China está de volta no escenario internacional e non só como produtora de mercadorías que fai chegar a todos os recunchos do planeta senón co abandeiramento dun discurso e unha estratexia singular e diferenciada. A emerxencia de China como novo actor global suscita importantes disxuntivas e a resolución dos retos que suscita definirá o ton principal das relacións internacionais no século XXI. A xestión das tensións na súa veciñanza inmediata e a consolidación dos acrónimos de diverso signo aos que deu vida nos últimos anos e nos que se adiviña a súa presenza dinamizadora indicarán a transcendencia efectiva da súa emerxencia.
China desempeña un papel cada día máis importante nos asuntos internacionais. Atrás parece quedar definitivamente a observación da máxima de Deng Xiaoping de non portar a bandeira nin encabezar a ola ou, si prefírese, esconde a túa forza, espera o teu momento. Basicamente desde 2008, ano de celebración dos Xogos Olímpicos en Beijing, durante o mandato de Hu Jintao (2002-2012), China puxo rumbo a unha política diplomática máis incisiva e máis en consonancia coa súa condición de segunda potencia económica mundial (mellorando, pero aínda na posición 91 en termos de índice de desenvolvemento humano).
Como factores desencadeantes desa nova actitude, entre outros, poderiamos citar: 1) o inicio dunha nova fase do seu desenvolvemento económico que esixe unha maior presenza nos mercados exteriores non só a través da comercialización dos seus produtos senón tamén dos seus investimentos; 2) a necesidade de trasladar á gobernanza global e os seus actores a dimensión alcanzada no plano económico; 3) a disposición de renovadas capacidades que lle permiten desempeñar un papel máis activo en ámbitos ata entón periféricos ou secundarios; 4) unha nova volta de rosca ao nacionalismo chinés que aspira a un recoñecemento global da súa revitalización e á definitiva superación dos diferendos do pasado e que coutaron tanto o seu territorio como o proxecto de modernización. O soño chinés é tamén o de recuperar a súa debida posición no escenario internacional.
Aínda que os eixes da súa política exterior mantéñense practicamente incólumes -coa non inxerencia nos asuntos internos doutros países como columna vertebral-, nos últimos anos ese carácter máis incisivo ha ter repercusións palpables en diferentes áreas. Así, por exemplo, poderiamos citar: a maior influencia da moeda chinesa cunha importancia consolidada trala recente inclusión na cesta dos Dereitos Especiais de Xiro do FMI, o aumento da súa cota e participación nas decisións dos principais organismos financeiros, o impulso de novos acrónimos xeopolíticos como a Organización de Cooperación de Shanghai, a Conferencia sobre Interacción e Medidas de Confianza en Asia-Pacífico, os BRICS, os foros con América Latina e África, unha renovada presenza en Europa a través de PECOS, etc. En paralelo, na orde estratéxica e de seguridade, afirma as súas vastas ambicións de poder e soberanía nos mares de China en rivalidade directa con Xapón, Filipinas e Vietnam, principalmente. Tamén con EUA, mentres fortalece o seu conivencia con Rusia para limitar a influencia estadounidense no mundo, acompañada dunha mellora substancial e progresiva das súas capacidades militares, especialmente navais. Complementariamente, ambiciosos proxectos como a revitalización das Rutas da Seda -terrestre e marítima- coa creación de corredores económicos que abarquen Asia, Europa e África ou o Banco Asiático de Investimento en Infraestruturas (BAII) debuxan mecanismos quizais só complementarios para trazar novos eixes de construción da orde internacional.
Esta China que promove unha diplomacia mais extravertida e segura di non querer desafiar a orde existente e considérase a si mesma parte do sistema baseado nunhas Nacións Unidas, incluídas as súas institucións e normas globais, ás que contribúe cada día máis, especialmente ás súas misións de paz. No entanto, tamén recoñece que na orde vixente predominan os valores e intencións de Occidente, o cal non reflicte con veracidade o momento presente, polo que promove un concepto alternativo da orde internacional.
