De pura cerna (56)

…/…
¿Métome nas túas cousas?
A noite madrileña, nin cos bailes do Pasapoga, que para os chulapos era Pasa y Paga, nin coas copas tomadas na amable compañía de “esoutro rapaz”, como o nomeaba Neves para non nomealo, foron anestesia suficiente para aqueles arrepíos da Neviñas, ferida de morte no seu espírito, anulada en todo canto ela cría ser: orfa, pero con pais, filla dun gánster, por engado, aborrecido de súa propia nai, ¡da auténtica, Herminia!, que nada hai tan irresistible como que nos estraguen a alma, ¡en vida!, inesperadamente, aqueles aos que máis queremos, e por máis inri, que non podamos comunicarllo a ninguén, nin apoiarnos no colo de ninguén, nin sincerarnos con ninguén, só perigo de que tamén se escache este mundo material no que asentamos os pés, as máis das veces sen outra solidez que a febleza dunha trama de convencións, de galerías risoñas que só serven para ocultar vidas atormentadas, en perenne e irremisible sufrimento.

Despois de que o rapaz, “esoutro rapaz”, a deixase no portal da Neves, Paseo do Prado, e xa cos serenos de Madrid refuxiados nas farmacias de garda, nas tafonas, nos sanatorios, e ata nos bares de mal vivir, en calquera lugar quente e aberto a onde non chegasen as palmas dos descarrilados, dos noctívagos, aqueles profesionais do, -¿Sereno? - ¡Va!, co sempiterno Neptuno e con súa colega e veciña, Cibeles, ambas esculturas no seu olimpo de silencios...; un silencio que case permitía escoita-las augas subterráneas, canalizadas, esas que baixan e conflúen nos sotos monetarios do Banco de España, reforzándolle a seguridade, o illamento...; con media noite dada, dada e repetida no carillón musical, comunicativo e suxestivo, de Correos, ese edificio concibido para “catedral das Comunicacións”, do arquitecto galego, Palacios..., Neviñas sentouse, ou máis ben deixouse caer, naquel banco de nogueira, entallado, tapizados os seus entrepanos en veludo burdeos, do vestíbulo.

Alí, sentada, barallando cábalas, composicións de lugar daquel episodio tan especificamente habaneiro, e por tanto, absurdo para as xentes e para as mentalidades de Madrid; ideando decisións sen saída; acabou apelando ao silencio, ao silencio de deixa-las cousas en silencio, tal e como estiveran ata entón, infladas, inchadas e nebulosas, contraditorias en tantos aspectos, pero discretas; se acaso un tanto estúpidas, pero inevitablemente estúpidas suposto que un desmadre, unha fuxida da gaiola familiar, do tipo das que se lle estaban ocorrendo, das que lle pedía o corpo, rompería, tronzaría, aquel equilibrio multilateral, xeométrico, artificioso, e por tanto, quebradizo, pero que estaba así, consolidado, funcionando ben, de presente ao menos, cunha certa estabilidade, e incluso con unha harmonía graciosa, positiva..., ¡da que non tódolos coñecidos seus gozaban! ¿Quen podía ser tan ousado como para soprarlles aos naipes? Ningún tafur o faría; ¡iso, nin sequera un tafur, porque as consecuencias, ademais de dramáticas, conducirían a un escarnio propio de El Caso, ou peor aínda!

Pateou ata mancar un pé co outro, naquelas lastras do portal; rilou os dentes; chorou; tirouse dos pelos... ¡Acordouse de tódolos santos, pero tamén invocou a tódolos diaños!

Despois de enrestrar aqueles disparates co fío das sensateces, cantos imaxinou e soportou, a boas horas daquela noite que seguía o seu curso implacable, illante, as forzas cedéronlle, por completo, feita uns zorros, coma se os nervios se lle convertesen nunha madeixa de la, enleada por un gato rebuldeiro. Naquela prostración non foi capaz nin de seguir sentada; e naquelas febres do entendemento, coa razón, cos restos da razón, viaxando de La Habana a Madrid, e de Madrid a La Habana, coa velocidade da luz, decatouse, nun claroscuro da mente, de que tiña o bolso nunha cabeceira daquel banco veciñal, aquela peza de museo tan propia dos grandes edificios do Madrid moderno, concibidos para entrar neles en simón, que tan só o usaba a porteira cando se aburría de estar soa, aló dentro, naquel confesionario da súa mesa camilla.

