De pura cerna (37)

Tal día fixo un ano

Herminia, á parte da crianza do neno, que resultou ser nena, tal e como lle vaticinara tía Merche, entregouse, con toda dedicación e con todo entusiasmo, renovado, á botica e tamén ao herbolario das cen plantas curativas, medicamentosas, alí, en Marianao, nesa vila tan acolledora, particularmente para ela mesma.

Coa nena, e para a nena, aprendeu a sorrir, de novo, paulatinamente, que xa se lle esquecera, se ben dun xeito diferente, menos espontáneo, que no fondo dos seus ollazos aínda lle aterraban, de cando en vez, os corvos sinistros, aqueles que coñecera, ou que tan mal chegara a coñecer, na calle G do Vedado habaneiro.

Encargáralle á Neves, sempre dilixente para todo a pesares de que collera quilos coas exquisiteces de Agar, que non se lle ían nin subindo dez veces ao día aquelas escaleiras da vivenda-local de negocio da rúa do Prado, da "Calle del Robynia", que dese unhas misas na catedral, de parte súa, tanto pola Queta como por Robynia, pero ela, que tanto receaba baixar a La Habana, a onde non volvera, nin lle apetecía, acudiu, simultaneamente, ás que lle encargou ao curiña de Marianao, un bo amigo do boticario, de Bernabel, un home tan xordo que daba a absolución, invariablemente, para non equivocarse por exceso, con un simple Noso Pai por toda penitencia.

De sancristán seguía Bernabel. Por certo, que renovaran, por aquelas datas, case todos os ornamentos da parroquia, como doazóns de Herminia en oferta pola felicidade do seu parto, bordados, calados, naqueles meses, primorosamente, pola tía Merche, que herdara mans de artista das súas devanceiras, aquelas canarias enxebres, por máis que xa perdera a súa filiación, as raiceiras das súa xenealoxía, ignorando de qué localidades procedían aqueles Curbelo, e tamén aqueles Coelho, dos seus apelidos. Ela, Merche, sostiña que era guanche de pura cepa, e con iso o resto sobráballe.

En canto á nena, criada a peito xeneroso, era un pracer contemplala: perfecta de físico e rabiosamente roiba, tirando á raza paterna. Invariablemente leda naquel berce de vimbios; inquedas, sempre axotando nas moscas, que revoaban en manobra de aproximación, zunz-zunz, indo e vindo, impotentes pero obstinadas por meter a súa trompa ao traveso daquel veo do cestiño, sempre terso, amidonado para mellor illamento dos dípteros, ¡segunda utilidade do de noiva da Neves! Non lle doera á madriña de pías ofertalo para esa fin, pois para ela xa quedara inmortalizado naquela foto, ampliada, enorme, do seu dormitorio.

A visita invariable, desexada desde o mesmo intre en que se ausentaban, semana a semana, era, naturalmente, a da curmá, Neves, co seu laborioso, envellecido, Nicasio, sempre de par súa, que empezaba a peitear canas pese á súa relativa xuventude. Cando lle facían algunha alusión ao seu palleiro centeal, Nicasio contestaba, invariablemente, que se puxera así por amor, por devoción á súa muller, á Neves, ¡branca de nome e de feitos!

¿O nome da cativa? ¡Por afillada da Neves, Neviñas! O boticario e maila súa dona rexeitaron aquel, para eles, grato honor, a pretexto de que, ¡padriños vellos, rascan coas barbas e non enchen o peto! Con iso, á Virxe da Capela de Suegos, parroquia orixinal, tanto de Bernabel coma de Nicasio, incorporáronlle outra devota.

Naquela, enésima, visita, saudáronse coma sempre, con aquelas apertas gozosas, entrañables, reconfortantes:

-...

-¡Grazas a Deus que chegastes, que xa tiña aceiros por falar con vosoutros, que mira ti que lle damos á branda, e case sempre con temas manidos, redundantes, pero aínda así, entre os parentescos, que agora témolos cruzados, e mailas lembranzas da nosa terriña..., qué vos vou dicir! Espereivos antonte, que fixo un ano a vosa afillada...; ¡un ano longo, e para min de moita filosofía, de moita reflexión!

-Herminiña, non penses que o esquecemos, de ningunha maneira, pero non viñemos estoutro día para implantar..., ¿pódese dicir así, que falar contigo sempre é un compromiso?..., o costume de cerrar tan só aos luns, pois aquí o teu compadre díxome que agora temos familia, todos nós, e xa hai por quen bulir, así que, ¡nin as festas de gardar!

