De pura cerna (25)

DE PURA CERNA (25)

…/…

-Señora, ireille por ese fotógrafo, e fareino encantada, que máis xustiza lle farán os retratistas cós pintores, pero eu tamén poño unha condición: que alegre esa cara, pois, se non o fai, daquela..., ¡cartos perdidos!

-¡Pícara! Iso non está ben, Herminiña, que non é do teu estilo; se acaso, do desta moza, da túa Neves... -Robynia, de día en día máis maternal, máis confidente con Herminia, que chegaran a terse unha intimidade e unha admiración devotas: todo corazón, todo xenerosidade, absolutas e absolutamente recíprocas.

Aquel serán seguiron falando, as catro, en torno á mesiña, ao servizo do té, fraternalmente gozado. Ao suave, sen borbollóns, con un gran esforzo da Neves para temperar o seu ton habitual; mansiñas coma un río recheo que se aproximase á barra, á desembocadura, canso de arrastrar as súas augas, ¡e nas augas, a broza do camiño, os sedimentos, os pousos do seu percorrido!

Na xornada seguinte fixéronse aqueles retratos; xa de mañá, que é cando mellor loce o sol en La Habana, antes da evaporación cotián, tropical, nebilinosa. Co fotógrafo non houbo problema, que empezaban a abundar, a competir, e tratándose de ir ao Vedado..., ¡en taxi que fose! Foi precisamente unha última oportunidade, se non unha premonición, pois, acaso de tanto abrir e de tanto cerrar as balconadas para aproveitar os mellores enfoques, a mellor luz, a mellor exposición, Robynia colleu un arrefriado que a fixo encamar, con bastante febre, pero non quixo saber canta; refusou o termómetro, que non quixo saberse explicitamente derrotada, por máis que xa o presentía.

Cando lle viñeron con aqueles retratos, en magníficas ampliacións para o que entón se coñecía, incorporouse na cama, upada con aquelas almofadas de penuxe de cisne, e plasmou neles unhas grandes dedicatorias, de gran caligrafía, case que ás tentas; de gran señora, fraternal, todo corazón, para as súas coidadoras, que as estimaba por esta orde:

Herminia, á que algunhas veces chamaba Daughter (filla, unha especie de filla adoptiva), e outras, Manager (xerente, directora, Ama da Mansión).

Neves, coa que se chanceaba a miúdo dicíndolle que lle perdoaba a España aquilo do Marne, ¡en graza á súa graza! Ben sabía que a historia do Marne era unha fulería, un pecado dobre, a medias entre o Tío Sam e aqueles cubanos insubmisos, provocadores, insurrectos por culpa dos impostos e doutros abusos da metrópole; incluso por aquela terra queimada e por aqueles campos de concentración defensivo-ofensivos, que os inventara tempo atrás un paisano noso, o xeneral Rodil, da Fonsagrada, pero, como inocente rexouba coa Neves, encantáballe aquel xogo.

Agar, unha cociñeira limpa e meticulosa, das de alta cociña, da que dicían que tiña as nafres así, aplanadas, de tanto cheira-las potas.

Cada fámula recolleu as fotos asignadas, que llelas trouxeron enmarcadas en caoba, artisticamente tallada; outro luxo, outro encargo expreso, insistente, de Robynia; e fixérono con toda devoción, cada unha no seu estilo pero cunha afectuosidade similar, profundamente cordial. Bicáronas, as tres, como si se tratase de senllos fetiches, segundo llelas ía dando, comentadas, e asignadas ao dorso; cun agradecemento enorme, cunha satisfacción entrañable, pero sen decatarse de que asistían ao último acto vital daquelas convivencias interraciais, que, a pesares diso, a pesares daquelas disparidades, de orixe e de formación, ou precisamente por iso, tan cordiais eran, que sempre o foran.

Co agravamento da señora, inmediato, galopante, imparable, Herminia prescindiu daquelas clases para mellor entrega e dedicación, pero seguiu repasando nos seus apuntes, naqueles libros das clases, á vez que nos da biblioteca da mansión; sempre con fruición, lectora inseparable da súa enferma, unha auténtica nurse-lazarillo-lectora.