Como actuará China nos vindeiros anos? Seguirá fiel aos principios deseñados nun tempo en que a súa caracterización como país en desenvolvemento e de orientación socialista impoñía a condena da hexemonía ou se inclinará polo exercicio dun imperialismo de novo cuño? Na evolución do pensamento estratéxico chinés pesa cada vez máis o seu novo estatus global. Dunha parte, cabe recoñecer que historicamente o Imperio do Centro mostrou unha rotunda desatención polo mundo exterior; tamén que esa desatención custoulle o prezo da humillación e a derrota fronte ás potencias estranxeiras e que a reforma impulsada trala morte de Mao Zedong (1976) ten na apertura ao exterior unha variable irreversible que lle impón cautelas e servidumes nunca antes coñecidas. Doutra, recoñece as diferenzas sistémicas existentes e non mostra o interese mínimo, a diferenza da etapa maoísta, en involucrarse en pugnas ideolóxicas con repercusións na estabilidade propia e de terceiros países; no entanto, a tensión emanada durante a posguerra fría con EUA e Occidente, cristalizada en reveses diplomáticos importantes en países que van desde Libia a Myanmar, Ucraína, etc., comprometendo os seus intereses económicos a gran escala, poden impoñer outras actitudes. Para rematar, as novas preocupacións de seguridade estanlle obrigando a adoptar decisións, certamente impensables fai poucos anos. Por exemplo, en Sudán do Sur, a onde enviou un primeiro batallón de infantería en maio de 2015, ou en Yibuti, onde instalou un primeiro punto de apoio loxístico (equiparable a unha base) no exterior para protexer unha arteria vital para o seu comercio, ou un compromiso coa loita contra o terrorismo que lle impón a creación dos seus propios destacamentos armados privados -e a colaboración con empresas de mercenarios- para suplir os déficits da súa cooperación con terceiros países.
Tres insistencias
A elección de Xi Jinping (2012) á fronte do PCCh traduciuse de inmediato nun gran impulso integral á diplomacia chinesa, con mensaxes, accións e xiras do novo liderado que evidenciaron desde o primeiro momento unha clara vontade de desenvolver unha visión propia que teña en conta tanto a súa traxectoria histórica como a necesidade de avanzar cos tempos e mostrar unha sensibilidade máis acusada á hora de establecer compromisos internacionais en temáticas de alcance universal.
A primeira insistencia está relacionada coa realización do soño chinés da revitalización nacional e as súas implicacións globais. A coordinación da situación nacional e internacional formúlase sobre a base da interacción harmoniosa co mundo xa que só nun ambiente internacional de paz pódese culminar adecuadamente a modernización do país. Neste sentido, a ratificación dos principios de nunca pretender a hexemonía nin practicar a expansión sen por iso renunciar aos dereitos e intereses lexítimos constitúe o núcleo do pensamento estratéxico. A aposta polo desenvolvemento pacífico quere desmentir a ameaza chinesa. A mensaxe de que China non aspira a mellorar o seu status nacional e global a costa dos intereses de terceiros países quere gañar profundidade e rotundidade nun momento de crise económica global que impón a todos os países a necesidade de efectuar profundas reformas pero advírtese matizada pola enunciación de intereses vitais -sen marxe para a negociación- que concreta posibles espazos de confrontación.
A segunda insistencia relevante é a defensa da diversidade e o diálogo entre civilizacións como algo valioso e protexible. Nas súas visitas á UNESCO ou ao Colexio de Europa, Xi Jinping instou á aprendizaxe mutua e a tolerancia como claves para a comprensión. Este punto de vista ten unha dimensión histórica e cultural, pero tamén contemporánea e plural, inspirando o compromiso coa solución política dos conflitos, fuxindo de presións e de intervencións militares externas que só poden empeorar a situación. Así mesmo, noutro plano, implica respectar o dereito dos pobos a elixir de xeito independente o seu camiño de desenvolvemento e opoñerse á intervención nos asuntos internos doutros países. Non hai unha modalidade de desenvolvemento de validez universal, nin un camiño de desenvolvemento inalterable, asegura Xi quen desta forma quere tamén validar a singularidade do modelo chinés e lograr a súa aceptación como expresión de normalidade democrática.