Neviñas aplanou o seu bolso de badana para facelo cabezal, apartándolle as correas, e estirouse ata acadalo coa caluga, quedándose despois, nun retraemento de resortes, en posición fetal, de ourizo cacho, adurmiñada, ou máis exactamente, aloulada, e ao mesmo tempo cun tremor de nervios e de frío que lle facían rilar os dentes, tal e como se estivese moendo café.

Mentres, un pouco máis arriba, máis altos, pero con un océano de circunstancias en medio, no terceiro andar daquel caserón do Paseo do Prado, a Neves e mailo Nicasio, coas pernas entrecruzadas, ademais das mans, responsaban entre as sabas a tódolos santos coñecidos, criticándolle á súa adoptiva aquel cúmulo de “irresponsabilidades” que tan incribles e irresolubles lles resultaban. Lonxe pero cerca, nas antípodas mentais daquela moza que supoñían irreflexiva, pero que de feito estaba toleando, martirizándose, precisamente polo seu concepto, tan estrito e tan puro, da responsabilidade persoal con toda a parentela, solidaria e á vez solitaria, arrastrando unha cruz que non admitía cireneo!

Neviñas permaneceu, por horas, naquela posición reminiscente, cos dedos entrecruzados, engarabitados, trabando as correas do bolso, e así ata que empezaron a pasar os primeiros tranvías alborotando a veciñanza co seu monótono troc-troc-trinnn. Daquela, máis amodorrada que esperta, decatouse, percibiu, que a iluminación do portal, engadida á dos farois da beirarrúa, que se comunicaban polos entrepanos enreixados do portalón, xa se estaba sumando á diúrna, incorporada progresivamente. Refregou os ollos coas mans para quebrar aquelas lagañas que lle cristalizaran nas pálpebras, e seguidamente deuse un par de labazadas nas propias fazulas para comprobar se estaba esperta ou durmida, viva ou morta. ¡A dor serviulle para lembrarse de que arriba, no piso, estarían desesperados pola súa inexplicable desaparición!

Recolleu o bolso, decatándose de que durmira sobre obxectos duros, as chaves, o espello e mailo peite, pois quedaran sinalados ao exterior, na pel do bolso, e por ende, na súa caluga. Despois diso foise trasladando en dirección ao ascensor, palpando nas molduras de madeira do panelado do vestíbulo para sosterse naquel curto recorrido. Ao abri-la porta decatouse de que ía coxeando, sen un zapato, así que volveu, coas mesmas dificultades, ata recollelo de debaixo daquel banco tan amigo, que tanta compañía lle fixera naquela noite de Valpurgis, de purga dos pecados, dos pecados e/ou dos erros alleos. Cos dous zapatos na man, para non perdelos de novo, e co bolso ao lombo, aínda fixo outra etapa de descanso, de relaxamento, sentada no piso do ascensor, para obter forzas, para recuperar as perdas, de tal xeito que lle permitisen erguerse ata o botón eléctrico. Despois, arriba, con outro esforzo, abriu a porta do piso; entrou polo corredor adiante, e foi directa ao baño para expeler os poucos líquidos que lle quedaban...

Chegada ao dormitorio, meteuse vestida entre as sabas; outra vez recollida sobre do propio ventre, ao que incorporou a almofada, botando en falta aquel osiño de peluche, Made in Canadá, que tanta compañía lle fixera nos seus insomnios infantís. Cando a guerra, máis por insensibilidade que por necesidade extrema, trocáranllo a unha veciña, que tiña nenos, ¡por un cartucho de pílulas, daquelas de Negrín! Neste estado, coa cama revolta e feita un ourizo, descubriuna Neves, á media mañá, pois eles, tamén cansos e amargados, só acadaran o sono de madrugada. Xa desde a porta, entreaberta, e con unha corrente de mil diaños, Neves, segundo acudía a cerra-la fiestra, foille falando, ou máis exactamente, increpando, rabiosa, incomodada, cunhas ganas atroces de zouparlle a badana:

-¿Neviñas, estás enferma? ¡Pero, muller, vaia preocupacións que nos dás! ¡Ti non tes conciencia...!