Precisamente naqueles días de revisión, de matinación, a Robynia deulle por comentar, obsesivamente, con remorsos, que se sentía frustrada por vivir tantos anos en La Habana, na cidade principal, e precisamente de costas á Cuba latente, profunda, real; que pouco fixera por coñecer, por afondar na cultura propia daquel país ao que sempre considerou un refuxio transitorio, fortuíto, circunstancial, do seu home.

Lenitivo daquela sede intelectual, postrema, foron algunhas lecturas que lle fixo Herminia, máis ben aos poucos, menos que a capítulos, así que, asemade coa Biblia, pel da súa pel, osíxeno do seu alento, naquela mesiña tallada á man por un mestre anónimo pero ilustre, tan ilustre como pode ser o fautor do cadeirado dunha catedral, fóronse amontoando, acomodando, sucesivamente, aqueles libros de poesía de Joaquín Lorenzo Luaces, de Clemente Zenea, de Rafael Mendive...; filigranas do verbo castelán. Por aqueles días, intercalada, tamén refollaron a novela de Cirilo Villaverde, albiscando, en particular, a forza extraordinaria da súa Cecilia Valdés.

A todo isto estamos na presenza, na proximidade, inminente e inmisericorde, daquelas turbacións estacionais do fatídico 26. Entre setembro e outubro, datas nas que o inquedo Eolo acostuma darse unha voltiña polo Caribe, á caza das sereas, suponse, cabalgando furacáns que chegan a velocidades de orden dos 300 quilómetros por hora, ¡que xa é tolemia, incluso para os propios ventos!

Con aqueles remuíños iniciais, premonitorios da tormenta, Robynia tivo unha certa sacudida, unha reacción positiva, esperanzadora, como se a espertasen do seu abatemento, pois incluso lle baixaron aquelas febres habituais un par de décimas.

Daquela, por aqueles días, lembrouse de que na biblioteca do salón azul tiña algo moi interesante, concretamente de José Antonio Saco. Dito e feito, pois Herminia, a tenra Herminia, a compracente Herminia, ¡seu dito, seu feito!, foille buscar aquela Historia de la Esclavitud, e leulle a introdución, que unha das preferencias de Robynia eran os soaregos, os limiares dos libros, abesullarlles o contido para decidir a súa continuidade. Por parte, dáballe repelo entrar na intimidade deles sen deterse, sequera por un intre, nos cumpridos da súa presentación, nas entradiñas expositivas, explicativas, ¡cortesía co autor!, pero non pasou de aí pois aquelas febres habituais, reiterativas, volvéronlle a roldar na fronte, aos poucos, mollando, de paso, os cabezais, á vez que lle recorrían todo o seu corpo, de sempre mórbido e miúdo. Aquelas sensacións friorentas, aqueles calafríos, esixían manta sobre manta, e por sobre das mantas, un edredón, ¡en Cuba!

A vista, a pouca que lle quedaba, ofreceulle outro aviso, unha alerta, outra. Dentro da alcoba, incluso descorrendo aqueles cortinóns palacianos, deron en mandar as tebras, as belidas premonitorias, progresivas. Simultaneamente, fóra, na rúa e no xardín, con aquelas trombas, nin se sabía se as árbores provocaban aos ventos, ou se estes se enfrontaban, abusivamente, coas máis flexibles, tal que coas palmeiras reais, facéndolles xibas de dromedario, auténticas vasoiras de varre-lo chan.

Do Merton, ¡tormenta perpetua, na casa e fóra dela!, a estas alturas do temporal, a este punto daquela crise da enferma, ¡nin palabra! No véspera do día de marras, -histórico-, un barquiño de nada, ¡cen toneladas!, apareceu, coma un fráxil e rebelde cataventos, no interior, ¡a dez quilómetros da costa! Merton, o faldreiro Ádam, ¡outro cataventos!, fórase da casa en tan críticas circunstancias, dando unha portada; hipersensible como sempre, irritado porque a súa muller lle pediu, coas mans xuntas e por enésima vez, que prescindise, definitiva a irrevogablemente, daquela hostalería tan nefanda e degradante.