A terceira insistencia é o concepto de comunidade de destino común, que viría ilustrar non só a condición obxectiva do mundo en que vivimos no que a interdependencia é un feito irrefutable á vista das consideracións económicas, enerxéticas ou climáticas, senón a promover a apertura e a inclusividade como dinamizadores dunha cooperación en beneficio mutuo que tanto ten manifestacións globais como rexionais co desenvolvemento sostible como clave de entendemento principal.
Estas tres insistencias han ter consecuencias prácticas no accionar máis recente da diplomacia chinesa. O propio Xi Jinping ten protagonizado numerosas xiras a diversos puntos do globo expresando estes puntos de vista e alentando propostas e fórmulas destinadas a reformar e innovar en mecanismos e procedementos de actuación que resulten en melloras da gobernanza global a todos os niveis, priorizando o desenvolvemento e a loita contra a pobreza, considerados auténticos fundamentos da paz e a seguridade. Así mesmo, Xi vén significando a importancia de optimizar o deseño ao máis alto nivel, identificando a orientación e obxectivos e establecendo un patrón científico para lograr unha cooperación o máis enriquecida posible. En tal sentido, pode dicirse que o novo liderado chinés supuxo en variados campos un novo punto de inflexión histórico.
Un novo modelo de relacións internacionais
Entre as demostracións prácticas cabe destacar a preocupación por establecer un novo modelo de relacións internacionais que tanto teña en conta a estruturación dun novo tipo de relacións entre países grandes como a atención debida aos países pequenos para preservar a necesaria igualdade, e que tanto valora aspectos de alcance como a seguridade nuclear como a loita pola superación dos desequilibrios e as desigualdades que están na orixe de non poucas tensións internacionais. Ese novo modelo presta suma atención ao deseño dunha política xeral pero igualmente adaptada ás situacións concretas. En relación a EUA, por exemplo, actor chave nesta ecuación, sortear a trampa de Tucídides fomentando o diálogo e a comunicación entre as respectivas sociedades para desactivar os mutuos prexuízos converteuse nun imperativo. Así mesmo, profundar o entendemento e a cooperación con Rusia ou establecer marcos de diálogo creativo coa UE foron constantes importantes. Ata con Xapón, pese ás discrepancias á mantenta da historia ou as disputas territoriais, o fomento dunha relación envorcada cara ao futuro e con fundamentos sólidos representa un vector que guía o actuar de China, aínda que non sempre con éxito.
Nese novo modelo de relacións internacionais, China fomentou a habilitación ou consolidación de mecanismos de diálogo con diversas rexións (África, América Latina, Países Árabes, PECO) fuxindo do establecemento de zonas de influencia e preservando esa comunidade de destino como leit motiv dunhas propostas centradas no desenvolvemento económico e o aumento da confianza política cun fío de continuidade evidente entre a política exterior e as transformacións internas que vive o país e das que, complementariamente, poden beneficiarse extensas áreas do planeta na medida en que sexan capaces de idear proxectos que absorban os excesos de capacidade chinesa, especialmente no ámbito das infraestruturas.
Esta dinámica reflexa con claridade a impronta do impulso diplomático, acompañada anualmente de xiras ao máximo nivel e o profundamento dos intercambios educativos, culturais, etc. Todo iso é expresión dunha nova dinámica que non só afecta aos actores senón tamén aos contidos, é dicir, trátase de innovar e interactuar para que a cooperación sexa máis integral e explote ao máximo o potencial da relación bilateral transcendendo unha etapa inicial caracterizada pola escasa diversidade.
