Aquel verán en Lugo (16)

.../...

-¿Comunista, eu? ¡Meu vello, comunistas xa non hai, nin os houbo, nunca, que iso do común só reza ata que se ten vaca e media! Do rolo ao que me refiro, iso era un tarugo, xeralmente de castiñeiro, que os señores da forca e do coitelo chantábano nas praciñas das xustas, mesmo por diante dos castelos, onde ataban aos amigos da liberdade, ¡para escarmento dos propios vasalos! Daquela os camiños empezaban xusto, xusto, nas Prazas do Rolo. ¡Deus, qué tempos aqueles...!

Volveu a concentrarse, evocador, nostálxico, para dicirme:

-Non creas, non os teñas por idos. Eu penso, polo que levo oído, século a século, á xente que vén ás augas, que a humanidade adiantou pouco, case que nada. Onde máis se nota a civilización é no transporte, que de seguida se pasou da biga,



da nosa, ao Deux Chevaux, pero no resto..., maiormente niso da eficacia edílica..., ¡aínda estades nos tempos de Diógenes! ¡Chacho, recuastes! Dime, caro Oestrimnio, ¿que foi daqueles edís curules, dos nosos, tan pletóricos de iurisdictio que non deixaban pasar unha, especialmente en materia de vicios ocultos do mercado?

(Edílica = Augusto mellorou as competencias dos quaestores e dos ediles pasándollelas aos denominados curatores. Así: C. viarum, dos camiños; C. aquarium, das traídas de auga; C. operum publicorum, das obras en xeral. Etc. Sabido é que en Lugo fixeron moito, e todo ben feito, ben organizado).

(Iurisdictio = Podía ser expresamente delegada polo maxistrado superior, polo Pretor, nun maxistrado inferior privado de imperium, que tal era o caso dos maxistrados municipais).

Saínlle por peteneras, disimulando ante aquela evidencia:

-¡Boa observación, si señor! Iso do transporte é certo, que agora os galaicos xa non andamos uns ao lombo dos outros...

Servio Tulio, niso, tiña certas obxeccións, como en case todo, cousa que facía máis estimulantes aquelas regueifas, tan pretensiosas e tan diversas, entre filosóficas e políticas:

-Materialmente, non; pero, psicoloxicamente, aínda si. Por certo, ti, que andas de cando en vez polos mentidoiros deste Lugo, do presente, cóntame algo do seu caciquismo, do actual..., ¿ou xa non queda? A Gallaecia foi famosa por esa raza tan inzoa de caudillos miúdos, de rueiro que se di. ¡Si, xúrocho, por Baco! Grandes comedores do xamón alleo; ¡xamóns, cabritos, capóns...; couza pura!

-Non sei qué dicirche; tan só que andan sulfurados, principalmente coa cousa do transfuguismo, e coas concomitancias das próximas listas electorais, que por certo, xa non se fan en pergameo...; ¡seica é para rachalas máis doado! En cambio, no das urnas, adiantouse algo máis, que xa non son de barro, de pucheiro, pero aínda así teñen conta do que lles meten, ¡e métenlles cada cousa, cada embolado, uns amiguismos inconfesables, incompetencias absolutas! Pero é máis ben por culpa desas listas pechadas, cerradiñas, bloqueadas, etcétera. ¡Un pecado orixinal, outro!

-¿Así que andan sulfurados? ¿E logo, hai sulfuro nas outras fontes, aí arriba, dentro das murallas; sácano con noras? É unha sorpresa para min, que nos meus tempos, nos da romanización, co sulfuro concentrado só coñeciamos estas termas de xunta ao río. ¿Daquela, hai máis...?

-Aí arriba sonche outras termas, unhas termas que veñen doutro verbo, do verbo ter-mar, que quere dicir, ¡ter-man-do-choio-que-se-consegue-cos-votos! ¿Enténdelo, políglota? En canto ás noras, ou norias, querido sábelotodo, tan só se conserva o nome, a rúa delas. ¿Entendíchelo, de verdade?

-Benquerido Oestrimnio, non sabes cómo envexo iso de que podas andar, agora, por eses mundos de Deus; por eses foros, por esas carballeiras, por eses mitins, polas feiras do redor... Ir a todas partes para mete-lo teu propio nariz, para cheira-lo ambiente; ¡en vivo, en vivo e tamén en directo!

