De pura cerna (38)

…/…
...

Nicasio, despois de atendidos aqueles clientes, pois o mancebo, aquel fillo dun liberto americano, Ernest Ngomo, ausentárase, segundo eles chegaran, e coas mulleres algo máis serenas:

-Eu opino igual que Neves, exactamente igual. E vou engadir un punto, tan só un, ao que levamos dito: Que te aconselles co tío Bernabel, que ben che leva demostrado que quere o mellor para vosoutras, nai e filla, que ten boa experiencia da vida, e que tivo parte nestes pensamentos..., ¡que xa llo temos falado! Así, queridiña, para cando volvamos, para a semana próxima, poderás ter algo decidido..., sen a presión da nosa presenza...; ¿entendes? ¡Todo con franqueza, pois iso, ante todo!

Herminia, tan sensible ás depresións, aos sobresaltos, así fosen positivos, deu en bagoar, abertamente, a cano libre:

-¿Pero, home, Nicasiño, qué franqueza se pode ter cando se está atordada? ¡Por favor, hoxe non me digades nada, máis nada, nin media, que non o resisto, que teño a cabeza resoando coma..., coma un pandeiro! Mirade, eu preciso aire, aire fresco, lonxe dos cheiros desta botica..., así que, deixádeme, por un momentiño..., que de paso vou cambia-la nena, que está nesoutro cuarto, e xa empeza a queixarse... Despois, se non me falades disto, damos unha volta con ela, que a levo no seu carriño, todos xuntos. Empeza a dar pasos, ¿sabedes?, pero se imos lonxe, co que pesa, trónzanos os brazos...

-¿Deixarasma levar a min...? ¡Muller, unha pequena participación, como padriño...! ¿Ou nin iso? -Pediulle Nicasio despois de darlle as novidades da botica ao rapaz, ao Ngomo, que xa volvera dos seus recados.

A nena, no exterior, sentiuse feliz; ela tamén, visiblemente satisfeita de respirar, de libar aquel cóctel embriagador, unha suma exquisita, un batido floral intenso. Estábase criando nunha cela aberta, pero nun casulo blindado, abeirado e secreto, exento de privacións materiais e rebordante de amor; nutrida a satisfacción, tal que o gran dunha fermosa espiga, pero coa cana abatida polos ventos malévolos, polas circunstancias, polos avatares migratorios, pero, non obstante, ou tal vez por iso, consistente, co vigor daquela hibridación... En definitiva, resistente e recuperativa, superativa e superactiva. Un portento, outro, un de tantos, flores naturais do meirande, do máis agresivo dos espiños, aquel da Gran Éxida Galaica, aquel da Gran Emigración Ultramarina, viveiro de tantos males, moitos deles inconfesados..., ¡por inconfesables, que só se confesaban, ou se sacaban a relucir, os cascos de ouro da dentame, amén daqueles catro pesos, aquelas catro moedas de prata, tan afanosamente logradas!


¡Muller, o que é arranxo, non!

Ao longo da semana, paseando pola finca, saturándose da fraga, Herminia moito mimou na súa nena, no seu gromo; acariciouna, faloulle, cantoulle, e iso que non era o seu forte, tal que nunha despedida; mesmo como se fose a esvaecérselle aquela criatura rosada, que ata se esqueceu de regar o herbario, que era un dos seus cometidos habituais.

Algo similar lle ocorría ao señor Bernabel con respecto á finca. Que nos pregunten aos galegos pola fondura da nosa dor cando nos desaloxan dunha leira, dun eido, entrañablemente amados, ¡nin para irnos ao Paraíso! Sabéndose en declive, repisouna, toda, metro a metro; avistou horizontes nos que nunca, ou pouco, tiña reparado; sentouse en todas e cada unha das sombras, xirándose, estirándose, encolléndose, desprazándose ao redor, coma a liña solar dun reloxo de lanza, para que nada lle quedase sen ollar e sen despedir, que ata cheirou, agachándose, as flores cativeiras. De tarde, coa saiba asentada, tesoiras en man, podou as poliñas enfermas e/ou deformes daquel conxunto tan harmónico, tan axeitado; de cada arbusto, de cada árbore... Aquelou nos sebeiros, fixo transplantes, erradicou malezas... ¡O telurismo galaico, todo, en plenitude, pero con devoción, con solemnidade!