A visitada deuse outro paseíño polo seu mundo das lembranzas:

-Mira o que son as cousas, que daquela da nosa crianza, na nosa parroquia, sempre se dixo, por fulano ou por mengano, Ese si que folga, ese si que é rico, que non traballa na terra...! Aquí, para que todo sexa do revés, traballamos ben máis nós, os da man branca, moito máis que eses campesiños dos bohíos, eses do interior...

Pero Neves, ao seu, máis preocupada dos obxectos que das filosofías:

-Mira, rapaza, a ver se che gusta este galano que lle traemos á Neviñas; como ves, é unha boneca vestida de seda..., ¡tal que esas bailarinas do Tropicana!

-¡Claro que me gusta, como non, pero vaina desfacer, enseguida, que esta criatura, en bracear, parécese a quen nada lle é, ao teu Nicasio, pois aquel Ádam, á parte de sobar nas mulleres, do resto..., un torpe, que nin conducía os autos! Pero o que máis vos agradezo é a vosa visita; así, a miúdo, que para min é como tomar unha medicina, por doses.

-¿Non estarás con outra, con outra daquelas, unha recaída...? -Impacientouse Neves, inqueda, con algunha acritude de intención estimulante. -¡Gústame pouco que te lembres dese señor, dese fulano, que tanto esconderlle que tivo unha filla, que nin a La Habana vas para que non te vexan con ela, e ti veña pasealo pola túa cabeza!

-¡É que..., téñovos outro motivo de preocupación: polo tío Bernabel! ¡Vaise, emigra...!

-¿Foi a peor? ¡Ai, muller, que nesta América non ganamos para desgustos, pois cando subimos nunha cousa, as outras báixannos! -Alarmouse Neves; e Nicasio, que se quedara tras súa, pregou o cello.

-Vaise; de día en día. Debéstesvos cruzar con eles, que volveron ao médico, a Centro Habana, que lle están analizando non sei qué. No que vou sabendo de enfermidades, o tío Bernabel ten cancro, de traquea..., ¡bastante avanzado! É unha cousa moi dolorosa, da que teredes oído falar...

Neves persignouse:

-¿Iso, esa cousa, non ten cura? ¿Que non...? ¡Ai, Santa Petronila, axúdanos, que isto noso é unha fada; alguén botounos un ollo pezoñento..., e xa non fosen os dous!

Herminia desenganouna:

-En canto á enfermidade, ao de hoxe, que eu saiba, cura non ten. E diso do mal de ollo, alguén que nos coñeza, aos seis, a todos á vez..., ¡como non sexa un sapo concho deses da horta...!

Nicasio, decaído, alarmado, pouco menos que nun pranto de enterro:

-¡Ai, muller, que sen este avó quedamos desamparados...; todos, pero todos, que a súa sombra ben nos acubilla! ¿E a tía Merche, sábeo...?

-Algo sabe, ou algo intúe, que algo fatal se achega, que xa me dixo, xa me preguntou, que, se en caso de pasarlle algo ao seu Bernabel, se estaría disposta a seguir, eu, coa botica, pois nese caso testaríanme os dous!

-¡Vaia compromiso! -Opinou a curmá.

-¿Que o digas, miña Neves! E logo que xa me parece que me perseguen as herdanzas fatais, pois canto máis herdo, máis me acosan as desgrazas, que isto meu é coma o que ascende nun cargo sen merecelo, ¡que por veces, aquí en América, elevan á xente para afundila, que xa sei de casos! Miña Neves, a miña mala fada está niso, nos herdos. ¡Vaia paradoxo, que as miñas desgrazas estean nas miñas sortes!

-¿E qué, atréveste? ¡Coa botica, digo! ¡Seguro que si, pois ti, de quitado mocear, fas de todo, e vales para todo! -Aquela admiración, tan cordial e tan franca, de Nicasio, que sendo herdeiro natural do tío Bernabel aceptaba gozoso aquela continuidade, aquel novo herdo de súa comadre.

-Eu animeina, canto puiden, dicíndolle que non ten por qué non sandar, que aquí, nas Américas, hai cantidade de adiantos. Pero desoutro, do da botica, non lle contestei explicitamente, pois unha das cousas que se me atravesan, unha das máis difíciles, é aprender a dicir que non sen caer en estridencias; pero tampouco, que non me será posible, nin herdada nin alugada, e iso que se recada moito, cadora máis, pero non me sinto preparada para estas responsabilidades dunha farmacia, nin con ganas de ir estudar a La Habana... Incluso podería matar a calquera se me equivoco nunha fórmula, ou se leo mal algunha receita... ¡Que horror, qué responsabilidade!