O auspicio de grandes proxectos transformadores como a Franxa e a Ruta (da Seda) ou o BAII (Banco Asiático de Investimento en Infraestrutura) demostran a ambición do novo liderado, o propósito de coadxuvar ao desenvolvemento e sumar recursos de todo tipo para xerar novos procesos históricos con implicacións xeopolíticas e xeoeconómicas. A disposición de capacidades por parte de China para transformar Asia e o mundo e propiciar unha espiral de desenvolvemento de forma concertada con máis de medio cento de países constitúe un exemplo de diplomacia multilateral orientada ao ben público que non ten antecedentes. En tal sentido, nas últimas visitas cursadas a Kazajstán, Rusia ou Bielorrusia, o presidente Xi mostrou a determinación de facilitar a xuxtaposición e acomodo sen rupturas da integración económica euroasiática. E en foros como APEC defendeu a idoneidade da súa proposta para crear un marco rexional de colaboración aberta, inclusiva, equilibrada e mutuamente beneficiosa. A posta en funcionamento do Fondo da Ruta da Seda ou a apertura da sé do BAII en Beijing evidencian que non son só palabras ou un brinde ao sol. En breve saberemos si o seu desenvolvemento cumpre coas lóxicas expectativas que espertou.
Se complementan estes proxectos co impulso a novos acrónimos que viven momentos iniciais ou de renacemento. É o caso dos BRICS, por exemplo, unha prioridade da diplomacia chinesa para abrir camiño a outra orde internacional, nutrindo o consenso político e xestionando accións concretas como os novos instrumentos financeiros (Novo Banco de Desenvolvemento ou o acordo sobre a reserva de divisas). É o caso tamén da OCS (Organización de Cooperación de Shanghai), renovada con proxectos -e socios- que van máis aló da seguridade e que afectan á orde da loxística e o transporte, o comercio e o investimento, o ámbito financeiro ou a enerxía ou tamén a seguridade alimentaria ou a cultura e a comunicación. E é o caso da CICA (Conferencia sobre Interacción e Medidas de Confianza en Asia), onde Xi propuxo un concepto de seguridade na rexión baseada na seguridade común, global, cooperativa e sostible.
A participación no G20 permitiulle a China explicar mellor a natureza do seu proceso interno (unha crise con cambio de modelo), cunha desaceleración da economía que é, en boa medida, resultado da propia iniciativa reguladora tomada polo país para avanzar na reforma estrutural e, complementariamente, en base ao concepto de comunidade de destino común, auspiciar medidas para lograr un crecemento sostible da economía mundial integrando os intereses de todos para ser equilibrado, perfeccionando a gobernanza económica global. O que en China chaman a nova normalidade é expresión dun novo ciclo do desenvolvemento da súa economía e pode xerar novas oportunidades globais, de igual forma que a inclusión do yuan nos dereitos especiais de xiro suma un pouco máis a China á arquitectura financeira global. A intensificación das reformas internas e un maior involucramento global son dúas caras dunha mesma moeda. Aínda así, as capacidades de incidencia efectiva de China son limitadas.
Noutros cumios, como o do clima en París (2015), China mostrou unha firme vontade de compromiso que xa se manifestase con anterioridade ao subscribir unha declaración conxunta con EUA neste sentido. A firme determinación de promover un desenvolvemento sostible esixe a aplicación de políticas internas relacionadas con este problema pero igualmente a coordinación bilateral e multilateral que abra camiño á transición cara a unha economía verde e con baixo consumo de carbono. As dúas frontes figuran na axenda chinesa.
Unha posición internacional de China máis significada
O balance xeral é que malia as dificultades internas do proceso de reforma, que non son poucas nin menores, a posición internacional de China elevouse de forma significativa tralo XVIII Congreso do PCCh (2012), establecendo as bases conceptuais, orgánicas e as propostas dun novo tempo transformador. Iso simboliza unha incorporación máis activa de China ao acontecer global e revelará a utilidade e valor da diplomacia para que os obxectivos xerais deste período histórico, quizá o máis decisivo de toda a reforma iniciada en 1978, alcancen o debido cumprimento.
