Aquel verán en Lugo (6)

.../...
-Oes, ese parente teu, ese amigo de don Paulo, era patricio ou plebeo?
En vista da súa insolencia, metinlle palla en albarda. O de “al-barda”, aínda que eu pronunciase esa verba non ía entendela xa que se trata dun invento árabe posterior aos romanos: unha sela rústica, expresamente confeccionada para ser utilizada nos camelos, dito sexa co “e” pechado.
-¡Xa te vou coñecendo! ¡Ti es un desintegrador social, función, por outra parte, propia da vosa dialéctica, da vosa romanización, desa conversión cultural a fortiori na que vos especializastes, particularmente os mandos! Antón Piroleiro era patricio, ¿sabes? Un páter, que deixou descendencia, ben ilustre por certo...!
Pero non conseguín acadarmalo, que a súa dialéctica seguía sendo romana, atroz, avasaladora, de conquistador nato.
-¡Ah! Sendo así...! Agora que o lembro con máis nitidez: ¡Xa o creo que viña de romanos pois tiña o nariz dun César, do que se deduce que ti es parente meu, por vía indirecta, aínda que un esvaído, un recastado, un paria...!
Naquela intimidade que estabamos collendo, aínda que fose dun xeito político, ou máis ben diplomático, dinlle estas explicacións:
-O enxerto romano na miña familia, que despois cuarteámonos cos suevos, con aqueles suaves, que non bárbaros, que tanta toponimia fabricaron, entre outra, o nome do meu Bergland; e tamén, pola rama da miña consorte, cos bretóns da Bretoña luguesa. Ese elo da cadea do noso ADN fíxose, ao parecer, segundo a tradición oral dos meus entregos, nunha muller da tribo dos caranicos, nesa bisbarra á que chamamos Caraño; séxase, en terras do voso Pólux, que o abreviamos para deixa-lo simplemente en Pol, de sinxelos que somos!
-¿Caranicos...? ¡Si que me lembro desa tribo; da tribo e tamén do seu castra! Esa gens, eses bárbaros, vivían cerca do noso Andelón, coa castra de Trasín en medio! Cubrían as súas pallozas con palla de centeo, pois o trigo, como tantas cousas, trouxémo-lo nós..., que non todo foi levar!
-O do trigo non é certo, que se lles chamastes Flammoso ás terras da miña bisbarra, ao meu Castroverde-Corgo, foi precisamente en vista do flamexar dos nosos trigais, pero hoxe non me apetecen os preitos, que estou de vacacións, e abondo teño cos morosos do meu Banco, quero dicir, do Banco no que traballo! O que foi verdade é que un colega teu, aquel xefe do Andelón, nun recoñecemento tributario, rutineiro, preñou un cento de caranicas, a catro por día! ¡Primeiro sementaba, e despois recollía..., o ouro, que os fillos con súa nai quedaban!
A miña censura serviulle para o contrario, para pavonarse:
-¡Ves ti; por algo era Centurión...! Oes Galaico-Oestrimnio, que así te vou chamar: Vexo con agrado que sexas da miña raza, sequera por vía colateral, que se cadra por iso es capaz de aturarme no meu estado actual, cousa que ten o seu aquel, o seu mérito, o seu valor. Sempre que tentei conversar con algún bañista, ou se foron eles, ou me mandaron a tomar... ¿Como se di?
-¡Pulverizacións!
-¡Iso; pulverizacións!
En vista do visto, do visto e do oído, non era cousa de deixalo remontarse, que esa tendencia xa a tiña de seu, de propia raza e de propia inercia, así que tentei abaixarlle aqueles fumes, meirandes cós das Pontes:
-Eses tales pouco sentido tiñan do humor, que un Centurias tan fantoche, tan imperioso, que non imperial, como es ti, máis que medo o que dá é risa! Ti concretamente, co consumido que estás, non aguantas nin media das miñas. Por certo, que por aquí os blasfemos din “hostias”, cando que as labazadas primeiro chamáronse “hostes”. ¡Ja, jaja, ja! –Rinme con ganas, que o medo tamén da hilaridade. -¿E sabes por qué? Pois..., porque volas demos nós, nós mesmos, os oestrimnios, vosos hostes, vosos inimigos! Polo que respecta a esoutra debilidade túa, iso de falar polos cóbados, polos cóbados e pola capa, por min podes esbardallar canto queiras..., con tal de que non me volvas a amola-las sestas, cousa que para min é sacra!