-Iso ten arranxo, que ti e maila Merche empregades un boticario, dos de carreira; un titular, deses de La Habana, dos que non teñan diñeiro, e daquela, ti, de par súa, ¡a controlar as contas, que ben negro me vexo eu, no restaurante, desde que faltas, e iso que Neves opinaba que mesmo polos dedos...!

-Meu Nica, tampouco así é doado, pois eu, despois do tropezo, non me sinto con forzas para manexa-los homes, ¡nin os grandes nin os cativos! Mirade, basta con que saiban que tiven unha filla de moza, que iso de viúva foi un disimulo do tío Bernabel, e a ver o que dura este segredo, para que me teñan por unha muller fácil, e se boten riba de min! Mirade cómo é a cousa, que xa tiven que apartar a catro moscóns..., ¡que viñan ao mel da viúva!

-Pois, chica, como te chama Neves, eses tales pouco listos son, pois o que é contigo, ¡xa poden ir ás ortigas se non se lles asenta a virtud...! Pero volvendo ao noso: Se aquí pasase algo, ¡e Deus non o queira!, queda outra solución, a mellor de todas: ¡Virvos, as tres, connosco, ao restaurante, que alí o que sobran son habitacións! Tía Merche cociña do mellor, que ben o sabemos, así que aínda se distraería axudándolle á Agar... -Nicasio, asumindo o mando, as directrices familiares, pero con vacilacións por parte de Herminia.

-Alí xa está Aída, que esa sabe a miña historia, todo ao redor, e se cadra dá en falar de min aos coñecidos.

-Non, iso non, que máis calada cá Aída non houbo outra liboria, nunca, que nin parece deste país, ¡co que lles gusta largar aos cubanos! -Asegurou Neves pola súa parte, aportando convicións, argumentos positivos, construtivos.

Herminia, facendo balance de todo aquilo, dos pros e das contras:

-¿Volver ao noso restaurante? A verdade é que tamén se me pasou pola cabeza... ¡Tanta ilusión que puxen nese negocio: unha cousa tan digna, unha culminación, a xustificación dos meus ingresos, dos meus incrementos...! Pero, pasa que, onte mesmo, falando a soas da enfermidade do tío Bernabel, Merche volveume a insistir no da botica, e como non me arrincou unha decisión, medio me dixo que se este negocio non segue, que ela, de viúva, vaise cos seus, que ten parentes no mesmo Vedado... En boa situación, creo, unha xente de latifundios arrendados, aló da parte de Pinar del Río, e agora, coa Estrada Central, logo van e logo veñen, con comodidade...

-Chica, daquela, sendo así, tampouco hai problema... ¡O dito, veste connosco, e todo arranxado! -Insistiu Neves dándolle ao remo con tódolos seus bríos, con azos de amazona, ¡co propio dela!

Quedáronse calados, por moito tempo, tentando mentalizarse na nova situación, na sobrevida por aquela inesperada enfermidade do tío Bernabel. Nicasio, máis tarde, abondou na mesma idea:

-De todo isto, en canto á tía é natural que prefira aos seus, aos da súa raza, que ata llo estimo, por todos nós, que non fosen dicir que a levei comigo ao restaurante para herdar, que neste mundo todo andaría mellor se non houbese tales legados, que estou con Herminia niso de que, legados de estraños, enleamentos son, dun xeito ou doutro..., ¡salvo que non haxa parentes de por medio, casos dos que poucos coñezo!

-¡Hai que ver este Nicasio, como as capta, e como as dispara...! ¿Ai, ho, non te farías comunista, todo para todos, que seica empeza a habelos, aí en La Habana? Faláronme dun tipo audaz, moi rachado, un tal Mella, que seica se parece a ti... O último que lin del foi unha sentenza, unha cousa total, desesperada, El descanso de un revolucionario es la tumba... Pero ti aínda non estás nesas, nesa carraxe contra a propiedade, contra a corrupción da propiedade, ¿ou si? -Pinchouno Herminia, cordialmente, chiscándolle o ollo.

O interesado denegou coa cabeza pero calou; foi Neves, a Neves inqueda, Sor Intrépida, quen volveu ao asunto inicial, pois para ela aquilo do comunismo soáballe a chiste:

-Muller, ao restaurante veñen os ricos, cada vez máis ricos, máis alfaiados; ¡xa sabes, que logo parecen os fungos do outoniño! Estando ti connosco, no Robynia, aínda podes casar, ben casada..., ¡con esa guapura que Deus che deu, que ata parece que che prestan os desgustos! ¡E con tal de que saiban o rica que ti es, o que es e mailo que estás!