-¡Déixame en paz! ¿Queres? ¡E cerra; iso, si!

-¿Que queixas podes ter para que contestes desta maneira? ¡Oh; pero ti...! ¡Estás vestida! ¡Nunca tal vin! ¿Violáronte, ou deches en tola?

-¡Si, violáronme, pero non foi no corpo senón na alma, nos meus dereitos!

-¿Nos teus dereitos...? ¿Que dereitos? ¡Explícate, e dime se che vou polo médico!

-¿Mamá, métome nas túas cousas? ¡Daquela, déixame en paz..., coas miñas..., que non as entendes!

-¿Estás nos teus cabais? ¿Que che pasou con ese rapaz? ¡Mira que se che fixo algo, daquela vouno buscar, co coitelo da cociña...!

-Neves..., mamá, só che vou dicir unha cousa: a miña vida é miña, só miña, e sei defenderme soa. ¿Sabíalo? Estou farta de que me digades o que teño que facer..., ¡e mailo que non podo facer! ¡Déixame, que teño sono!

Neves, desesperada, que xa non sabía se roñar, ou pegarlle, ou bicala:

-Filliña, ¿tamén vas ter queixas de teu pai...? ¡Digo, con iso do que “digades” ¿Queixas del, un home que ata deixa de ser home..., co que abusas del, que outro habíache asenta-la man? ¿Un home que non se fai respectar dunha filla...; un home que cumpriu tódolos teus caprichos, día a día? –Neves non se cansaba de facer cruces, como esconxurando naquela..., ¿rebelde?

-¡Refírome á madriña, porras, que ti e máis ela sodes iguais, dous Civís, e eu, no medio! ¡Insoportables!

Neves, para evitar unha trafulca coa rapaza, foi baixando de ton:

-Muller, de min terás queixas, as que queiras, todo o que queiras, que máis non sei facer, pero ben aguanto... ¿Dela, da madriña...? ¡Unha persoa que é todo corazón, que acaba de poñer, ao teu nome, en propiedade, un pisazo da maneira; un pisazo que de renda, só co que rendese, dá para vivir unha familia, desas do medio!

Neviñas antes de contestarlle incorporouse lentamente, aínda que tan atrapallada que arrastrou consigo aquela almofada, e caeulle ao chan, deixándoa quedar na mesma alfombra. Cun gran esforzo, pouco menos có da noite, foise ao baño, outra vez, e meteu a cabeza debaixo da billa, friccionándose con ganas. De volta, con algo máis de serenidade e de consciencia:

-¡Vaiamos por partes, que eu non dixen que a madriña non sexa boa; é boísima; de máis, moito de máis...; e sei o que digo! Pero aquí trátase doutra cousa, de que me deixedes pensar pola miña cabeza, que xa está ben de afogar en min! ¿Como vos vou dicir que teño moito en qué pensar, e que o vou facer, eu, eu mesma, baixo a miña propia responsabilidade?

Neves, con aquel razoamento da rapaza, perdeu a paciencia, a pouca que lle quedaba:

-Mira, moza, ¿sabes qué che digo? ¡Se eu fose Arturo, deixábate criar, tres ou catro aniños, como pouco, que está visto que aínda non te madurei, que che faltan dúas voltas na tixola!

-¡Anda esta, por onde sae! ¡Tu si que estás madura: levas un ano poñéndolle a merenda ao Arturo, facendo de Celestina para que se sentise enredado a casar comigo, e agora saes dicindo que non estou criada! ¡Neves, iso non é propio de ti, que sempre seguiches a liña recta...!

-Neviñas, ti saberás moito desas cousas que veñen nos libros, pero o que é da vida das mulleres, dos perigos que corren as solteiras...! Diso pouquiño, aínda que estudes Medicina, ¡pero o caso é que non sei explicarcho! As cousas da vida hai que aprendelas en cabeza allea..., ¡para espelirse a tempo, sen consecuencias! Mira, muller, ese Arturo parece un bo rapaz, pero os rapaces coas rapazas só están ben de casados, e el xa ten a súa carreira, ¡que non é ningún apedro! ¿Entendes, ou non entendes; ou é que non queres entender?