Como tardou en largarme outra das súas acometidas, solteille a enésima descarga de adrenalina:
-Tes que saber, Seor Capitán, que xa me vin noutras; ¡en moitas, e tremendas! Con xudeus, e con mouros, incluso. Ata cos propios cristiáns; e menos mal que todos nós, esta xente do Libro, temos un deus universal, único, poderoso e grande, que nos protexe. Pero, vosoutros, ¿que tedes, pagáns de cen mil deuses, romanos do caletre romo, que pasades un regato e xa esquecedes as cousas, todo, co medo, que iso vos pasou na Limia? ¿Daquela, como é que te atreves comigo para rompe-lo meu sono sen anunciarte, sen cita previa? ¡O dito; non tes nin media...! Así que, xa o sabes: Polas boas, o que queiras, pero diso das bravatas, iso de tourearme ao estilo dos romanos..., nin se che ocorra!
Ben me pintou isto de facer de tripas corazón, que o aprendín na guerra de Ifni, pois, con esta actitude, conseguín frealo; un pouco, que ás veces a mellor defensa é un ataque, iso que chaman ataque preventivo. ¡Centurións, a min, que me deron tres medallas daquela que estiven no Somatén ifneño!

A todo isto o Centurias quitouse aquel torques, solemnemente, e fixo acenos de darmo, en evidente desagravio, pero non llo aceptei. ¿Que fago cun torques? Para doarllo ao Museo de Lugo, ou ao de Viladonga, diso xa teñen; ¡varios, a cal mellor! E pasarllo á miña dona, en absoluto, que alguén pensaría que o roubei. Para roubos chegáronme aquelas rosas que guindei en Lugo, na propia Praza de España, diante do propio Concello, para ofrendarllas á miña moza, pero iso foi de rapaz..., porque non tiña diñeiro para mercalas!

O que máis me gustaba do seu vestiario, despois daquela capa de seda tan fastosa, mesmo imperial, toda ela cun catagraphus (bordado ou broseado) formando grecas, eran os seus calceus (calcetos, botas), en coiro verde, repuxados, perfectos para asistir a un baile de disfraces deses do Círculo, pero, se llos cambio polos meus zapatos, polos mallorquinos, polos de reixa trenzada, nin eu pasaría a ser Centurión, nin o Fulano deixaba por iso de ser un aristócrata, un patricio de Roma.
Aquel elemento miroume de arriba abaixo e de abaixo arriba, que se cadra tomoume por un político, ou por un tío importante, ao ver que me destinaran a mellor alcoba do hotel, e daquela tendeume a súa man, aberta, ousada e osuda, en plan pactista:
-¿Que, aceptas conversar comigo, así, amigablemente, tal e como estamos facendo neste intre, nunha auténtica pax romana (Paz imposta, imposta e vixiada por Roma), séxase, de poder a poder?
Alporizoume; máis aínda; afellas que si.
-¡Estoucho demostrando, mangoneón do diaño! Ti, con esa capa, fardas máis co estragón do Carnaval cando que só es unha merda de...; ¡quero dicir, e non te ofendas, un centurión balorento, acochado neste calorciño das termas, que se saíses ao exterior, mesmo axeas! ¡Vade retro, (¡Retrocede!), fantoche!
Pero el, como bo milite, impasible; sempre marcial:
-¡Oi, se me vises antes, na era romana, na nosa, na imperial! Póñome algo balorento aquí, nestes invernos de Lugo, que é cando veñen eses do Imserso. Por mimetismo, ¿sabes?, pero na temporada alta, no verán, con todo isto cheo de mozas, recupero, volvo aos meus bríos..., se ben á distancia, pois para min, no meu estado actual, a romanización acabouse!
-¡Xa o sei, xa, que cho estou dicindo! Coido que demoras todo por aquí, ao redor das termas, por este calorciño, por suposto, pero, ¿non será tamén porque sexas un tanto mullereiro, un voyer que se di, e daquela apégaste ás bañeiras para ver...; ¡para ver iso tan digno de verse! ¡E menos mal que non es padexeiro, que non podes tocar, que se tal puideses, daquela volverían os romanos a Lugo, repoboaríano, como fixo Idacio, e obrigaríannos a facer unha segunda muralla, tal que polas beiras deste Miño!