Así mesmo, nos conflitos que con diversa intensidade abordelan a realidade internacional (Siria, Irán e Oriente Medio, Afganistán, península coreana, etc.), a asistencia chinesa para auspiciar conversacións de paz ofrece esperanzas para achar solucións duradeiras que teñan en conta as particularidades e intereses locais e non tanto as ambicións externas. Aínda así, malia a vocación anunciada, existe unha profunda asimetría en canto ás súas capacidades de influencia e a súa incorporación será progresiva.
Sen sumar o factor exterior e a acción diplomática á profundización integral da reforma, desfacendo malentendidos cos países grandes, mellorando as relacións de veciñanza, agrandando a cooperación cos países en vías de desenvolvemento, participando de forma activa nos asuntos multilaterais, implicándose na solución de dramáticos conflitos que sacoden a conciencia internacional, en definitiva, sen a aposta consecuente polo desenvolvemento pacífico, as posibilidades de éxito do conxunto do proceso de reforma resultarían alarmantemente menores. China necesita do mundo máis que nunca en toda a súa historia.
A acción diplomática impulsada a instancias do novo liderado chinés reforza a convicción de que o proceso que contempla construír unha China moderna, desenvolvida e rexida pola lei forma parte da mesma tendencia da época que apunta ao establecemento dun novo modelo de relacións internacionais cuxo epicentro debe ser o desenvolvemento pacífico.
Trátase a día de hoxe dunha diplomacia proactiva que non escatima esforzos. A modo de exemplo, só en 2015, o presidente Xi visitou 10 países en 4 continentes e asistiu a 9 conferencias internacionais. Un proceder que reforza a idea de China como un socio estratéxico confiable nos planos bilateral, rexional e mundial para auspiciar o desenvolvemento e redeseñar a orde mundial mediante a identificación de sinerxías a través do diálogo e a negociación. Todo un modelo que brinda grandes oportunidades malia a subsistencia das diferenzas en canto a sistema social, tradición cultural ou ideoloxía que nin obrigatoriamente deben disolverse como azucre no auga nin por iso poden devir en obstáculo insalvable para acrecentar a cooperación. Esa diversidade, que nos enriquece a todos, pode con todo dificultar a xestión da incorporación de China aos asuntos globais, sempre a medio camiño entre a cooperación e a contención.
Buracos negros
A día de hoxe, a posición internacional de China se dilucida en dous taboleiros. O primeiro é a súa propia veciñanza na que diferentes tensións poñen en cuestión a súa propia diplomacia e habilidade. Aos diferendos con Xapón polas illas Diaoyu/Senkaku súmanse as disputas no Mar de China meridional polo control de diversos arquipélagos que lle enfrontan con varios países do sueste asiático. Tradicionalmente, a posición de Beijing asociouse ao aparcamento da controversia pola soberanía e a suxestión de habilitación de marcos de explotación conxunta dos recursos da zona; con todo, a súa consideración agora de intereses vitais evoca unha intensidade maior á hora de apostar pola soberanía. O segundo foco de atención é a península coreana. A persistencia do desafío nuclear por parte de Kim Jong-un coloca a Beijing nunha complicada tesitura. A diplomacia chinesa aposta pola desnuclearización e por resucitar o diálogo hexagonal, pero nin unha nin outra propostas avanzan sobre o terreo. Pola contra, a falta dun diálogo directo Pyongyang-Washington e a aparente perda de influencia de China no aliado norcoreano suman incertezas no último vestixio da guerra fría. Nun e outro caso, EUA atopa motivos máis que suficientes para anudar as súas alianzas militares con Corea do Sur, Xapón, e tamén Filipinas ou Vietnam, ampliables a Australia, con miras a conter a China co argumento do perigo que supón Corea do Norte ou unhas ambicións nos mares próximos que poñerían en cuestión a liberdade de navegación. Washington e Seúl negocian o despregue dun sistema avanzado antimisiles que socavaría seriamente os intereses de seguridade de China obrigándoa a asumir unha carreira armamentista que non desexa.