Aquel sábado, tío e sobriña, cada un absorto no seu problema respectivo, confluíron no cume da finca, mesmo por diante das colmeas. Abrazáronse, ao unísono, que nin que recibisen unha invitación, unha voz ou un aceno...; coa mesma efusión que se levasen días sen verse, ¡e iso que almorzaran xuntos!

-...

-¿Que, qué tal hoxe? ¡Algo mellor, non si, que ben llo noto! -Preguntoulle Herminia, amorosamente, despois daquel beixo filial.

-Miña nena, non te rías do teu vello, que ben me ves, e ben me entendes...! Ti sabes que vou a peor, pois así ten que cursar esta enfermidade..., ¡ata deixarme sen voz! Moito levo falado cos médicos; tanto, como para saber cando receitan placebos...; demasiado, como para lerlles nos ollos, para coñecer as súas mentiras piadosas...

Non era doado animalo, pero cumpría un intento, o enésimo:

-O seu desgusto con eles, cos médicos, tamén será porque lles ten que falar desa maneira, ao baixiño, pois a vostede ben que lle gustaría levantarlles a voz; ¡polo menos, aos máis burros!

-Muller, non banalices, que non se che acae, pois o teu natural é máis grave, máis formal. Nunca me gustaron os que non se esforzan en perfeccionar os seus saberes, que algo así me ocorre con eses curas que non lles chaman chanchulleiros aos chanchulleiros, que hai profesións esixentes, xuramentadas, de culto á verdade... Duns e doutros, o que máis me desgusta é que non falen claro, ¡polo menos, con quen sexa capaz de entendelos!

-¿Claro e alto, non si, tío Bernabel? -Aquilo era lerio, falar por falar, pero..., ¡dadas as respectivas circunstancias!

-Eses que dixen, todos eses, deberan saber que a morte non nos asusta aos profesionais dela...

-¿Profesionais, da morte? ¡Iso non é serio..., e menos en vostede!

-Os profesionais da morte somos catro, por esta orde, a saber: Os médicos, tan infieis que se deitan coa saúde, para espertar coa mesmísima parca! Os boticarios, que entre o pouco que sabemos, e mailas desorientacións dos médicos, ¡caput, rematámo-lo touro! Despois veñen os enterradores, os zacatecas, que só se preocupan do que mide a xente cando lle preparan as táboas do cadaleito. Penso que a altura moral da súa clientela pásalles desapercibida, que só hai que ver o aire, a brutalidade, coa que lanzan a terra á foxa, por riba dos ataúdes... De últimos están os curas, que boa parte deles nin as almas curan, ¡do pouco que se preocupan por aprender a anatomía dos espíritos, que se non hai dous corpos iguais, o que é dúas almas aínda menos!

-Señor Bernabel, os relixiosos téñenlle a súa cartilla, que é inflexible, rotunda, uniforme, e segundo vostede, habería que cortala á medida de cada quen...

-Os curas tampouco teñen toda a culpa, que os illamos nós, nós mesmos, de mil maneiras, refugando a súa intimidade, así que, entre o que eles se alonxan, e nós, que lles damos o traseiro..., ¡liñas diverxentes! Adoita pasar que os chamamos para que se acheguen precisamente no intre en que a nosa alma deixa de ser alma para converterse en ánima... Como ves, tres colegas teño, ¡tres tipos de compadres...!

-Bernabel, curiosa definición, e vaia expresión; esa, a súa... ¡Un home coma vostede, un home que se atreve a chancearse coa morte, moito home é!