O Fulano engurrou as cellas, de mal talante, que niso era un especialista. Antes de responderme púxose a mira-lo teito, facendo que lles asubiaba ás moscas:
-¡Amicus, iso tómocho, digamos que, cum grano salis! (Iso, amigo, tómocho a broma, cun graíño de sal!). Non, non vaias pensar que canto se move nun balneario é estético, ou tentador, que tamén hai chagas, varices incluso, e algunha que outra celulite, pero estas galaicas disimulan..., canto poden!
Había que cambiar de conversa pois aos homes, falando delas con tal concentración, con tal paixón, poden mutársenos as hormonas, ou incluso amariconarnos. ¡As quenturas comezan na mente, que así lle pasou a Onán!
-Por min deixemos este conto, esta diatriba, que as mulleres de hoxe en día deféndense soas, así que, alá elas!
-Non teñen de qué defenderse, que as fantasmas, xa cho indiquei, somos inocuas, etéreas. O único que lles podemos facer ás mulleres son cóxegas..., e para iso cos picos da capa lacerna! (Con capucha, de picos). Tamén quero cambiar de conversa, que che vou preguntar qué opinades de nós, aquí por Lugo... ¡Dos romanos, digo! Teño gran interese en sabelo..., que me fun sen recolle-la miña colleita; quere dicirse, sen que me adxudicasen unha villa, unha granxa, como premio de xubilación, que era o costume!
Vinme nun apuro, que tantas cousas se levan dito dos romanos en Lugo, con ou sen fundamento, que xa non atopo temas orixinais. ¡Logo parecemos netos presumindo de seus avós!
-Pois, o que é haber, hai de todo, pero en particular os promotores, esta nova aristocracia, xurdida no XX, están que braman porque deixáste-los restos das obras todo por aí, ciscados; así que, agora, cada Licenza seu balbordo, e cada balbordo unha xenuflexión..., caciquil!
-¿Obras, nosas, dos romanos? ¡Mira que chamarlles romanas...! Nós maldito pedra tocamos, nin tocamos nin alzamos, que incluso os látegos nolos repuxeron aqueles indíxenas, que os copiaban os vosos gornicioneiros dos que trouxemos de Roma! A nosa función, daquela, e máis concretamente aquí en Lugo, foi de Estado Maior: Ordes verbais, iuppiterinas, rubricadas coas correas, con aqueles vergallos! Iso deixa rastros, pero o que é restos..., ningún!
¡Puf; vaia dialéctica a súa! ¡Enervante! Houbese preferido discutir no meu Banco, no meu traballo habitual, un crédito documental deses de a tres bandas, con financiamento indirecto, avais e todo iso, así fose, simultaneamente, en inglés, francés e/ou alemán, coma aqueles que estableciamos cos xudeus de Tanxer, cousa que tamén me daba para sua-la camiseta.
-¡Chámalle como queiras, tío Centurias, pero o caso, agora, de presente, é que a cultura romana complica a libre cimentación dos nosos brodios! –Espeteille, sen máis.
Desta vez tocoulle a risa ao romano. Eu, sentado na cama, a un palmo do seu narigón, e menos mal que as fantasmas non emiten saliva, nin para falar nin para rir, e tampouco lles cheira o alento, ¡que iso teñen de bo!
-¿Así que construíndo brodios no pomerio do noso Lucus? ¡Galaico, non se vos pode deixar sos, a medio civilizar, que aquilo de outorgarlle unha coroa real ao tal Hermerico foi un erro do noso Honorio! ¡Ben que o presentín, ben; ou por mellor dicir, constateino cando me foi dado ler aquel pacto, aquel foedus, aquel tratado de Préstamo e Arrendo! ¡Unha concesión ao terzo! O incauto Honorio non tivo presentes as consecuencias de intercalar suevos entre os nosos, entre os hispano-romanos...
-¡Alto aí, Centurión media galleta, que eu acéptoche seguir esta conversa, pero, cunha conditio! –Tratei de ameazalo, que se volvía a insolentar.