Tiven dó del, así que me aplanei:

-Todos che temos algunha limitación, sacro Tulio, sexa física ou moral, moral ou pecuniaria. Por certo, iso do pecus ten a súa graza, que xa sabes que é de orixe animal... ¡Ergo, tódolos es-pecu-lantes son uns animais; uns animais redomados, impuros...!

-¡Dimo a min, que son un magister equitum! (Xefe da Cabalería, lugartenente do ditador). Oes, falando de limitacións: ¿coidas que conseguirei atoparme cunha virxe descendente daquela oestrimnia, aquela que empezou a bautizarme...? É que, falando contigo, entroume a curiosidade de ir ao Ceo dos teus, ao dos cristiáns...; si, ho, para falar cos escolleitos, como fago aquí, contigo, que eses deben ser listos..., ¡polo menos, tanto coma os gregos!

-Home, non sei qué dicirche; eu teño esa esperanza, que o Deus dos cristiáns é providencial, e non se come aos fillos, como facía o teu Neptuno. No que teño dúbidas é na escolla, xa que o noso Deus tamén permite o tráfico das influencias: ¡Cun arrepentimento, un Nosopai, e pouco máis, concede cadeiras de palco! Desde o Vaticano II, que lles deu por desatar, entrar no Ceo, agora, ¡está chupado! Outra cousa será a categoría que se acade aló, aló arriba, aló adiante, que Xesús dixo que os últimos serán os primeiros, así que ti aínda podes ter sorte..., ¡niso das milicias celestes!

-¡Falta me fará todo iso que dis, que o meu caso vai crónico! Para min, a morte non foi unha última ratio senón un, ¡deica logo! Se non fose polo meu estoicismo horaciano, polo meu nihil admirari (Máxima estoica, que se pode traducir, en verbas actuais, por "A min, plin!"), ¡con vinte séculos de purga estaría feito un diaño!

Compadecinme del; de verdade; certo. E logo esa desgraza de mal vivir, medio vivo e medio morto, entre tantas mulleres de albornoz, e non poder levalas ao altar; ¡sequera unha, de cada vez!

-Ti, tranquilo, -tentei de animalo-, coma aquel soldado que lle dixo a Napoleón: "¡Tremo, mon Xénéral, pero estou..., que os mariscais..., ¡eses, eses van na taberna!".

-Engadinlle, para desvia-la súa melancolía:

-Outro tema, falando de crónicas: O outro día contáchesme a visita do Xelmírez á raíña dona Urraca, pero dos bispos de Lugo, polo visto, gárda-los teus segredos. Tantos que houbo: Nitigisio, Becila, Vasconio, Ermefredo, Rectogenee, Eufrasio, Potencio, Odoario..., cun longo etcétera; e por parte, en paralelo, témo-los britonienses: Mailoc, Metopio, Sonna, Bela, Brandila, Suniagisido... ¡Demasiados e demasiado importantes como para esquecelos neste repasiño histórico! Refíreme, que eu anoto...

-Chacho, que xa se me pegou esta muletiña; con respecto ás termas, direiche: das súas visitas non gardo boas lembranzas, non, que en coiros sonche feos, ¡coma os demais homes! E logo que tiñan moito estómago; ¡por tragaldabas, por sedentarios, supoño! Menos mal que lles veu o Vaticano II...

-¿E non lles falaches do teu problema..., bautismal? ¡Eles, como sucesores dos apóstolos, poden atar e desatar! ¿Sabíalo?

-¡Ca, home, esa receita non me val, que eses foron os peores inimigos! Tan pronto me albiscaban esta capa, a purpúrea, arremetían contra min, a golpe de pectoral. ¡Guerra santa, dicían!

-¡Non se me alcanza o por qué...!

-¡Que inxenuo es, meu Oestrimnio! ¡Pois..., por intrusión; por intrusión profesional, concretamente! Coido que temían que lles fose facer competencia, por exemplo, sentando cátedra aí arriba, nese templo de Diana, na rúa dos Batitais... Mesmo polo que os arrepía a intrusión, non queren que haxa mulleres no seu sacerdocio, pois, de habelas, eses abázcaros quedábanse sen grea, ¡ao terceiro día!