-¡”Rapaza”, que aínda non empecei coa miña! –Respondeulle Neviñas, retrucando, enigmaticamente para Neves.

-¿Cómo dis iso, muller; xa non queres que te chame rapaza...? ¿Non quedamos en que só che faltan dous ou tres anos...; diso, de carreira? ¡De casada co Arturo, os teus deberes son outros! ¿Entendes, ou non queres entender? Tamén está o caso de se pensas acabar Medicina, despois de casada, que daquela, o que é unha criada, págocha eu; ¡e se fixese falta unha neneira, tamén!

Neviñas miraba ao chan, e despois ao teito, e despois á Neves..., pero non lle viña axuda de ningunha parte, sentíndose oca de argumentos, negra, rabiosa por dicir cousas evasivas, calmantes, sen que se lle escapasen as importantes. Naquel intre, transida de emoción, se non a contivese a prudencia, mesmo lle saltaba ao colo, aos brazos daquela muller tan forte e tan simple, coa simpleza dun alma pura, sen mistificacións, para dicirlle, nunha aperta do máis puro agradecemento, ¡¡Madriña!!, acabando, dunha vez por todas, con aquela farsa doméstica, familiar, dos papeis, dos roles cruzados, que tan insoportable lle estaba resultando á mociña. Controlouse con dificultade, acudindo á razón, e só lle fixo esta breve referencia ao asunto da carreira:

-A miña, a miña carreira, será artística, que esas son as miñas aptitudes, ¡que o teño ben sabido! No mundo civilizado todo fai falta, que hai enfermidades do corpo, pero tamén do espírito... Quen distrae ao próximo, no circo, no teatro, no cine, coa pintura, coa música, coa literatura..., ¡co que sexa, apostolado fai, curación fai! Ben comprendo que a ti, con esa cultura tan elemental, pero non por iso menos meritoria, estas cousas resúltanche costa arriba, alleas ao teu mundo, mentres que as enfermidades do corpo velas en todas partes. Mira, falando de enfermidades, quen era boa para a Medicina é miña madriña, que esa sabe..., ¡uf, máis que moitos médicos, tanto de diagnóstico coma de profilaxe, recuperación, tratamento post, e todo iso! ¡Onde pon o ollo…, mesmo coma se tivese raios nos dela! En definitiva, eu parézome a ti, como é natural, pois, co que te moves, que fas de todo, e atendes a todo, darías unha boa bailarina..., ¡con pouco que foses a unha clase de danza! Dáme un bico, muller; ou mellor, dous, que teño dúas meixelas. ¿Ves? ¡Con este aparte, quedan firmadas as paces! ¿Vale?

Neves, desde que se separaron, que antes non tivo a man libre, persignouse con aquela medalliña de ouro que sempre levaba ao colo, a da Virxe da Caridade do Cobre, que non a desenganchaba nin para bañarse:

-¡Xa temía eu que ías dar nesas toleadas! Aquilo do ruso, e maila música, solfexo, harmonía...; aquelas filigranas...; ¡tiñamos que precavelo! Teu pai toca de oído, e non precisa máis nada, que mesmo fai fala-la palleta. E logo está a cousa do ballet, con esas medias, que é coma non levalas... Pero túa madriña..., ela e mailo Nicasio, dálle que te zurro, que se eran artes das fillas dos ricos, que axudan a subir de estamento... Por certo, ¿que quere dicir iso do estamento; subirse ao escenario, non si? ¡Nunca volo preguntei!

-¡Naiciña, ti es un sol, un elemento quimicamente puro! Estamento quere dicir, clase social.

-¡Ah! ¿Así que era iso? ¡Pois menos o entendo, que se abaixaron a por ti os Arnáldez, e ti atusmándolle ao outro, un mozo que, na vida, chegará a xeneral, como lle pasou ao seu pai; nin cousa que se lle pareza! Mira, rapaza, deixémonos de lerios, e vaiamos ao práctico: Na hora que me veñas dicindo que non volves ao T.E.U., e que te dedicarás ao teu-teu, ao que che convén, daquela darasme unha alegría, a máis grande de todas! E agora, que todo está dito e redito, lisca, vístete, que vas chegar tarde á Facultade. ¿Sabes qué hora é? ¡Que vas saber; trasnoitar e madrugar non caben no mesmo saco! –Neves, co seu papel de nai, perfectamente asumido.