-¿Cal? ¿A pari? (A pari = contando con armas iguais, pero nun sentido dialéctico). Preguntoume el, ao lainas, coñón. Pero a todo isto eu xa tiña a imaxinación traballando a todo gas, buscando a forma de defenderme daquel..., morto? ¡Nada, que nada práctico se me ocorría! Canto lle dixen foi:
-Que non volvas a mencionar iso do “noso Lucus”. –Ameaceino de novo. –Eu podo dicir, “os nosos brodios”, porque o son, e porque os fan os meus paisanos, estes coetáneos e conterráneos, meus, pero o que é vosoutros, aquí e agora, xa non tedes parte, pois, como ben recoñeces, só lle destes ao látego. ¡Ao látego e á gladius! (Espada). Así que, menos propiedade, menos pertenza, e máis respecto ao cidadán, ao indíxena, ao lucense! Ademais diso, desde que volveu a democracia, aquí temos un Defensor do Cidadán...
-Daquela calarei, -aceptou-, que niso tes razón, que eu mesmo che din os argumentos; pero tamén é certo que levades vinte séculos sen descubri-la grandeza, a grandeza e maila verdade da romanización... ¡Moi listos non sodes!
Tanta dialéctica tíñame exhausto:
-O que nos falte en listura, que tampouco é certo, sóbranos en política, pero iso é outro tema. E vai freando, Centurias, que logo espertará a miña dona da súa sesta, e se nos oe latricar pensará que falo só, ou que din en tolo. Ademais, volve a vencerme o sono, que levo tempo loitando en contra das súas artes.
-Neste caso, deica logo, querido Oestrimnio! ¡Ave!
O Centurias, ¡por fin!, despediuse, e fíxoo con moita cerimonia, con categoría, ao estilo alexandrino. Estaba claro que proviña dunha xente patricia. ¡El, un patricio de Roma, falando cun zoqueiro de Bergland...!
-¡Vaite..., ao xofre! –Contívenme con dificultade, que xa non estou afeito a tanta cortesía, para ben ou para mal, superada.
Captou a indirecta, que ata me pareceu que se dispoñía a tirar de espada contra min, así que me agochei nas sabas, pero non houbo caso, pois o del, a estas alturas do seu purgatorio, era a dialéctica. ¡Non se ía, non; nin á de tres!
-A ver se falas con xeito, paisano, -increpoume-, que para algo vos ensinamos latín...! Un latín precioso, xenuíno, filolóxico...; do propio Latio!
-¡A cambio do noso ouro, eh galopín, ladrón das tumbas e dos tesouros castrexos! –Encirreino, aludíndolle, apuntándolle co dedo ao seu torques, seguro da súa procedencia ilícita.
-¡Dereitos de ocupación, Oestrimnio! Fóronche dereitos de ocupación; e de pernada, tamén, que aquilo da estrea, aquilo da prima noctis, inventámolo nós, pois, se así non fose, os teus aínda estarían arriba, nos castros, ¡raza de castrados!
-Dirás, castreños; ou mellor aínda, castrexos... Cultura castrexa, e todo iso, só castrapo! E agora, largo de aquí, que se me cabreas, aínda te amolezo máis, que che tiro á capa esta botella que me puxeron na mesa da cabeceira! Ou te lanzo por este balcón ó Miño, e daquela non paras ata Portomarín, que alí acabarás esfarelado, na UNIÓN desas turbinas de FENOSA!
¡Por fin xuntou as mans, ao parecer contrito!
-¡Pax romana, irmán; teñamos pax romana, que por algo estamos en Lugo, un florón da Roma invicta!
-¡Está ben, está ben! Daquela pódeste quedar, pero faime a garda mentres durmo; así, caladiño, aos pes desta cama..., que neste século mando eu!
-¡Xa o sei; mandas..., porque dorme a túa dona!
-¡Centurión, firmes; armas...!
E deu resultado, que así, á voz militar, obedeceume!