-¡Muller, a morte non existe; a morte é simplemente un cambio de aires: deixamos de respirar osíxeno para pasar a nutrirnos cos efluvios etéreos, cos da Divindade compartida! Iso do Val de Josafat é unha metáfora, unha dimensión absurda, que a resurrección estreouna Cristo, ¡que por iso é compartida, compartida e compartible!

-Esa si que é boa: ¡Compartir a Divindade! Bernabel, coido que se pasa un chisco...

-En absoluto, pois a Divindade xa empezamos a gozala, a compartila, a participar nela, aquí abaixo, e nada menos que co corpo e co sangue de Cristo... Na segunda parte, pasada esa reválida á que chaman, impropiamente, morte, pasamos do Fillo ao Pai, e daquela o Pai tómanos ao seu cargo, asígnanos un eido, e co eido danos unha ocupación, un cargo axeitado; todo asemade, na Casa Común.

-¿Onde...?

-¡Iso non mo preguntes, que máis aló das dimensións físicas están as metafísicas, sexan as que sexan! Eu, do alén, só sei unha cousa certa, e abóndame con iso: Que Deus, xa que é bo, ten que ser un premiador; de profesión, premiador, pois ningún pai que sexa pai castiga aos fillos, salvo que o faga para enderezalos, para levalos ao ben; e co ben, ao benestar! Con quen coido que será inflexible é cos folgazáns, pois todo un Creador non pode ter dó deles!

-¡Ai, tío Bernabel, o que estou pensando: Que se meu padrasto fose ás súas misas, e non ás do cura de Montecubeiro, arestora eu seguiría gardando ovellas, pero feliz! ¡Non hai causas pequenas, que iso é do pouco que estou certa!

O enfermo non lle contestou, pero levouna para debaixo dunha árbore, que o estaba molestando, incluso, aquel sol declinante.

-Herminia, xa que estamos a soas, neste sitio tan guapo e tan tranquilo, cerca de Deus, que tes que saber que as árbores, maiormente as grandes, sonche as mans da propia Divindade, precisamente desa da que vimos falando, temos que botar unha parrafeada, ti e mais eu; e corre présa, que a miña voz, como pasou cos ollos daquela Robynia..., ¡apágase!

Víñanselles as bágoas, aos dous, pero esforzáronse por contelas, ambos.

-Meu querido Bernabel, non diga tal cousa, e déixese de bromas, que se o operan, aí en La Habana, segundo lle teñen dito..., ¡daquela deixarano como para cantar os Reis!

De sentados, apertouno contra si, coa nena diante deles, naquel carriño de vimbios, que se durmira feliz ao abeiro da árbore. Aquel cadro era o dunha Dolorosa sufridora, consolando, tentando consolar, nun moribundo, nun enfermo desafiuzado.

-Chica, grazas pola túa lambada, que este bico de sobriña, ou mellor diría de filla, e mailas túas verbas, para min sonche de caramelo, unha larpeirada, pero ti sabes que vou camiño do papel de barba, do papel e do lapis, que así teremos que entendernos no sucesivo, dentro de pouco... En definitiva, o meu non ten importancia, que esta foleada non decae porque falte un bailarín, ¡e sobre todo, se estaba canso de danzar! Do que che quero falar, que me colliches matinando niso, é de ti, de ti mesma, do teu problema. ¡Xa sabes, do que che teñen falado os meus sobriños..., os outros!

-Non se fatigue, que o meu non ten arranxo; ¡o meu, non!

-Muller, o que se di arranxo, o que se entende por arranxo, se cadra, non, pero, un remendo, un disimulo...! Iso que chaman formas sociais, que tamén se precisan...; ¡iso si, coido que si! Voucho dicir: Non me preocupa deixar á Merche, que para os anos que lle queden, en boas mans está, sexades vosoutros, ou os seus parentes directos, os do seu sangue, pero a este rebento, teu, para min, só teu, tal que o gromo dun castiñeiro, precisamente por ser filla de quen é, pódelle esperar un mal ambiente ao longo da súa vida, que é moito tempo para sufrir, pois ela aínda a ten de estrea...