Robynia pregoulle, insistente, vehemente, que lle dedicase máis tempo; un case nada, pero a cotío, sen aquelas ausencias que o tiñan habitualmente ilocalizable. Xa se sentía máis viúva que casada de velo esporadicamente, que só lle durmía na casa, no cuarto contiguo, cada dous ou tres días; ¡ou menos aínda se había barco, se corrían as pagas, se aumentaban os temporais...! Aquel bruto, aquel galán de comenencia, trapallán do mercado, díxolle entón, salvaxemente, con toda desconsideración e coa voz alzada, que iso de facerse a enferma, ¡adrede!, era un vello truco feminino, un vicio, ¡un vicio!, daquela nobreza podre e desfasada, puritana e moxigata, da pérfida Albión, trama ideada pola lady para anularlle a súa personalidade, para illalo duns negocios en alza..., ¡dos que ela mesma se estaba beneficiando!

Entre aqueles remuíños progresivos, cos ventos desbocados, enlouquecidos, tolos e toleantes, e maila carraxe do Merton, o caso foi que a porta soou queixosa, ferida, facéndose eco dos seus bufidos. Claro que onde unha porta se pecha outra se abre, ¡metaforicamente!, pois alí estaba, sempre solícito e xeneroso, o afecto, a tenrura, a dozura, dunha galeguiña singularmente dúctil, tanto máis canto máis se cultivaba/ou a cultivaban, polifacética, amable e xenerosa, unha panacea para as enfermidades do próximo, corpo + espírito, perfectamente asimilada, configurada, moldeada, pola señora da casa, outro corpo débil soportando un alma rexa, outra árbore sen sámago, mais, de presente, fatigada coa adición daquelas liortas domésticas. Misioneira de imposibles, coleccionista de utopías, e por tanto moi sensible, moi doída, cos portados, coas brusquidades daquel castrón tan fachendoso, egocéntrico e machista, cínico e ateo..., ¡amén doutras características para as que, nin na Cuba das xergas cualificativas, habería cores nin adxectivos apropiados!

-...

-¡Herminia, vén, achégate, pronto..., por favor!

Robynia nunca se expresara así, tan apurada, con ningunha daquelas amigas-servidoras súas.

-¡Xa estou aquí, señora! Estéase tranquila, que sigo con vostede, ao pé dos seus cabezais... ¿Non sente a miña man na súa? -Non, que non a tiña daquela, naquel intre, que a estaba utilizando para secarse unha bágoa silenciosa, unha por cada ollo, que as recollía amorosamente, coma se fosen perlas, no seu paniño de seda, precisamente un daqueles que lles regalara Robynia, a xenerosa Robynia, a delicada Robynia, no terceiro aniversario da chegada, do desembarque de Herminia, que con antelación suficiente mandara á Neves a compralos, sen limitación de prezo, ¡... e que sexan idénticos, polo menos tres a tres, para as tres, por se me chorades, calquera día destes, cando embarque, cando me dispoña a emigrar para o meu alén!

Herminia utilizábaos a diario, pero con disimulo para que a lady se crese que non temían, que non esperaban, un loito inminente. Humedecíanselle os lacrimais porque algo lle notaba á enferma, aínda que sen maiores experiencias, pois avanzaba progresivamente, imparable, cara ao seu esmorecemento vital.

-Sinto, muller, sinto, que agora percíboche a man; agora si, pero non te vexo; ¡xa non, nin por veces! Estou peor a cada intre, que ese desgusto, iso de onte, abateume... ¿Este marido, onde terá o seu Camiño de Damasco; dará con el?