EUA e Filipinas anunciaron recentemente un acordo para facilitar a presenza das tropas do primeiro en cinco basees filipinas, incluíndo unha próxima ás illas Spratley/Nansha, no mar de China meridional. Chinesa acusa tamén a EUA de estar detrás da arbitraxe sobre este contencioso iniciado por Filipinas tras sinalar que o fallo que proximamente emitirá a Corte Permanente de Arbitraxe da Haia representará un momento crítico para o futuro.
O retorno de EUA a Asia-Pacífico atopa nestas tensións o argumento idóneo para xustificar o masivo traslado de capacidades militares á zona nun exercicio de contención evidente. China aposta por unha solución pacífica ás controversias, mediante consultas e negociacións, pero a asimetría dos actores e a falta de confianza operan na súa contra.
Tampouco convén perder de vista o problema de Taiwan. A reunificación é outro interese vital e baixo ningún concepto aceptará o PCCh que o actual status quo se eternice. A recente vitoria soberanista na illa en xaneiro último pon fin a oito anos (2008-2016) de entendemento bilateral sobre a base da cooperación entre as vellas formacións outrora inimigas (comunistas e nacionalistas), abrindo un período de incerteza. O único seguro no futuro inmediato do Estreito de Taiwan é que Beijing premerá ás novas autoridades taiwanesas para que acepten de palabra e de obra a renuncia á independencia.
O segundo taboleiro é o global e afecta ás súas capacidades para establecer aliados, superar escenarios de confrontación, viabilizar propostas alternativas que colmen as expectativas a un desenvolvemento máis equilibrado e sostible e definan, en suma, os contornos do sistema de relacións internacionais do século XXI. Peza chave de todo iso é a evolución da relación con EUA na que prima un dobre impulso caracterizado por unha mellora do entendemento económico e comercial pero tamén por unha intensificación da desconfianza estratéxica. A negativa chinesa a conformar un G2 -liderado naturalmente por EUA.- e a súa resistencia a integrarse nas súas redes de dependencia apostando polo mantemento por forza da súa soberanía e un modelo político que non renuncia ao liderado do PCCh aventuran un dilatado e sostido pulso pola influencia global.
A estratexia chinesa neste sentido parece apostar por gañar influencia na periferia seguindo unha estratexia envolvente similar ao cerco ás cidades practicado no período revolucionario. Dunha parte, facendo da economía a súa punta de lanza -a ideoloxía, aínda que presente, desempeña un papel secundario-, promove os intercambios comerciais cos seus socios de rexións como América Latina, África ou Oriente Medio; por outra, procura abrir fendas entre os aliados occidentais, cultivando as relacións con Europa (Alemaña, Reino Unido...), con especial atención aos PECO (países de Europa Central e Oriental), ou a Australia, á vez que afianza a relación con Rusia coa enerxía como motor esencial.
A asunción de maiores responsabilidades globais en asuntos que preocupan como a seguridade nuclear, a loita contra o terrorismo ou o cambio climático eludindo a confrontación directa e apostando pola cooperación expresan un interese inocultable pola elevar a significación da súa presenza e influencia global.
Non todo é pacífico. Aínda que todos recoñecen que o triunfo da estratexia interna que aposta por un cambio no modelo de desenvolvemento depende en gran medida do éxito nos proxectos exteriores que apuntan a crear escenarios de cooperación moito máis complexos do común con apostas polo investimento, cooperación en capacidade produtiva ou impulso ás infraestruturas decisivas para crear novos mercados, as voces críticas non faltan a nivel interno. Así, por exemplo, o consagrado hábito de complementar as xiras internacionais dos principais dirixentes con xenerosas promesas de investimentos e fondos múltiples cando a situación no interior reviste certa complexidade son cualificadas por algúns de desbalde nun país que aínda ten máis de 50 millóns de pobres... Os efectos que os cambios políticos en terceiros países teñen sobre a cooperación con China (véxase hoxe Arxentina pero mañá podería ser Venezuela) ameritarían a temeridade dunha diplomacia demasiado estreita con socios inestables e nos que a relación con China parte augas entre unhas e outras forzas.