-Heina arroupar ben, canto poda, por min mesma, e con profesores; instruíla, levala para Madrid cando lle chegue a idade dos estudios superiores; darlle carreira, que vaia á Universidade..., pero, sobre todo, tentarei esconderlla ao seu pai para que non inflúa nela, para que non teña que avergoñarse de ser filla dun tramposo, dun puteiro...; ¡en definitiva, dun gánster!

-¡Non sei, non sei! ¿De quén lle dirás que é filla; acaso veuche por polinización aérea, dun cliente do restaurante...? ¡Muller, iso non é solución...; iso é poñerlle unha cruz enriba, outra!

-Do que deduzo que vostede está conforme co plan de Nicasio, ¿non si?

-¡Muller, si; de corazón! Pondera o que che vou dicir: Ao de hoxe aínda lles chaman fillas de tal ás dunha muller enganada, canto máis se chega a saberse que é a filla dun matón, dun extorsionista; un tratante de brancas, un contrabandista..., ¡que as ten todas! A esa filla, por moito que chegue a comprenderte, sempre lle quedarán dúbidas con respecto á súa nai, que o teu apostolado, aquela misión rexeneradora, herdada, propiciada, da túa Robynia, iso é cousa de mártires, de santos, ¡e crer nos santos, tal e como vai este mundo, non é doado!

-¿Santa, eu? ¡Que máis quixera!

-Herminia, non nos perdamos en flores: Se chega a saberse que é filla dese home, dese Merton, coa sona que ten en Cuba, e se cadra, fóra dela...; ¡o dito, mal porvir; para ámbalas dúas!

-Farei todo o posible por pasar desapercibida...

-Desapercibida podes pasar ti, se es discreta, que incluso podes entrar de monxa, pero o que é a túa nena terá que facer a súa vida, os seus estudios; en público, que non a podes emparedar... Unha moza, nas túas circunstancias, coa túa desgraza e coa intransixencia de tantos fariseos que nos rodean, só pode escoller entre dúas corredoiras, a cal máis lamacega: ¡Ou rirte da xente, ou dála en adopción! ¿Dála en adopción, a estraños? Nunca cho aconsellarei, nin desde aquí, nin desde o Ceo..., ¡se me deixan pasar! Ora ben, como son un crente da responsabilidade paterna, quero dicir, materno-paterna, que no teu caso tes asumidas ámbalas dúas, ese rol só poderás cumprilo, con eficacia, sendo unha nai na sombra; ¡para que me entendas, na sombra da Neves e do Nicasio, que eses gardaranche o segredo, de por vida; e tamén darán a vida, se falta fixese, tanto por ti como pola vosa filla, pola filla en común! Teño para min que chegará un día, coa liberación, coa independencia da muller, no que problemas semellantes quedarán esvaídos, ou minorados, mais, de presente, nin aquí nin en Madrid, que non hai forza capaz de enfrontarse a un mundo hostil; hoxe por hoxe, rabiosamente machista..., ¡que de aí vén a miña esperanza nun bandazo feminista, equilibrador que non igualitario, pero está lonxe, aínda, moito, só Deus sabe canto!

-Señor Bernabel, segundo vostede, segundo a súa idea, ¿cal sería o meu rol? -Herminia aínda no plano teórico, incapaz de tomar unha decisión ao respecto.

-Cos meus sobriños postos a pais, comprometidos como pais, ese segredo é voso, só voso; quedaría blindado, en particular desde que vos vaiades para España, cousa que faredes, tarde ou cedo, pois as vosas Américas, co que acadastes, xa están de seitura! Todo sería nominal, pois coñecendo á Neves, e con respecto á nena, nunca tomará decisións que non sexan previamente consultadas contigo. Vouche poñer un exemplo, para ti ben coñecido: ¡Quen manda aquí, en Cuba?