-Señora, ¿non o coñece? ¡Daquela, con deixalo que vaia solta-los ventos á Habana Vieja...! Ao señor, como á maioría dos homes, non lle gusta que o dirixan, pero caso faille, así que calquera día vénlle dicindo que se desfixo desas trangalladas..., ¡e con iso, caído do seu cabalo, tan felices!

-¡Herminia, miña fiel Herminia, nunca tal cousa verei, que vou cara á Estación Termo, pero Deus queda neste mundo, que tamén é dominio seu, e ti con El, á dereita de Deus, así que algún día se producirá ese milagre; espero que si! Estoume lembrando de que a Moisés tampouco lle foi permitido chegar coa súa, cos seus israelitas, tan difíciles de conducir, outros Merton, adoradores do carneiro, á terra prometida...

Algo había que dicirlle naquel transo, algo que saíse do corazón, algo que puidese animala:

-Volverá a ver, que o médico deume esperanzas...; con ese tratamento a base de fel e de non sei qué máis que lle vai receitar na próxima visita, que no dixo ao saír! Este día, este temporal, confúndea, pois, máis que día, logo parece unha noite con tal ventada, con semellantes nubros...; ¡apocalíptico, que nin na miña serra, e mire que teño experiencia de tormentas...!

-Non, filliña, non, pois o que me dá ese médico sonche placebos..., e vainos substituíndo para que non me decate da súa misericordia! Ben cho sei, que estiven de enfermeira, coas Damas Inglesas, por Europa adiante, daquela, na Gran Guerra, na de 1914!

Herminia atopou unha distracción, unha evasiva, para saír daquel impasse, daquela discordancia:

-¿Quere un té? Coido que lle fará ben, que a entoará..., ¡sequera un buchito!

-¡Oh, si; pero que sexa verde, ben cargado! A ver se me baixa esta febre, que me tolea. Téñoche uns bruídos, aquí, no cranio, coma..., ¡mesmo unha bucina!

-Señora, igual se refire ao vento, aí fóra, zunindo nesas palmeiras do seu xardín...

-Non é iso, que ben me entendo. É unha sensación de algo irreal; unha nebulosa, un soño, que me parece que vou esvarando, e que caio por un abismo, por un pozo abaixo... ¡O malo é que non dou chegado ao fondo!

Herminia soltoulle a man para ir á cociña, que lla seguira retendo, amorosa, suave, con intención de transmitirlle azos, seguridades adicionais.

-Non, muller, non me deixes; ¡agora, non! ¡Que o faga Agar, que ben práctica está!

-Señora, é que Agar...; vostede xa sabe o destemida que é... Resulta que se envolveu nunha manta, e con iso por toda protección aventurouse a saír, de compras, sequera polo pan e polo leite, que hoxe non veu a camioneta do reparto..., ¡nin trazas dela!

-¿E logo, hai moito...; tarda...?

-Non, señora, moito non, que estará a chegar, pois o día tampouco está para ir de tendas...

-Daquela..., ¡Neves! ¡Que mo faga Neves! ¿Ou casouse? ¿Cando...?

-Tampouco, señora, que miña curmá por aí anda, nalgún traballo... Casarase cando vostede mellore, que nos ten que acompañar... Pero o té fágollo eu, ¡nun santiamén!

-¡Non me deixes, Herminia; non me deixes nesta ocasión, que xa verás que non abuso! Teño medo, moitísimo..., ¡e o caso é que non sei de qué! Entroume un temor, aló por dentro...; ¡tantas cousas pendentes...!

-Señora, nada lle falta, que moito leva feito, e todo con bondade, cara ao próximo..., pois outra coma vostede..., ¡na vida!

-Chica, fáltame; fáltame algo, o máis importante: ¡a conversión dese home...! Estoume lembrando de que unha santa, precisamente vosa, española, Tareixa de Ávila, seica dixo que a vida é unha mala noite nunha mala pousada...

-¡Pois eu non o sabía; terei que ler iso..., se atopo a súa haxiografía!