Herminia suspirou desde o máis fondo da alma. Era evidente que súa curmá estaba lonxe da súa sensibilidade e dos seus pensamentos máis recónditos, da súa forma de ser:

-¡Ai, miña Neves, que todo o amañas coma quen corta cunhas tesoiras...! Ti non cambias, ¡nin cos anos...!

-¡Muller, nin cos anos teño fillos! -Aquela esterilidade, que comezaba a quitarlles o sono.

Nicasio, afectado tamén, por suposto, pero con máis contención naquelas frustracións matrimoniais:

-Xa ves, Herminia, qué teima colleu túa curmá, que sempre me anda mareando con iso... Pasou que uns clientes que veñen de miúdo polo restaurante adoptaron un neno, hai pouco, e vai esta descarada, ¡que ben a coñeces!, e preguntoulles qué hai que facer para quitalos da Casa Cuna.

A aludida chascou cos dedos, desafiante, retadora:

-Si que llelo preguntei, ¿e que, qué pasa? Eu non morro sen deixar fillos, propios ou alleos, que se traballo para eles, veñan de onde veñan, meus serán, ¡polo menos ante Deus, pois obras son amores!

Herminia entendía, asumía perfectamente aquela ansiedade da curmá. O dela fora, estatisticamente, case que imposible: ¡á primeira! E non desexado, pero aquela criaturiña, súa, aquela roiba inocente, xa a estaba gratificando. ¡Unha criatura de orixe nefando, mesmo de achego, pero que a facía, que a estaba facendo, feliz, lográndolle a paz, cun amor indefectible, inefable, inconmensurable!

¿Adoptar un fillo..., un refillo alleo? ¡Naturalmente, que pouco se podería diferenciar daquela situación súa, aquilo de criar o bastardo dun inimigo, e con iso e con todo, poñíalle tanto amor, o máximo imaxinable! O principal escollo, o atranco, acaso estivese en desconectalo da familia orixinal, carnal, que aí si que se atopaba con mil contradicións, incluído o seu propio caso. Reservou aquel parecer, prudentemente, ata coñecer o de Nicasio:

-¿Nica, da túa parte, qué; tes azos de cireneo, aínda...? ¡Coñecéndote, coido que si!

Pero o aludido ía por outra parte, fixo, mentalizado nun caso concreto, aínda secreto... encarouse coa Neves, imperioso, nervioso, perdendo a paciencia:

-¡Veña, Neves, dillo á túa curmá..., agora que estamos solos! Atrévete, que algún día llo terás que dicir; e nese caso, mellor hoxe que mañá, ¡antes de que lle veña o entendemento á criatura!

Con aquel impulso adicional, Neves atreveuse a escaravellar, pero tímida, amodo, tentando o terreo:

-¡A verdade, miña Herminia, miña verdadeira irmá...; o caso é que non sei cómo se din estas cousas..., por se che parece mal...!

Herminia, a curmá ilustrada, aquela "afillada", irmá por adopción tácita, comadre..., estaba expectante, allea ao proxecto e sumamente intrigada con aqueles misterios, pero non quixo forzar aquela timidez circunstancial, pois vindo da Neves, da bocazas da Neves, a cousa tiña que ser grave, así que inquiriu indirectamente, dirixíndose ao parente:

-Nicasio, ti, agora, es o meu pai, o irmán, o compadre, o socio...; ¡todo, ou case todo, menos marido, que diso, Deus nos libre! Se daquela vos contei cousas íntimas, tanto e tantas que me fixeron suar para repetilas no confesionario, ¿por qué non tedes confianza comigo, agora, recíproca, e me falades claro, diso, do que sexa, diso que vos traedes entre mans, para que vos entenda, e incluso, axudarvos, se tal estivese nas miñas mans? ¡De empezar a dicir..., todo ou nada!

Foi Neves a decidida, pero só a medias:

-¡Este homazo é así, segundo lle peta, que outras veces córtame a lingua, e agora repúxame para adiante! Se non llo dis ti, dígollo eu, pero mellor ti, pois a primeira idea túa foi! -Deulle outro pasiño á ozca, comprimindo, de paso, ao seu home.

Herminia seguía inqueda con aqueles misterios, con aqueles pregues, inusitados nos seus propios parentes:

-¿A ver, home, qué é iso tan grave, que tanto vos custa dicirmo? ¡Deixádevos de reviravoltas, que estamos en La Habana, que é a meirande cuba da frescura de todo Cuba, un país onde a xente se cansa de todo menos de darlle á tarabela! -Subliñou, poñéndolle unha pinga de humor, xogando coas verbas.