Igual imprudencia atribuiríase aos problemas creados para a seguridade de China debidos a un mal manexo das tensións en Corea do Norte ou a torpeza derivada dos posicionamentos máis asertivos defendidos nos mares de China que están facilitando a plasmación de frontes de oposición liderados por EUA (atraendo ata a países como Vietnam) no canto de persistir na tradicional aposta por outorgar a prioridade á explotación dos recursos e a un código de conduta que poida ser asumido por todas as partes e con garantías.
Conclusión
China manifesta nos últimos tempos un activismo diplomático que alcanza moitas áreas transitando rapidamente de ser un mero participante no sistema internacional a ser un activo promotor de iniciativas. É o reflexo da súa nova posición no mundo pero tamén unha necesidade para intentar contornar a influencia dos seus rivais estratéxicos apoiándose nunha rede de novas institucións de diversa orde (financeira, política, de seguridade) e un vasto plan económico que compiten coas institucións e plans de Occidente. Beijing é consciente de que iniciativas como o TPP -que EUA asinou en 2015 con 11 países da conca do Pacífico- ou o TTIP -que actualmente negocia coa UE- brindan capacidades engadidas a Washington para establecer novas regras comerciais e para redeseñar o sistema de comercio mundial, feitos aos que non quere permanecer allea optando por plantar cara.
Nun tempo récord, do mesmo xeito que fixo previamente con mecanismos culturais orientados a promover o seu poder brando -os institutos Confucio- China actualiza un discurso e unha estratexia con vistas a recuperar unha posición central no sistema internacional.
O éxito desta política dependerá de moitos factores, pero todo apunta a que será un proceso longo que afronta como principal risco a situación interna. A tentación a finiquitar a posguerra fría cun golpe de man (en Taiwan ou en relación ás disputas territoriais nos seus mares contiguos) en función dunha axenda económica interna na que priman as dificultades estruturais ou dun mal cálculo das reaccións posibles de terceiros non é menor. A inestabilidade interna provocada por unha deficiente xestión do reto democratizador podería activar un nacionalismo que polo momento está sometido a control polo PCCh pero que igualmente é observado con preocupación polos países veciños.
O incremento da influencia global de China, previsible a salvo dun derrape no seu proceso interno, será progresivo e por bastante tempo seguirá identificando a economía como principal expoñente. Defensora da multipolaridade, China, aqueixada aínda de numerosos problemas internos que lle manterán absorta durante moitos anos, non aspira a desempeñar un papel hexemónico -tanto por razóns conceptuais como porque lle vén grande- pero si a que se lle recoñeza a súa condición de país importante. Por outra banda, o seu modelo non é exportable e carece igualmente da vocación mesiánica propia das traxectorias occidentais do mundo da guerra fría. Aínda así, recoñecendo que China non pretende establecer unha nova hexemonía, non cabe dúbida de que erosionará de forma consciente e progresiva a hexemonía occidental que prima no sistema internacional desde fai varios séculos. Será entón, coa recuperación de certo equilibrio, cando a súa modernización completarase á vez que a pechadura do período de decadencia iniciado abruptamente con aquelas guerras do Opio coas que Occidente quixo simbolizar o fin do seu tempo.
Xulio Ríos é director do Observatorio de la Política China.
Bibliografía
. Cornejo, Romer, China, radiografía de una potencia en ascenso, El Colegio de México, 2008.
Daniel Oviedo, Eduardo, China en expansión, Universidad Católica de Córdoba (Argentina), 2005.
. Needham, Joseph, Dentro de los cuatro mares, el diálogo entre Oriente y Occidente, siglo XXI de España editores, 1975.
. Ríos, Xulio (ed.), Política exterior de China, La diplomacia de una potencia emergente, Biblioteca de China contemporánea, edicions Bellaterra, 2005.
. Ríos, Xulio, Bienvenido, Míster Mao, Ediciones Akal, 2014.