-Sería máis ben que te tomasen por Satanás, e non por culpa da competencia, que ese templo de Diana desapareceu..., ¡fai séculos! Agora só queda un cachiño de mosaico, que o gardan ben gardado, ¡con sete chaves!

-Daquela non me estraña que non veñan por aquí outros romanos, nin sequera por turismo científico, xa que nin templo temos, ¡polo que contas! ¿Así que os meus desapareceron destas terras, todos, a eito?

-Persegui-los cristiáns tróuxovos malas consecuencias; tan malas, que cando no 409 empezaron a chega-los suevos, co seu foedus pactado, daquela os oestrimnios, os aborixes, fixéronlles sitio nos mellores pasteiros, de seguida, pois viron niso a mellor forma de arreda-los romanos, que aínda mangoneabades, e moito, en especial desde as vosas villae. ¡Os impostos de Roma foron o precedente das gabelas actuais...!

(Foedus = Tratado de alianza polo que Roma lles proporcionou terras aos bárbaros -1/3 delas-. Por imitación daquela "barbaridade" xurdiron as melloras e mailos foros).

¿Sabedes que o Centurias, pouco a pouco, ía caéndome en graza? ¡Ata penso que, á forza de conversar, influín bastante na súa mentalidade, traéndoo ao mundo actual, á nosa cultura, aos nosos sentimentos! Salvando as distancias, e matinando nisto, cheguei a pensar, por analoxía, que un bo home pode salvar a unha mala muller, e á viceversa, ¡si se convive civilizadamente!

-¡Quen nos ía dicir -reflexionou Tulio-, que aquel crucificado resultaría ser fillo de Deus, o Único, e que desde un calvario arramplaría coa nosa, exuberante pero frouxa, mitoloxía! O meu colega, aquel Gobernador, aquel Poncio, pouca psicoloxía tivo, que debera propoñerlle a Xesús que formasen unha coalición electoral: daquela, Pilatos coroaríase emperador dos ricos, ¡que xa estaba claro que Xesús prefería reinar nos pobres!

Estiven conforme, por suposto:

-¡Iso é verdade! Que máis quixera Xudas, pero nin o Mestre lle aceptaría esa proposición, nin caía en tal tentación, en ningunha, que El tiña tódalas virtudes do seu lado; ¡consigo, innatas! -Prediqueille. Pero Tulio, o gran Tulio, aquel Tulio augusto, irredento, pragmático sempre, como bo directivo, obxectoume:

-En política hai maneiras sutís de face-las cousas... Niso foi máis pícaro aquel Constantino, que dixeron del que aló en Milán, no voso ano trescentos e trece, decretou a unificación dos poderes, pero..., ¡reservándose o mangoneo, a ordenación do territorio, que é a parte boa dun goberno!

-¡Ves, Tulio, a historia repítese, que algo parecido nos fixo Franco coa Unificación de FET y de las JONS, que a montou unilateralmente, á trágala! Aínda que estamos no Occidente, tamén sabemos, algo, da sutileza oriental...

-¡Será por iso que os extremos tócanse! -Aventurou Tulio.

-Non sei si se tocan, ou si se palpan; o que sei é que unha loxa masónica chamada Grande Oriente Español, outro Oriente, onde máis éxito tivo foi precisamente por aquí, no Occidente, que incluso abriron sucursal en Lugo, ¡co ortodoxos que son estes paisanos! Cando foi aquilo da involución de Franco, aos masóns entroulles diarrea, e daquela fóronse ao horto de tras da Igrexa...; ¡fixéronse de comuñón diaria! Despois veu un tal Mario Conde, unha especie de gran Oriente do Occidente..., ¡pero iso aínda non é historia!

Outro asunto, falando dos extremos, ¿que che parece se volvemos aos bispos xa que son o pináculo da pirámide eclesiástica? ¿Paréceche ben, querido catecúmeno? Coido que ninguén tivo tan boas ocasións de coñecelos, a nivel terreo me refiro, pois, por aquí, nestes baños, andarían relaxados, e tan reflexivos coma ti; ¡por ende, comunicativos!