-Témola aí, na biblioteca... No meu caso, a miña vida, salvo aquilo da Guerra, foiche unha boa noite nunha boa pousada, ¡afellas que si!, de pazo en pazo, pero ao de hoxe daríao todo, douno todo, canto estea ao meu alcance, pola súa salvación. ¡Os dous, ou ningún!

Herminia asustouse con aquela linguaxe nova, inusitada, pero non se atreveu a pedirlle explicacións, matinando que serían delirios da súa queridísima señora. A tal intre, ademais de facerlle aquel té, apetecíalle ausentarse, sequera fose por un instante, temerosa como estaba de contestarlle con algunha inconveniencia, naquelas circunstancias...

-Vou polo té, enseguidiña...

-¡Non, que mo traia Neves! -Robynia, cortante, seca, cunha enerxía inesperada.

-Señora, téñolle que dicir a verdade: á Neves mandeina en busca do seu noivo, do Nicasio, para que lle traia ao doutor Perkins, mesmo coa furgoneta do almacén... ¡Estarán a chegar!

-¿Busca-lo médico...? ¡Ah, si, que veña, que veña Perkins! Muller, ti sempre sabes o que hai que facer en cada caso, en cada situación..., ¡e por iso confío en ti, que me vou, pero ti quedas, aquí, para rematar a miña obra, para levala a termo.., substituíndome, a tódolos efectos!

Deu en alasar con forza, con máis da que parecía ter. Herminia upouna nas almofadas, e deulle aire con un abano. Despois diso xa foi á cociña.

-¿Que, estaba a punto? ¿Nótalle alivio; verdade que si?

A enferma asentiu con un aceno apenas perceptible:

-Estou peor cá onte, que me custa falar...; onte dinlle unha boa carda ao meu Ádam, pero..., ¡máis ou menos coma o mar, estrelándose nas rochas do malecón!

Herminia volveu a pasarlle a man pola fronte, e de paso fíxolle un agarimo, sutil, nas meixelas. Despois bicouna, filialmente, con adoración. Aos poucos, naquela angustia vitanda, naquela espera desesperante, desacougada, exasperada, xa illados pola tormenta, e co Merton en paradoiro descoñecido, o médico que non daba chegado..., unha nova encomenda da señora, case inaudible, nun murmurio:

-¿Perkins..., non veu? Nena, avisa ao Merton, rastrexa no seu despacho, revólvello todo..., e chama a cantos teléfonos teña anotados. Dille que estou peor..., ¡nas últimas! ¡Dillo así, sen tremor, a ver se vén...!

Herminia víase no paroxismo da impotencia, inquieta e ao mesmo tempo na soidade máis aterradora; con nervios, desesperada, facendo un esforzo por non rila-los dentes, para conterse, por non altera-la voz, nun rol analxésico que a desbordaba. ¿Que podía aducir en tales circunstancias? Botouse as mans á cabeza, apreixando nela, comprimíndoa, que se lle escachizaba en mil anacos, cunha cefalea atroz. A saliva, que non lle baixaba...; as verbas, turbadas...; o corazón latexándolle frenético, dálle que dálle, ¡coma a moca dun malle nas mans dun tolo!

-Élle a presión deste furacán, que está aumentando por momentos..., ¡que ata lle chamarán así do que peta nas portas, ou polo que fura nelas, coma un can doente! Mire cómo é a cousa, que tronzou eses fíos, os arames do teléfono..., ¡así que estamos soas, incomunicadas! Só temos liña directa con Deus, así que estou rezando para que se cumpran esas chamadas súas, para que veñan eses homes, eles e maila Neves, que xa empezo a preocuparme, por todos!

-¿E logo eses morenos, os gardiáns; eses homes do xardín...?

-¡Uih, eses; como din na miña terra, vanlle nas lebres! Non hai traza deles, que tamén teñen as súas familias, e igual se foron para xunto delas; cousa natural..., ¡nestas circunstancias!

