Vasco das Seixas, e non quero preitos cos veciños, que me chegou con aturar a ese leonés dos refráns... Como che digo, se consigo que a miña se anime a ir coa comparsa, daquela, nós, sen interferencias, dedicariámo-la tarde ao meu tema, que é máis suxestivo.

O Centurias tíñame ben cachado, que se puxo de proa:

-¿Que sabes ti dese enigma monumental de Bóveda ao que aludiches? ¡Logo me pareces un "cicerone" deses dos museos, que ás veces falan de oídas, e sempre de corrido!

Pero el tamén o fixo, que sen esperar pola miña resposta púxose a explicar, ex cathedra:

-A historia de Bóveda, a verdadeira, está inédita, que cha vou ofrecer de obsequio pola nosa amizade..., ¡se me prometes publicala así, ao pé da letra, sen desvirtua-los feitos!

-Prometido, que eu serei bromista, pero nas cousas históricas, sempre oficio coa seriedade dun sacerdote.

-¡Máis histórica que esta, imposible! Ese monumento, o de Bóveda, que ademais de votivo é funerario, foi construído, mandado construír se entende, polo propio Legado do César, aquel Paulo Fabio Máximo..., ¡para enterra-la súa Fornariña!

Desconcertoume polo inédito daquela nova, moitísimo:

-¿Quen foi esa da fornada...? ¿Acaso unha furcia, unha hetera...?

-¡En absoluto! Foi unha deusa, unha Afrodita, outra, tan doce coma os seus propios pasteis... ¿Nunca te preguntaches de onde vos vén esa tradición pasteleira aos de Lugo? ¿Nunca oíches dicir que en Lugo, todo Lugo, é un gran pastel...?

-¿Que dis, un confeito...? ¿Unha torta amurallada...? ¡Chato, déixate de anfiboloxías, que niso o Centurión sono eu, que esa arte é miña!

Aquel romano, termal e irredento, un narizotas coma seu tío, estaba en todo, sabía de todo, cunha sabenza de séculos obviamente. Dinlle máis cordel, engadindo:

-Pois, agora que o dis..., ¡orixe terá!

-Aí arriba, nese castro boscoso, no templo druídico, que estaba precisamente onde eu fixen construír a Torre Augustianea..., ¡a vergalladas, por suposto!, e desde a que, séculos despois, aquel cabaleiro, aquel Conde de Flammosos, aquel do bolo e do año, lles fixo aos mouros aquel envite famoso... Quero dicir, e digo, que daquela da nosa chegada, da nosa conquista, aquí tiñan por cacique ao señor Panceiro, un druída-panadeiro, tan fornido que, amais dos seus beberaxes específicos, amasaba el só todo o pan que comían aqueles castrexos. ¿E á que non sabes como o facía...?

-¿Pero, Tulio, que preguntas me fas? ¡Nin idea!

-¡Pois, amasado co leite e co mel destas terras, que iso é cousa fina! Ora ben, despois daquelas refregas da nosa ocupación, da romana por suposto, e para face-las paces, Panceiro invitou ao Fabio a unha cea das deste país, na que lles serviron, despois do pan, dos xabarís e dos cabritos, unha torta de mazás, feita con fariña amasada coa leite manteigosa das vacas do país e co mel das uces. Cousa fina, che digo, que impresionou ao Legado, tanto pola súa presentación como polo seu sabor. Nin nas Galias a melloraban, e iso que xa eran famosas as tortas de París; ¡as de Lutecia, quero dicir!

Sobra explicarche que o tal Paulo Fabio preguntou pola feitora de semellante exquisitez, e qué segunda sorpresa non se levaría aquel prócer cando lle trouxeron á Fornariña, ¡a propia Fornariña!, unha doncela delicada, címbrante coma un vimbio; con cara de mazá aspariega; de cabelos roibos, e cunha túnica de liño asalmonado.

Aquela foi a primeira das misses deste Lugo..., ¡e mira ti cantas non se crían neste país das leitugas! Despois daquela impresión, o Legado cesariano firmou as paces, definitivas, onde lle dixeron e da maneira que lle dixeron, sen discusión, nunha tésera de barro, que a coceu o propio Panceiro, estipulándose que a fraternidade hispano-romana quedaba representada polo matrimonio da Fornariña co noso Paulo Fabio...

A tal momento, o meu asombro non me cabía na cara:

-¿E foron felices, nesa conxunga inexperimentada, insondable, de dúas razas tan..., polarizadas?

-¿Que se foron felices? ¡Dous rolos! Tanto así, que o Fabio fixo traer un arquitecto de Alexandría, o máis famoso do mundo romano, ou sexa, de todo o mundo, dándolle a consigna de que tiña que facer esa bóveda á imitación da celeste, para apousenta-la súa moza. Os xardíns circundantes desa villula trazounos precisamente un oestrimnio, un Tal...; vaia, esquecinme, pero si me lembro que era da parte de Brigantium (O seo brigantino; máis ben pola parte de Betanzos). ¡Coido que con isto quedas imposto dese segredo bovedense, que foi, primeiro, unha vila residencial, e despois, mausoleo daqueles amantes tan insignes! ¿Que, como te quedaches, que nin me dás as grazas?

Quedei, si, en efecto, ¡dunha peza!, que miúdo descubrimento: ¡un asunto no que erraron tódolos arqueólogos que o visitaron!

-Querido Servio, querido Tulio, déixasme abraiado coa historia deses amores tan sublimes; tanto, que ben quixera saber algo máis deles. ¡Por favor, non regatees comigo!

-Pouco máis pasou, pois a Fornariña, despois de ensinarlles a facer aqueles doces ás mulleres dos Centurións, esposas e/ou noivas deles, en cousa de tres meses..., ¡zas, foise á cova!

-¿Daquela..., non lle prestou o casoiro...; profundaban demasiado?

.../...