Nicasio, por fin, cargou a súa metralladora dialéctica, se ben tiro a tiro, a pequenas diócesis, como gustaba dicir seu tío Bernabel:

-¿Herminia, non somos, nós, os padriños da Neves pequena, da túa Neviñas? -De tenteo, un tiro de aproximación.

-¡Por suposto que si, e ben feliz me fai que o sexades, dentro da miña desgraza, pois é o mellor seguro, o mellor amparo para a miña nena, por se chego a faltarlle...! -Aseverou a aludida, rotundamente, agradecida.

-Sendo así, outra proposición: ¿Non dixo o Cura de Marianao, ese xordelas, daquela, no bautizo, que os padriños somos como segundos pais, e que contraemos a obriga de tutelar á neófita, e non sei qué máis? -Nicasio, que seguía de tenteo, avanzando con parsimonia no plan que levaban urdido.

Aquela premisa foilles aceptada por Herminia, pola comadre:

-Certo é, e xa o facedes; a conciencia, que ben noto, e ben aprecio, cánto queredes á miña nena... ¡Meu sol, que algunha sorte tiña que ter! E tamén conto, como ben dixeches, coa tranquilidade de que, se me pasase algo, terédela convosco, tal que unha filla... ¡De todo iso estou segura, moito; segura e agradecida, de antemán!

-¡Pois..., iso, muller, que xa o dixeches, ti, ti mesma..., todo o que había que dicir! -Concluíu Nicasio, tan tímido naquel escaravello, naquela proposta, pero aliviado ao entender que Herminia entraba en agullas, pola vía correcta...

Pero á Neves non lle pareceu que a cousa estivese ven exposta, así que decidiu poñer os puntos naqueles íes, definitivamente:

-Mira, muller, que este Nicasio é un marmellas, ¡que non acaba de dicir a cousa tal e como é debido entre nós! O que quere el, e no que eu conformo con mil amores, é que..., ¡que a túa filla pase a ser nosa, tamén nosa..., sen deixar de ser túa, cunha desas adopcións legais ¿Valo entendendo? -Preguntou, pero non se atreveu a esperar pola resposta, que seguiu embalada, e cando se embalaba, ¡do pólo Norte ao Sur, nunha soa viaxe! -Así deixa de ser filla de moza, ¡con tódalas consecuencias que iso ten para os fillos de moza! E tanto se morre o tío Bernabel, coma se non, o teu sitio está connosco, alí, no Prado, no teu restaurante, na túa propia casa, coa filla..., ¡dos tres! Ti aínda es nova, ¡unha pícara!, e non podes pasa-la vida escondéndote da xente!

Herminia, a estas alturas daqueles prolegómenos, coa perspectiva xa clara, clarificada, deu en dilata-las meniñas, ao máximo, represando nas súas pálpebras unha riada de bágoas. Neves ben que llo notou, pero, ¡de postos a disparar...!

-Herminiña, por Deus, non me cortes... ¡Déixame rematar, e polo menos, escoita, con enteireza! Da túa resposta xa non digo, que ben sabemos que tes que tomarte o teu tempo..., ¡co que che gusta mastigar as cousas, cadullos incluídos! A nena segue sendo túa, ¡faltaría máis! Tal cal, e daquela volveremos a vivir todos xuntos, che repito, no Paseo do Prado, na túa casa, atendéndolle ao negocio ata que cansemos de traballar, ou avague a xente, ¡coma unha gran familia, que iso somos! Ti educarala á túa maneira, sempre seguindo o teu criterio, e canto xuntemos, os tres, para ela será. Neviñas chamarate Madriña, e a min, Mamá, que vén a ser o mesmo... Ganaremos todos, pero ela máis cá ninguén, que empezará a ter unha vida normal, sen que a podan apuntar co dedo; nin a ti, nin a ela... Pero, muller, non poñas esa cara de funeral, que non dixen ningún pecado, coido que non, que tamén ti lle chamabas "madriña" á Queta, diante miña, e eu ben sabía que non era certo..., ¡nin por poderes! Ben que lle quixeches, moitísimo, ¡aínda que non te bautizou! Non, curmanciña, non me digas nada; ao de hoxe, non. e para de chorar, que se non che gusta este plan, daquela mordo a lingua, e con iso trago canto dixen, ¡que non é pouco, se o pensas a modo, con xeito, con serenidade! Ademais... ¡Chist; non, agora non, cala, que entra xente na botica...
…/…