-¿Que dixeches, diso, de que temos liña directa con Deus? ¡Nunca tal oín, pero gústame...! ¡Xa o sabía, presentíao, que ti es a miña portavoz ante Deus! ¡Herminiña, ti es para min un ser providencial...! Non preciso reencarnarme, pois, índome, quedo! ¡Quédome en ti! E agora voulle falar a Deus: Señor, neste transo, pon da túa parte as virtudes que me faltasen a min, para..., para merecer que me recibas!

Non se preocupou polo significado daquelas verbas tomándoas por un delirio da súa enferma:

-Señora, cando chegue Nicasio co doutor, se para daquela non ten vido o seu Ádam... Confíe en Nicasio, que está afeito a andar por fóra; de día, de noite, con tormenta ou sen ela, atrochando polas corredoiras; con lama, con neve... Nicasio atoparao, téñao por seguro, e traerallo. Confíe nel, pois co forzudo que é, así sexa ao lombo...!

-¿Que é iso de atopalo...? ¿Non durmiu aquí, non volveu...?

Aquelas contradicións...; primeiro, que o chamase por teléfono; e agora, que se non durmira na mansión... Herminia sentiuse tan desesperada que mesmo entolecía con aquel cadro de continxencias, para ela atroces. Vocalizando moito:

-Fíxese no que lle digo, para que me entenda: Neves foi buscar a Nicasio, e na camioneta do almacén, os dous, traerán ao doutor Perkins. Despois diso, e tamén coa camioneta, ou andando, segundo estean as cousas, Nicasio irá a ese barrio, ao da xolda, aló abaixo, por onde ten eses hoteis o seu Ádam... Pero vostede soséguese; e tranquiliña, que todo se arranxará!

-Neves, unha muller, e atreveuse...! Ádam, non; ese non vén. Ti es outra cousa: o meu anxo, a miña samaritana, a miña sucesora... Presentino, que sempre o souben, que por algo che fixen..., iso que che fixen, que ti non me defraudas, ¡nunca! Sabes utilizar as vendas para estiña-las miñas feridas... ¡Es a miña nurse providencial, a que recriará o meu neno...; a que curará, a que redimirá ao leproso, ese descarrilado...!

-Señora, o que sinto é non saber algo de enfermería, algo de primeiros auxilios, para atendela mellor nestes achaques... ¡Terei que aprender..., que por aí debera comezar..., pero..., fíxenlle caso..., e funme ao superfluo, ao innecesario!

Robynia estirou os brazos en dirección á rapaza, acenándolle, pedíndolle, que lle dese unha aperta:

-Mi niña, abrázame, que ti es talmente unha filla, aquela que non tiven... -E despois dun descanso para tirar forzas de onde non lle quedaban: -Un aborto, ¿sabes? Matouma Ádam; foi sen querer, claro, pero abortei, de seis meses, probablemente por culpa dun desgusto que me deu, daquela. Cuestión de mulleres..., que con iso estiven enferma, moito; inapetente, abatida, e, desnutrinme! Así quedei avariada, estéril... Desde aquela ocasión, o meu Ádam nunca máis me quixo; nunca coma antes..., ¡que nun tempo, ao principio, daquela si, daquela da Guerra, que Merton foi Maior, ¿sabes?, aló en Europa! ¡Tan felices que fomos, ao principio...!

Aquela revelación foi un lóstrego esclarecedor na mente de Herminia. ¡Así se explicaban tantas cousas, ou, polo menos, algunha, daquela matrimonio diverxente, e non obstante, en convivencia oficial, aparentemente ininterrompida!

-Señora, esta ausencia do seu Ádam, hoxe, élle comprensible, xustificada, pois pola parte da Habana Vieja sempre pega forte, que mesmo se caen á rúa os corredores, e mailas beiras dos tellados... e logo que, con ese carro tan grande, esas árbores caídas..., ¡nin terán por onde pasar co auto!

