Aquel verán en Lugo (4)

.../...

-¿Deixan ver esas termas, que xa me esquecín delas, do tempo que fai que non asomo pola Curva da Viña?

Preguntara eu, pero a Mestra dirixiuse á súa colega, seguramente para evitarlle aquelas crises de celos. Din que o macho cheira ás femias, en tódalas especies, aínda que non as vexa, pero as mulleres van máis lonxe, que se adiviñan os pensamentos entre si, reciprocamente.

-Aínda que o Balneario é unha empresa, as termas, como tales, teñen a consideración de públicas; ademais, ensínanchas, e fano con gusto, con amabilidade. Na Coruña, por exemplo, din que non hai forasteiros, pero aquí, en Lugo, os lucenses, que son o refino da provincia, pásanlles diante, pois, con só oírlle-la faldriqueira, danlles as chaves, muralla incluída! A partires diso pasas a se-la súa Raíña, ¡outra Isabel II! Mentres reinas, comparten contigo o moito e bo que temos para compartir: Témo-las termas susoditas, a muralla, o Rego dos Hortos, a Virxe do Camiño, a Diana de Batitais, a Cidade Universitaria, o Parque de Dona Rosalía, con dúas ou tres sequoias, ¡que é o máis grande do mundo! ¡As árbores, digo! E logo están os hoteis, sempre a xogo coa faldriqueira respectiva!

Como observase que a escoitabamos con fruición, dona Lurdes seguiu oficiando de Guía Turística, función para a que tamén estaba dotada:

-Precisamente estes días hai por aquí un lot off de coruñeses que, igual que vosoutros, subiron a Lugo para gozar deste verán extraordinario, así que, nada de vanglorias, que non sodes os únicos! Dixen extraordinario pero adxectivei mal, pois o ordinario é ter un tempo así. Cando xea, é un aviso de que a mediodía, á hora do aperitivo, teremos un sol radiante; e cando a néboa sube do Miño, é simplemente porque o sol se puxo de cu..., ¡para dar tempo a que recollan os papeis que caeron fóra das papeleiras, pois o que é aquí en Lugo, adrede ninguén os tira!

-¡Ou porque viaxa de incógnito; o sol, quero dicir! –O diabro tentábame para que a fixese rabiar, pero aquela virxe, aquela Lurdes, era de cambio automático.

-Por parte, -proseguiu, ignorándome-, a canícula son os namoramentos do sol..., cando se prenda das roseiras! Pero, ademais de falar do tempo, aquí temos outros alicerces, outros estímulos, sexan físicos ou culturais, tal que as ceas medievais. ¡Chicos, cada papadela! Este é o paraíso do colesterol, pero contrólase paseando: polo Parque, ás beiras do Miño, polo Rato, pola propia muralla...!

-¿Así que o turismo tamén foi a máis...?

-Abundan os ástures, moitos e deles chegados a pé polo Camiño Primitivo, ese que entra por Castelo, e pola Chanca...; logo están os leoneses, que presumen de ter sido a capital da vella Gallaecia...; e aínda quedan os madrileños, que eses fardan de ter convertida a súa cabila de Magerit nada menos que na capitalidade de tódalas Españas!

-¿E ti, deféndeste, ou atacas? –Pinchei de novo. ¡É un pracer meterse coa xente culta!

-Eu lémbrolles que, con Hermerico, Lugo foi o primeiro dos reinos europeos, nas alturas do ano 411, que daquela os suevos, recén chegados, aínda non tiñan Braga...

-¡Que primor de muller, que tía máis sabichona! E con iso, ¿cales se adaptan mellor, quen nos quere máis, quen nos gaba e quen nos odia?

Nin o dubidou:

-Sen ánimo de comparar, a min os que máis graza me fan son os madrileños; os máis preguntóns, e iso que presumen de sabelo todo. ¡Igual é por iso de que o Ministerio da Facenda está en Madrid!

-¡Mostrade como!

-Pois..., que se seguen os xudeus na Rua Nueva, que se os cabritos ao forno son de la Fuensagrada, que se o caldito es de grelos, y las truchas del Mío; que se o polbo es de la Feria, que onde está la casa de turismo rural de los señores de Pelúdez... ¡Cousas así!

-¡Grazas que veñen da Corte, que se chegan a vir da cuadra...!

-Veñen de todas partes, que o mundo fíxose máis cativo desde que se viaxa con certa comodidade! Para min é un pracer conversar con xente tan distinta, de tantas procedencias, pero o que noto é que todos veñen esfameados, ávidos de darlle ó dente. Por certo, e non é unha indirecta, non pensedes mal: ¿Aceptades o meu xantar?