Naquel intre, para Neviñas estaban parados tódolos reloxos do mundo, ¡coma se estivesen sen inventar! Falou baixiño, que non lle quedaban forzas para máis:

-Mira, Neves, que non che pareza mal, pero hoxe non vou...

-Si, muller, si, -insistiulle súa madriña, maternalmente, tanto, ou case, como se a houbese parido, -que se colles un taxi chegarás a tempo dalgunha clase, polo menos á última!

-¡Non vou á Facultade, xa cho dixen; hoxe non, que non podo, que me teñen que facer unhas probas de canto! De baile, non..., ¡para que sexas feliz! De tarde...; así que, por favor, non insistas, que non teño ganas de rifar, e menos contigo, ademais de que me rachas a gorxa, e daquela verás ti os meus gorgoritos...; ¡pío, pío!

-¡Neviñas, xa está ben; non me fagas rabiar, que abonda co de onte!

-Daquela, ¿que pasou onte? –A rapaza estaba demasiado lonxe, demasiado ausente do pensamento de súa nai adoptiva.

-¡Aínda o dis! ¡Xesús, qué vergoña me fixeches pasar! Despois de que lle colgaches o teléfono ao Arturo, e de irte con quen non debes, o apuro que pasei, de noite, a boas horas, cando volveu a chamar. ¡Tan tarde, e ti sen estar na casa! Menos mal que me socorreu teu pai, que me inventou que seguramente te quedaras a cear con túa madriña; como ás veces incluso dormes na súa casa...

Aquela información encubridora da Neves acabou de cruzarlle os cables:

-Mal feito, pésimo; para unha vez que lle tapei a boca a ese inquisidor, que o deixei coa palabra nos beizos, vai papá e confírmalle que sodes..., ¡vaia, uns trapalleiros, uns mentireiros incurables! ¡Estes non escarmentan...!

Neves, noutra galaxia, de puro hidróxeno, gasosa:

-¿Mentireiros? ¿Nós? ¡Iso non cho consinto, Neviñas; non llo consinto nin sequera ao cura que te bautizou, para canto máis! Teu pai mentiu, onte, ¡é verdade!, pero fíxoo por excepción, por caridade, obrigado, para salva-la túa honra diante do teu prometido, ese Arturo, naquel intre de tanta angustia, ¡ás tantas da noite!

-¡Eu enténdome! Pero, por favor, déixame, que non teño ganas de rifar; ¡e contigo, menos!

-¡Falta fará, muller; falta fará que te entendas a ti mesma, que nunca pensei que tal me ía pasar contigo, tanto que che quero e tan boíña que eras de cativa, que nin tornabas as moscas do teu barreliño...!

A moza estivo a punto de berrar, sen importarlle as cordas bucais, desesperada, incomprendida. Colleu un rabuño de tela, daquelas sabas da Coton Mississipi, traídas de Cuba, e mordeuna, rabiosamente, así que, con ese desafogo, conseguiu quedarse, manifestarse, nunha mera, aínda que significativa, exclamación; a media voz:

-¡Neves, sonche as consecuencias de ter fillos, que iso é unha complicación!

-¿E logo, ti, non pensas telos? –Escandalizouse aquela nai, sorprendida, ignorando o sentir íntimo da rapaza.

-¡Eu, non…, por agora! ¡E basta, que teño dereito a que me deixes calar, un pouco, que tamén me ensinaches esa virtude! –Sentíase coma un saltimbanqui nunha corda frouxa, ¡e sen adestramento!

-¡Ave María Purísima! ¡Que caso, qué muller, que nunca sei cando falas en serio! ¡Que distintos che somos os de antes da guerra...!

Neviñas, mal que ben, foi sosténdose ata o baño, e pechouse por dentro. Se daquela se din dúas palabras máis, acabaría desfondándose, e relataría aquel descubrimento que lle chegara tan inoportuno, tan desapiadado, a través daqueles fariseos, Arturo e familia, tan egoístas e, á vez, tan santóns.
…/…