A Tulio tamén lle gustaba falar dos bispos, ¡tan poderosos que foron en Lugo, de sempre!


-Andar, o que é andar, andaban pouco, que os baixaban dacabalo. Desde que mangoneou Franco, incluso viñan en Mercedes, pero non sei qué preito tiveron daquela do Concilio, que iso das "Mercedes", aquí en Lugo, desapareceu. Agora anda por aí un franciscano, pero anda en sandalias... ¡Meu pobre, ese equivocouse de século, que uns pásanse e outros quédanse de píos, de inmobilistas, mentres o próximo se pon as botas, que xa non é tempo de bispos santos...!

En canto aos pensamentos daqueles que viñeron por aquí, houbo de todo. Lémbrome dun que moito se acordaba da súa barragana. Esa verba non debe ter etimoloxía latina pois non conseguín entendela; ata pensei se sería que se acordaba, como aquí estamos nesta cousa das augas, da súa “palangana", da súa almofía, pero un día exclamou, falando só e lanzando un profundo suspiro, "¡Miña barragana querida, qué masaxes che daría nesta bañeira..., que con iso poñíate a cen..., a cen grados!". De todo iso acabei deducindo que debía tratarse dunha cadela desas de compañía, e que o bispo aquel fose tan protector dos animais que ata bañase aos cans...

-A ver, Tulio, fala, sigue, que puxeches o silencioso...

-¡Non sei qué máis che podo contar! ¡Ah, si! Do que me estou lembrando é de que os penúltimos latricaban moitísimo acerca das rendas en saco...; ¡e tamén da redención! En canto aos últimos, eses falaban en galego, polo menos na intimidade, séxase, con máis modestia.

-¡Amicus Tulio, coido que sería da redención foral, pois a outra, a Redención con maiúscula, esa xa estaba feita! Ese veña a nós aprendérono de vosoutros, dos romanos... Tiñades unhas hispanias frumentas; e levastes de aquí, desta Península, amén do ouro e da prata, inxentes cantidades de cereal, maiormente trigo deses campus flammosos, naqueles carros tullentos, para embarcalo río abaixo, Miño abaixo, para seguir ao voso Mediterráneo. Todo iso conxuntamente co viño de Amandi, que seica estaba reservado para as orxías do Imperator, que ese viño alegra nas danzas ventrais, porque é afrodisíaco. ¿Sabíalo? Ben, pois, ao que iamos:

(Campus flammosos = Chamoso. Terras do río Chamoso, que nace en Bolaño. Futuro condado de Chamoso, con capitalidade no Castrum de Vallis Viridis (Castroverde; castro asentado no Val Verde, na Vía que ía de Lucus Augusti á Xixia. Tan flamosos, tan flamíxeros, que en primavera-verán semellaban campos alapeados de ouro, ¡ouro trigal!, unha das nosas riquezas frumentas expoliadas, transportadas, a Roma).

O noso clero, con iso sabido, tamén percibía décimos, primicias, e outras rendas, fose en saco ou en fardelo, que os pagáns estaban afeitos a paga-lo tributo, desde o cereal ao viño, pasando polos capóns, polos salmóns e polas troitas, que llelas recadaban os seus racioneiros, escoltados e protexidos por cohortes, comandadas polos seus comendeiros... Ti, meu Tulio, que tan afeccionado es á etimoloxía, observarás que de aí, precisamente de aí, diso de "comendeiro", nos vén o concepto de comedalla, que aínda é practicado por certos políticos de altura, ¡e non só polos caciques de rueiro aos que antes aludiches!

-¡Niso concordo, si! Tamén ocorreu, fará agora vinte ou trinta anos, que os bispos aqueles, aqueles que viñan ás augas, deron en discutir cos seus secretarios, moitísimo, sobre dos púlpitos...

-¿Pero, Tulio, qué me dis? ¡Aquí, nas termas, nunca houbo púlpitos, que eu saiba!