Para iso arrogueime a representación familiar, que un xantar en Lugo non é desprezable, nin sequera para os do país:

-¡Naturalmente, meu sol! ¡E graciñas; as que tes por natureza, e mailas que che damos nós..., a cambio! Na Coruña dicimos que non hai forasteiros, cousa que é certa, pero aquí, en Lugo, segundo ti, portas abertas, día e noite! ¿Así que nos facedes herdeiros universais aos forasteiros...? ¡Pois iso, en Lugo, nesta terra dos morgados, manda truco! ¿Estreliña, verdade que lle aceptamos este ágape á túa colega, e non obstante, amiga?

Como boa Mestra, a miña non perdoa as ocasións de suspenderme:

-Ágapes eran aquelas comidas de irmandade entre cristiáns... ¡Inculto!

-¿Queres unha cristiá máis cristiá que esta colega túa? E logo que esa verba está, díxena, en latín, en latín lugués; séxase, na propia lingua do Tío Augusto... ¿Cabe un luguismo máis lúcido?

O latín esqueceríaselle á outra Mestra, seguramente por culpa daquelas innovacións/retrocesións do Concilio, contaxiada dos Curas, así que volveu, retornou, redundou, galeguiña de todo, ao seu ofrecemento anfitriónico. ¡Estes si que son amigos, esta Mestra si que é lúcida, lucense digo, que para un xantar nin en Santiago invitan, co ricos que son, e co moito que recadan! Ningún Maître presentaría mellor cá ela o menú do día:

-¡Xa veredes qué consomé; substancia de galiña campeira, coma aquel que lles facían en tempos ás paridas! E despois, troitas do Miño...; cabritos da Fonsagrada...; pan de Ousá...; queixo de Friol... Moito vos agradezo que me aceptedes esta invitación, que así nosoutras falamos daqueles anos da Normal...; e de paso, daqueles paseíños por debaixo destes soportais..., que tanta picardía levan soportada!

O plan era bo, maiormente polo consomé; ¡mellor que bañarse nunha praia saturada de mexóns!

-¡Falade, vosoutras falade, así sexa de min, que eu, no entre tanto, atúsmolles ás viúvas! ¿Hainas potables, así, coa pel tersa, tal que a túa? ¡Entre as augas e maila súa continencia, digamos que, involuntaria..., deben estar coma figos!

Lurdes riuse das miñas picardías:

-¡Xesús, desas, a fatados! ¡E iso que algunha ten a faldriqueira ben avultada, que se lles nota por riba da saia! Pero ti non poderás facer nada, nin de pensamento, que se o fas, pecas!

-¿E se peco, qué? ¡Están os cóengos desexando ter clientela, cos confesionarios comidos da couza..., por inactividade! ¡Se non hai absolución, non hai limpeza!

-Se pecas, pobre de ti, que te quedas sen Ceo, separado de Deus e da túa muller aquí presente, ab aeterno! (De sempre e para sempre).

Lugo é unha terra de avogados, que se dan ata nas silveiras; por algo é rica, apetecible. Eu xa o sabía de vello, polo menos desde aqueles tempos de don Pepe Benito, pero aquela Lurdes deume ocasión de rememoralo saíndo en favor da miña currusquiña, cousa, por outra parte, innecesaria, que ela tamén é de Lugo! De metidos en xolda, quixen segui-la broma, que de algo hai que rirse nesta vida, empezando por un mesmo. ¡Ou rirse, ou tolear, que ese é o dilema! (Oínllo a un médico, daqueles de Castro, así que debe ser verdade).

-Iso do Ceo...; ¡igual o anticipo, se a viúva é de xeito! –Chisqueille un ollo para asinar a miña complicidade.

Despois de pagar no Madrid, ¡eu, por suposto, que esta debilidade do machismo leva trazas de ser perpetua, o único que nos tolerarán, elas, ao longo do XXI!, dispuxémonos a retira-lo auto, que o tiñamos soterrado, amortallado, nesas catacumbas estreitas, tétricas, de Santo Domingo. Eu metérame sen piedade coa amiga, coa anfitrioa, ¡certo é!, pero aquela santa non era manca, que tanto as daba pola dereita como pola esquerda:

-Xosefina, ou Estrela, xa que como tal lucías nas listas da Normal, co primeiro dos teus nomes, polo que levamos falado, este home, esta parella vitalicia, túa, fíxose un vello verde. Tan vergoñento que era daquela, de rapaz, que nin levantaba os ollos diante das raparigas...!