-¡O Tío Sam, por suposto; tanto oficial como oficiosamente!

-¡Aí o tes, tal cal! O efectivo, no voso caso, sería o teu mandato; máis mando teu có do propio Tío Sam, pois estarías, ti, co leme na man, a todas horas, e máxime coa devoción e coa admiración que che teñen, ámbolos dous! ¿Ou non?

Houbo un silencio prolongado, angustioso, reflexivo.

-Señor Bernabel, mire que se fago o que me propoñen, se o fago para taparlle unha deshonra á neniña, ¡unha deshonra miña, que non súa!, métolle outra no corpo, que polos seus papeis chegará a saber que foi adoptada..., ¡e daquela preguntará polos pais; se cadra, con desesperación!

-Témoscho todo estudado, estudado e falado, que casualmente souben dun caso que nos dá a receita para o teu. Aguanta un pouquiño, que che estou falando engorde, e levaranos unha hora... Un galeno, de aquí mesmo, de La Habana, buscou pais para un caso que non tiña solución, ¡para o fillo dun casado, un político de alto standing! El, o político, coñecía un matrimonio sen fillos, de confianza, honorable e ben situado, de Sagua la Grande... ¿Que fixeron? ¡Sinxelo! A señora de Sagua veuse para La Habana, unha tempadiña, e fixo o papel de nurse da verdadeira nai, para aprender dela o seu estilo, comprometéndose a educar o fillo ilexítimo, cando nacese, coa debida dignidade. A todo isto, o marido correu a voz de que a súa muller estaba encinta, e que se fora para La Habana, cuns parentes, para mellorar de tratamentos, pois tivera abortos, e outras cousas que inventaron, pois o mundo móvese cos inventos... Naceu a criatura; tívoa a nai nun piso secreto, por uns días, para darlle o primeiro leite, ata que se robustecese, para que resistise a viaxe; e despois recolleunos o que ía ser pai adoptivo... Fóronse para Sagua la Grande, e aló colleron un ama de cría. Inscribiron o natalicio, bautizaron o neno como seu..., ¡e todos felices!

-Bernabel, todos felices, non, que esa pobre nai só Deus sabe o que estará sufrindo.

-Muller, si, pero non demasiado, pois ela coñece perfectamente o sitio e maila familia onde ten o fillo, unha xente da súa confianza, e co tempo, cando lles cambien as circunstancias, pódense dar a coñecer, que así o deixaron pactado...

-¡Moito truco ten iso1 Pero, neste caso..., ¡imposible, pois a nena está bautizada!

O patrucio denegou coa cabeza, que xa se sentía oprimido por aquel cancro imparable, insaciable, da súa gorxa; matizou, despois dun repouso, aos poucos:

-¿Coidas, Herminia, vella cristiá, que lle fará dano á túa nena bautizarse por segunda vez, co mesmo nome? Aló arriba, nos libros de San Pedro, iso dos apelidos, iso do dobre bautizo, carece de importancia. ¡O propio San Pedro foi Cefas! Mira que che digo, ¿cantos non se bautizan, aquí, en Cuba, e noutros lugares tamén, que todo o mundo é terra de misión, xa grandiños...? Por outra banda, ¿coñécete ese cura da parroquia de Nicasio, o actual?

-Señor Bernabel, non; a min, non, que ben sabe que fai ano e medio que non piso La Habana..., pero á Neves, igual si!

O boticario estaba certo da bondade daquela fórmula maxistral:

-¡Mira qué cousa; unha tal Neves pariu, case que recente, o ano pasado, e daquela, cousas da vida, abandonos dos emigrantes, non levou a nena para bautizala, nin se acolleu á Misa porque o seu home, un tal Nicasio Prado Teixeiro, ese tarugo, é medio protestante; un protestón, contrario aos curas católicos! A esposa latricou e latricou, ¡ata convencelo! Mira, muller, que os cregos tratan ben aos pródigos, que llelo encomendou o propio Xesús, así que se aledará de velos achegarse á pía parroquial... ¡Xa verás como non lles fai preguntas superfluas, ningunha que os comprometa!