-¡Oestrimnio, que che falta gramática, da boa, da parda! A preposición "sobre" tamén se refire ao tema, e non só ao soporte físico. Iso dos púlpitos, polo que lles entendín, consistía en que aqueles mitrados opinaban que desde arriba medráballes, coa altura, a súa auctoritas, e os fregueses oían mellor, atendían mellor! Houbo unha polémica na que un mitrado argumentou que tiña razón aquel rei que dixo, "¡Todo para o pobo, pero..., sen o pobo!". Entón o seu secretario, que era un crego noviño, tan noviño que aínda se afeitaba para abaixo, replicoulle que el viña do pobo, sentíase irmán do pobo, e que sempre predicaría cara ao pobo, cara á cara e non cara ás calvas, ou sexa, para abaixo, co pobo baixo, ¡en boa fraternidade!

-¡Cousa impropia nun secretario, levarlle a contraria ao Xefe...! ¿Quen convenceu a quen? -Pregunteille, intrigado, que a cousa era interesante, moito. ¡Unha gozada!

-Quedaron en táboas, pois o bispo aquel, ao non atopar argumentos sensu contrario espetoulle ao curiña que entón notábase que o mozo quería estar na igrexa, abaixo, cerca das mozas..., para cheiralas mellor! Tanto se ofendeu aquel rapaz de que dubidasen da súa virtude que lle replicou que de alí en diante íase vestir sen sotana, de clergyman..., para que os fregueses o tivesen por máis home e por menos xerarquía. Entón aquel mitrado agarrou tal cabreo que lle dixo que se fose para América, tal que ao Machu-Picchu, canto máis lonxe e máis alto mellor, a dar mal exemplo entre os indios, e que non se lle ocorrese esperta-lo pobo galego con teorías liberadoras. Seica emigrou, en efecto, que nunca máis por aquí volveu. Casualmente, onte lin nos periódicos que reside en México, concretamente en Chiapas... ¿Enténde-la cousa, irmán, enténde-la revolución eclesiástica?

Eu, si; modestamente, pero si, que de algo me tiña que servir o de ter sido catequista. Amplieille:

-Saberás que o aggiornamento triunfou, por fin, que agora os cregos veñen de pantalón, ¡incluso con pantalóns púrpura!

-Algo conseguiron, -admitiume-, algo, pero ía sendo hora, que seu traballo lles custou... Xa que dixen "traballo"...: moitísimo deben traballar eses cregos rurais, que o mes pasado estivo un por aquí que traía un calo no dedo corazón da man dereita, tal e como lles pasa aos chupatintas co bolígrafo...

-Débeche ser que traballe aquí por Lugo, nalgunha xestoría, ou incluso nalgún Banco, que do Seminario saíron expertos en relacións públicas; e como hai tanta falta de postos de traballo..., ¡daquela os empresarios pagan pouco!

-Iso que dis parece unha contradición! -Obxectoume Tulio, sempre obxector, sempre romano.

-¡Segundo e como se vexa! Eses postos mal pagados acapáranos os cregos piadosos, que así fan de cireneos co próximo, aproveitando as cousas miúdas, as que os outros desprezan. Deberás saber que o traballo santifica; ¡toda clase de traballo! Polo menos iso lles din os do OPUS aos seus dominados... Un día destes verás nos altares a todos os desa doutrina, que o merecen, ¡por prácticos e por laboriosos!

-¡Ah, que novas filosofías! Pero, oes, ¿son católicas? -Ao Tulio parecíalle un tanto dubidoso.

-¿O qué; esas filosofadas? ¡Son..., españolas! ¿Non che soan? ¡Non sabes ti o amigos que somos os españois do traballo, pero como tamén somos así de xenerosos, daquela facemos dación diso ao próximo, graciosamente; habitualmente, sen ningún receo!

Recoñeceu con humildade:

-Non me cabe dúbida de que a vosa Igrexa moita ciencia e moita arte acaparou. O único no que está atrasada é en criar fillos, que eses traballos si que llelos dan aos proletarios; mais, en calquera caso, desde que os rapaces son grandiños, ensínanlles o bacharelato en bos colexios, ¡de cobro, e con pouca calefacción, para que se afagan a ser estoicos e sufridores!, segundo comentou aquí unha nai, unha nai futurista, ¡ou que por tal a teño!

Afondei naquela temática, xa que lle gustaba ao meu inefable Centurias:

.../...