-Iso era porque me captivaban, encadeábanme, aquelas saias longas, impenetrables, misteriosas... –Atalleille, pero non tivo efecto. -... e hai que ver cómo cambiou desde que anda polo mundo! Xa o di aquel Catecismo do P. Astete: ¿Quien es el mundo? ¡Los hombres mundanos, malos y perversos! ¿Lémbraste de que só lle faltaba unha vara florida para semellarse ao seu patrón, ao Carpinteiro de Nazaret? Con outra diferenza, que cando te ía esperar ao portalón da Normal aínda era barbilampiño! Daquela, un melocotón; e agora, xa ves, un jeta, con jeans e todo!

¡Menos mal que me botou un cabo a miña capitana! Nesta psicoloxía tan complexa das mulleres, ben saben elas, ¡todas!, que non é prudente pregoar os defectos dos maridos, pois, daquela, as rivais decátanse de que os poñen en saldo: ¡baratos, fáciles de conseguir! Tódalas mulleres saben, coñecen, o xeito de quita-los maridos, ¿pero o que é dalos, ofrecelos...? ¡Iso, ningunha, por moito que os desteten, como dicía a chacha do conto!

-Lurdiñas, non lle fagas caso, pois, can ladrador..., xa sabes!

-Alea jacta est! (A sorte está botada, a decisión tomada). -Escapóuseme; nin sei como, pero en Lugo hai que ter coidado cos latixos, pois quen máis quen menos, sabe latín, e non só os cóengos! A Mestra puxo cara de poucos amigos:

-¿De qué sorte falas? ¡Outro que ofende a Deus! Sequera a túa ben boa foi, ¡é!, que xa o era de rapaciña; e despois diso, miúdo luxo ter na casa unha Profesora, gratis e con dedicación plena, entregada aos teus fillos..., ¡mentres outros pagan pasantías!

-Lurdiñas, grazas pola túa reconvención. Mira se son bobo, que nin me decatara diso; e para maior abundancia, esta é das normais, das normalizadas! Pero eu non me referín ás mulleres como xénero, senón á miña vinganza, á nosa vinganza en contra destes lugueses, que non lles chegou con invadir, primeiro, media América, e despois, media Europa; agora dedícanse a invadi-las praias alleas, desde Ortegal ao cabo de San Vicente, que por iso viñemos hoxe para gozar do que eles abandonan! Xa sabes: Ollo por ollo..., ¡lei do Talión!

-¡Non te entendo, pero dá igual; ti fala só, contigo mesmo, que iso é propio dos homes, ou le no periódico, que a nós sóbranos carrete..., simplemente co atrasado!

Non me quedei a gusto sen pinchala outra vez, dialecticamente se entende, así que lle rebatín:

-Ti, Lurdiñas, que es tan relixiosa..., ¿non dixo Deus que, A vinganza será miña? ¡Daquela non te escandalices da nosa, da nosa vinganza! Os de Lugo asóllanse na Coruña de paso que lles ensinan castelán aos coruñeses, ¡que xa é o colmo!, pero nós, en reciprocidade..., ¡xa ves!

Sen deixar de barullar, ¡ían dúas mulleres!, metémonos no noso auto e baixámo-los ventanos para respira-la canícula. Alá que nos fomos, costa abaixo, ¡pero con freos!, para xunto do Páter Miño. (¿Páter? ¿Ou logo quén fecundou a maior parte de Galicia, quen derreteu aquel glaciar do Pedregal da Irimia, na Serra de Meira, deixando a súa firma con forma de morena?).

Gustounos aquel ambiente cosmopolita, elegante, sinxelo que non simple, así que, en vista diso, pedimos habitación no propio Hotel-Balneario, para quedarnos “¡unhas augas!”, que é como nos ensinou a dicir a Mestra Lurdes.

A Doutora, na súa revisión previa, e non sei se preceptiva xa que nós acudimos de motu proprio, (¡Deus, cómo se pega o latín en Lugo; isto é una Roma rediviva!), atendeunos cun sorriso amplo, deses que tanto agradecemos na senectude. E logo que aquel consultorio, á parte da Seguridade Social, debe ser o único onde te “chequean” sen tirar da “chequeira”. Atopounos forte que forte, “coma buxos”, que tal foi o seu diagnóstico, salvo os pulmóns, que nos dixo que cheiraban a algas mariñas, concretamente a, “alginatos de pastelería barata”. ¡Se mal non recordo, foi o que dixo! Pero nós insistimos en vacinarnos coas augas de Lugo, “¡en saúde!”, como facían aqueles romanos, ¡tan sibaritas eles!