Á Herminia percorríana, en tódolos sentidos, centos de calafríos:

-Non sei; afellas que non, pois a mentira élle tremenda, e o fin, a finalidade, din que nunca xustifica os medios...

-¿Dous bautizos, son pecado? ¿En qué catecismo está iso? Madriña, ti; e padriño, eu..., ¡mentres sexa capaz de falar!

-Señor Bernabel, ben sei que o fan pola miña nena, que así o recoñezo e agradezo, na alma, pero, ¡élle tan duro deixar de ser nai, mesmo de nome!

-Terei que recordarche aquilo de Salomón... A verdadeira nai foi a que negou o fillo, ¡para que non llo matasen, para que non o partisen en dous! ¿Queres que cho parta o mundo, a meledicencia; ou mesmo que o chegue a saber ese caimán dos pichocos, e cha leve consigo, de herdeira de cen bordeis? ¡Tremo só de pensalo!

Bernabel xa estaba rouco, con un fío de voz, pero Herminia nada menos, se ben por circunstancias diferentes.

-Mire, señor, que esa moeda non lle é coma as do César, que naquilo non había dúbidas, pero a miña tenlle dúas caras, ¡dúas caras e dúas cruces! O porvir da cativa sería perfecto con estes pais, con estes parentes, con estas persoas ás que tanto quero...; ¡mellores, infinitamente mellores que a maioría dos pais verdadeiros!, pero, a miña renuncia...; ¡non lle teño madeira de mártir!

Estabamos no 1928. A nena pasaba do ano..., e precisábase, tamén, un certificado médico para o Rexistro, pero Bernabel tiña amigos, a súa muller, Merche, oficiaba de comadroa, boa parte da veciñanza de Cuba era de aluvión, incontrolada, descoñecida..., ¡así que, na súa baralla, a falta de ases, sobrábanlles comodíns!

-¡Filliña, voume para a casa, que se me está metendo o relente, e cansei de parlamentar contigo... Ponte en reflexión, remexe no teu pote, no dos bos entenderes, e pénsao, pero que sexa pronto, pois cando lle veña o entendemento á nena, cuestión de meses, e a partires diso, a cousa será distinta, ou incluso imposible, ¡á parte do que eu poida, ou non poida, facer!

-¡Non, señor, que non me podo centrar! Mire, señor Bernabel, pídollelo de favor, aos catro, que pensen por min, vostedes, de consún, que ben sei que o fan de todo corazón. Cando veñan os seus sobriños, e mentres deciden as fórmulas, eu véñome para aquí, ao horto, a este sitio, coa meniña, que este é un bo lugar para as miñas preces, no santuario destas árbores..., ¡que mellor sitio non o tivo Moisés para recibir a súa Lei!

Por culpa daquela afonía e daquela fatiga de Bernabel, o resto da tarde foi silente, e para todos, introspectivo.

Ao outro día volveron a coincidir na finca, pola parte do herbario, pero xa non falaron daquela decisión, deixada, definitivamente, ao arbitrio dos dous matrimonios. Herminia, co seu Linneo e con outros apuntes das sucesivas explicacións que lle fora dando o boticario, aquel polifacético Bernabel, curador de corpos, de almas e de reses, dedicouse a recoller e a clasificar:

A quina da terra (brucea racemosa). O bejuco das lombrices (pothos sacándes). Guaco (eupatórium ninkania). Jobo (hedwigis balsamífera). Herba purgante (laetia apetalia). O rimex sanguineus. E algunha máis. ¡Moitas, pero todas elas indispensables, que da medicina química pouco se coñecía daquela, e naquel arrabalde, recóndito, miserento, atrasadiño, aínda menos!
…/…