Con tanta novidade e con tanta movida, moito precisaba, a tal momento, unha sesta descomunal, así que gocei dela, longa e tendido, adurmiñándome outra vez. Tendida a sesta e tendido eu, que xa non espertei ata a media tarde. Para daquela coidei que o Centurión me tería desasistido, pero, diso, ¡nada!, que o tal milite, (militar, guerreiro), ao parecer, e pese ás nosas trafulcas, collérame afecto. Seguía de garda, alí mesmo, aos pés da cama, tal e como lle ordenara. ¡E menos mal que non tiña peso específico, pois, de telo, quebraríame as pernas!
Cando espertei plenamente, e o vin de novo, ao comprobar que non soñara, nin tal hai, moito me irritei:
-¿Aínda estás aquí, fillo da loba capitolina? Cheguei a pensar que fora un mal soño, un pesadelo, por aquela abundancia de viandas, pero..., mala chispa te coma!
Sen inmutarse polo meu desafío, volveu a facerme aquel ¡Ave! tan cerimonioso, á vez que me explicaba:
-Agora que se foi a túa dona, que por certo debeuse ir medio durmida, que nin se decatou da miña presenza, e iso que se achegou para darche un bico..., xa podo seguir catequizándote!
-¡Eh, alto aí, que é de mala educación falar con descoñecidos, que mo dixo miña avoa!
Non tivo máis remedio que identificarse:
-¡Chámome Servio, Servio Tulio Apicus! E desculpa que non me presentase en debida forma, antes, pero estabas tan aparvado despois dese pantagruélico xantar, que igual esquecías o meu nome. ¡O nomen, o prenomen e mailo cognomen! (Nome completo; o xentilicio ía intercalado). Sigo aquí, na túa piltra, porque decidín escoltarte mentres permanezas cabe das termas; quero dicir, mentres deambules polos meus dominios. Coido que vinte séculos de historia non son mala compañía, incluso para un Oestrimnio de malas pulgas! ¡Un Oestrimnio dexenerado é peor que un recastado!
-¡Trinta, macho; sonche trinta, trinta séculos!
-¡Vinte, que fixo agora vinte que descubrimos, e que paredamos, estas termas de Lugo, pois este descubrimento, o das augas salutíferas, foi o que nos animou a traza-lo pomerio primitivo, e nada diso de que nos decidimos porque aí arriba existía un bosque sacro, druídico...! Bosques druídicos, daquela, na Gallaecia, un millón deles, tantos como eucaliptais ígneos e cheirentos tedes agora! De chegados aquí, os augures comprobaron polas vísceras dos corvos, subsecuentemente, que tanto as augas coma os ventos desta parte do país eran gratos e saudables..., a perpetuidade!
Fixen que me arrepiaba ante aquel descubrimento:
-¿Corvos; fiástesvos, auspiciástesvos, cos corvos? ¿Non sabiades iso de que, cría corvos e sacaranche os ollos? ¡Bárbaros! Pero tamén o comprendo: ¡A filosofía era cousa dos gregos! ¡Iso di a Mestra Lurdes...!
-¡En efecto! Pero tamén é noso aquel adaxio de que, nace o corvo na pena e tira para ela! Observamos que aqueles corvos baixaban para beber, aquí ás termas; e despois diso aniñaban aí arriba, nese bosque sacro, nese dos druídas luganos, ou lucanos, que os chamaban das dúas maneiras. ¡Corvos máis lustrosos cá estes, nin nas Galias!
-¡Cando eu digo que fostes uns aproveitados, uns ladróns...! Aproveitástesvos do que outros descubriran, dez séculos antes! E cos saberes gregos fixestes outro tanto... ¡Ollo ao dato! A estes mananciais de Lugo xa traían as ovellas os meus antepasados, aqueles oestrimnios..., dez séculos antes de que asomasen por aquí os pilum (Lanza curta ou venabre para lanzar coa man) das vosas lexións! ¿Sabíalo, fantoche?
-¡Home, errare humánun est! (Equivocarse é cousa de humanos). ¡Pero qué burros aqueles tíos, os teus, desperdiciando nas ovellas os efectos limpadores, curativos e tonificantes, dunhas augas termais! Un tesouro; máis tesouro có propio ouro desas ribeiras do Azúmara...; sen despreza-las minas de Arcos, que tamén eran boas!
El volvía a irritarme, e eu a defenderme, con canta argumentación se me viña ao caletre...
.../...