Romanos, por se alguén o ignora, eran aqueles depredadores, fillos doutros depredadores, que roubaran unhas cantas sabinas para mellora-la súa raza, e de paso, para ter abundantes pretores cos que domina-lo mundo; de postos a iso, achegáronse aquí por Lugo dispostos a levarse o ouro do noso Azúmara, para as súas nais, a cambio dun rolo de leis que non precisabamos, en absoluto, pois os castrexos xa tiñamos unha, absoluta, a Lei do Matriarcado: ¡Todo para a Dona, con tal de que nos deixe durmir con ela! Despois de quitarnos o ouro, queimáronos, arrincaron, a ruda, planta por planta..., ¡para que fose posible o inzo, a mestizaxe, desde o Incio á Braga, séxase, unha romanización integral deste país!

Aínda non o dixen: Estabamos entre Xullo e Agosto; coma quen di, entre Xulio e Augusto, (Xullo = mes. Xulio = nome. Agosto é o mes que relembra a Augusto), pero a min non me daría por matinar nos romanos, polo menos tan intensa, tan obsesivamente, se non tivésemos de compañeira, na mesa contigua, á señora Cesárea, que ademais do nome, axeitado por certo, era unha muller nariguda, maciza, rexa...; ¡case marmórea!

Á Cesárea presentóunola súa cuñada Salomé, que xa era amiga da amiga da miña muller; séxase, da Mestra Lurdes. ¡Isto das cadeas sociais ten cada atume...! Salomé, como é sabido, aínda que algunha saíse doutro xeito, significa pacífica, perfecta, harmónica..., e aquela asturiana cumpría talmente as bendicións de súa madriña, un feixe de virtudes!

Polo que fai á Cesárea, pronto soubemos que non era de Filipos, senón de Belén, aí cerca de Luarca, segundo se vai para Gigia. (Gigia, ou Gijia, ou Xixia = Xixón. En Gijón os romanos tivéronas máis verdes que no noso Lucus pois alí, para vaporizarse, precisaban quenta-la auga atizando por debaixo dunhas tubeiras de barro. ¡A bicoca de Lugo foi única, en tódalas materias, en tódolos aspectos!). Así que, entre estas coincidencias, tan incribles como certas, e mailo cheiro das augas sulfurosas, ¡que non sulfuradas, pois, para rabiosas, xa están as do Alto Miño!, amén das conversas que tivemos, uns e outros, encol das termas romanas, o que se di encol, coas mans metidas, acotío, naquelas auguiñas mornas, mesmo augustas, alí arriba, no piso de encima, naquel andar nobre, no dos salóns, traspasa-las arañeiras de vinte séculos naqueles días hidroterapéuticos foi cousa feita. ¡Se cadra, máis que feita, feiticeira! ¡Xúrovolo, pola Diana dos Batitais!

Despois do xantar, ¡de gorra!; (debería dicir, grazas á faldriqueira da Lurdes, pero non sería exacto pois os cartos quitounos dun magnífico bolso de pel de serpe, a xogo cos zapatos..., made in Monforte, que non é calquera cousa); acomodados naquela habitación angular que tanto mira á estrada de Madrid coma ao paternal Miño, concretamente na 201, ¡que nunca se me esquecerá, aínda que non me poñan unha placa!, díxenlle á miña dona, á miña xefa:

-Esa asturiana tan guapeta, a das queixas fortes, esa tetuda, ¿entendes?, díxonos que se chama Cesárea, ¿non si?

-¡Dixo! ¡E ata será verdade, que seica naceu de cesárea, pois, con semellante humanidade, unha nai normal non era capaz de parila..., ao natural! –E sen outro comentario volveuse cara ao balcón, na súa cama, supoño que preferindo o marmulo do Miño ás miñas “paridas”. Aos poucos durmía placidamente, deixándome a soas cos meus pensamentos na miña cama isabelina, paralela da súa. Daquela, nesa soidade compartida, introvertinme, afundinme nos meus pensamentos! E deume por rumiar matinando nas cousas de Lugo, muralla incluída. Empecei evocando ese cipo fenomenal, o de 2,70 m. de altura, ese que apareceu por tras da catedral, co seu elocuente

CAESARI/PAVLVSFABIVSMAXIMVS/LEGAT(us)CAESARIS
(Dedicatoria para o César do seu legado Paulo Fabio Máximo)
(Este cipo, ou cippus (columna), -estaban chantados cada 240 pés-, atopouse entre a rúa dos Clérigos e a praciña do Alférez Provisional).

Despois diso transportei a miña mente á Calzada, esa que baixa á Ponte, e que deveu en Camiño Primitivo de Santiago. As termas de xunta o Miño... A Santa Eulalia de Bóveda...

.../...