Visita de Estado do líder chinés a EUA
Cumpriu os seus obxectivos o cume Obama-Xi? Dado o cariz da fase preparatoria, todo invitaba a ter que ler nos pousos do té para deducir, con máis ou menos fundamento, se o pouco ou moito logrado podería
servir para crer en cambios máis ou menos significativos.
O cume Obama-Xi tiña como principal reto reflotar a relación bilateral e demostrar con resultados tanxibles que os signos de declive dos últimos anos podían ser superados. Na axenda: a actitude estadounidense ante as novas iniciativas chinesas -léase BAII, a Franxa e a Ruta, entre outros-, a espionaxe industrial, as medidas de confianza no plano militar, as diferenzas no Mar de China meridional, a colaboración na loita contra a corrupción, o tratado bilateral de investimentos, e, por suposto, Taiwan, Tibet, os dereitos humanos, etc...
No cambio climático, ambos líderes atoparon fai tempo un punto de entendemento. O control das emisións de gases de efecto invernadoiro xa permitiu en novembro pasado un primeiro anuncio significativo. Agora, coa vista posta en París, anunciáronse novos compromisos importantes demostrando a fecundidade dun desafío que pode achegar a ambos socios. A falta do inimigo común de outrora, o cambio climático establece os contornos dun pacto de consecuencias beneficiosas para todo o planeta. Pero non suficiente para determinar o signo global da relación bilateral.
China e EUA, como é costume, fixeron os seus deberes para asegurar o éxito desta visita de Estado. Seminarios, visitas e negociacións previas achantaron o camiño para un encontro que, con todo, no seu conxunto resultou mediaticamente frouxo ao sumar unha axenda substanciosa en Seattle -dous días e medio- e, sobre todo, ter que compartir escenario cun Papa Francisco que acaparou numerosas miradas.
O consenso previo sobre o combate contra os delitos informáticos contribuíu a suavizar as diferenzas e, de igual modo, a clarificación dalgúns casos pendentes relacionados coa detención de prófugos da xustiza chinesa.
China atribuíu a esta primeira visita de Estado de Xi Jinping un carácter moi importante e integral, centrado na delimitación de novos eixes para impulsar unha cooperación práctica capaz de consolidar, paso a paso, ese novo modelo de relación entre grandes países que disipe os receos mutuos.
A convicción de que as relacións sino-estadounidenses atópanse nun momento de inflexión decisivo está bastante estendida. O principal risco devén da dificultade obxectiva de encaixar a emerxencia chinesa e, conseguintemente, de evitar que a confrontación impóñase á cooperación como signo chave da relación en base a supostos intentos de modificar a arquitectura da gobernanza global. O escepticismo de EUA sobre as intencións estratéxicas de China non inflúe en exceso sobre os intercambios económicos, pero Washington esixe a China que clarifique as súas intencións e demóstreas con accións concretas, non con retórica. A EUA cústalle dixerir a nova situación.
Á espera do aumento dos investimentos recíprocos
Na orde económica, a bonanza das relacións bilaterais non ofrece dúbidas. Pasouse dos 2.000 millóns de dólares de 1980 a 555 mil millóns en 2014. A dinámica de sancións económicas e represalias comerciais contívose e nin sequera o déficit comercial ou a controversia do iuan parecen ensombrecer as expectativas. Pouco transcendeu respecto dos intercambios en materia tecnolóxica que na última década esborralláronse (máis de 2000 produtos figuran aínda na lista de exportacións restrinxidas a China) nin se espera un boom que poña fin á pírrica realidade actual. O cume, por outra banda, serviu para dar un seguro impulso ao tratado de investimentos, pero que ninguén se faga grandes ilusións polo momento.
A seguridade cibernética e os intercambios militares
Pese aos desmentidos chineses á mantenta de tantas intencións ocultas imputadas, as súas accións nos mares contiguos alimentan a tensión, do mesmo xeito que o incremento substancial e paralelo da presenza militar de EUA na zona. Obama dixo seguir moi de cerca as actividades de exploración e militarización dalgúns illotes. O Pivot to Asia é o xiro estratéxico máis importante que EUA realizou desde o final da guerra fría e China tomou boa nota diso. Ambas partes asinaron anexos a dous acordos relacionados con operacións militares importantes e encontros de forzas navais e aéreas.
Un mecanismo de diálogo de alto nivel sobre a loita contra o ciberdelito, con especial atención aos segredos comerciais ou outra información empresarial confidencial é un avance significativo nun tema sensible e, de seguir igual rumbo que outros diálogos similares instrumentados no pasado, pode dar froitos apreciables. Obama foi moi explícito e rotundo neste aspecto.
Obama tamén mostrou o seu compromiso con Taiwan, mentres en Beijing aumenta a intranquilidade respecto da actitude estadounidense -e nipona- ante unha máis que posible vitoria dos soberanistas en xaneiro do ano próximo nas eleccións presidenciais e lexislativas. Unha dobre linguaxe pode ter consecuencias funestas.
O axuste esixe vontade e accións de ambas partes
China e EUA viven un momento de axuste que require a disipación das dúbidas e receos mutuos. Os xestos de tregua requiren accións decididas de ambas partes. China é cada vez máis poderosa e iso incítalle a reafirmar a autonomía do seu proxecto. Pódello permitir? Poida que EUA esperase outra cousa tras décadas de aposta polo seu desenvolvemento. Pero Beijing non se deixará integrar na orde estadounidense sen máis, aínda que tamén desexe que isto non desemboque nunha especie de conflito irresoluble.
A visita de Xi non estivo ao mesmo nivel que a de Deng Xiaoping en 1979, polo menos nas formas; respecto ao contido, haberá que esperar. O abaneo ameaza os aspectos estruturais da relación e o seu reasentamento require moita tenacidade.