Robynia, que seguía sen acougo; cadora con máis incomodidades e con menos forzas; pediulle á rapaza que a puxese ladeada, de cara para ela:

-¡Para oírte máis de cerca...! E diso do meu home, non me mintas, non sexas avogada de tramposos, que ti non sabes facelo... O que pasa, o que coido que pasa, é que, con isto do temporal, os homes asústanse..., e daquela buscan nesas mulleres un refuxio matricial, que así lle chaman, que así pasou en Europa, naquela Guerra, na do 14. E logo están eses proxenetas, que ata do medo fan cartos... E vai ese cínico e dime que participo nas súas ganancias! ¡Canto me estorba esa avaricia, esa riqueza excesiva, tan mal gañada! ¡Que Deus lle perdoe, amén!

Había que engaiolar nela, infundirlle esperanzas, pero, ¿como...?

-Señora, eu non lle minto, que co temporal..., ¡estanlle atrapados, seguro que si! ¡É cuestión de ter paciencia!

-Neniña, tamén estás nerviosa, que cho noto na túa man, que me mancas por veces...

A rapaza xa non tiña verbas, e das convincentes, menos aínda:

-Non, señora; é que quero tranquilizala, pasarlle azos, dos meus! Trate de durmir; polo menos unha sonada, pois o sono mata a gana, e pode coa enfermidade, que iso é un dito do meu país, dos meus vellos... Agora voulle cambiar as almofadas, que deste lado xa a ten húmida, outra vez, desta suor fría...

-Herminia, non, non me movas a cama, que se me desconxuntan os ósos... ¿Non os oes crebarse?

-Señora, élle o bruído do vento, aí fóra...

-Logo cerra esas ventás... ¡Non te demores!

-Xa as temos cerradas, e coa falleba; todas... Iso que resoa na súa cabeciña é o ciclón, fura que te furarás, coma un trade..., ¡que por algo lle chaman furacán!

Despois dunha calma curta, dun certo alivio, escaso, tan só de minutos:

-Herminia, cadora teño máis resonancia... ¿Será que estou petando ás portas do Ceo..., e non mas queren abrir? Seguro que non mas abren ata que chegue o meu Ádam..., ¡para despedirnos!

-¿Pasoulle o frío? ¿Que me quere dicir con ese aceno, qué non? Neste caso voulle por outra manta, por unha de vicuña, que son lixeiras pero abrigan. -Herminia, desesperada, cadora máis se tal fose posible, que non sabía qué facer, nin qué facer nin qué dicir.

-Thank! Herminia, es un anxo, que xa llelo direi, arriba, nada máis entrar..., ¡para que cho agradezan!

-Non, señora, que só son unha boa amiga; unha servente agradecida, iso si; ¡que menos! Non hai outra galega coa miña sorte..., en todo Cuba!

-Merécelo todo, que es a reencarnación da miña propia nena..., se tal cousa existise! ¡Presentino, daquela, cando asignei os teus documentos...!

Pero Herminia oíu e calou; estaba completamente allea ao significado daquelas insinuacións, daquelas confidencias... Tomounas a delirios da enferma. ¿Que documentos...? ¿Preguntarlle a unha persoa febril o por qué daquelas divagacións? ¡Non, en absoluto, que sería unha crueldade, unha mofa! Mellor que Robynia divagase, que delirase, e non que laiase..., a ver se no ínterim daban chegado os ausentes: Merton, Nicasio, o médico...! Pero en tan larga espera algo tiña que inventar, unha mentira piadosa, pois os reloxos, tantos que había naquela casoa, nin se paraban nin resolvían.

-Non sei se será unha bobada, pero, ¿quere que lle molle eses beiciños..., tal que cun papadiño de ron, para animala un pouco, para quitarlle ese arrefrío?

Denegou cun aceno, así que Herminia insistiulle:

-Daquela..., ¿outro sorbo de té?

Isto si que llo aceptou, cun aceno afirmativo apenas perceptible:

-¿Non é inverno..., xa non? Mira qué cousa, que se me baleirou a cabeza, de súpeto, e xa non teño esas resonancias...

Herminia quedouse alucinada, sen verbas, pero algo lle tiña que dicir, que comentar, aínda que fosen trivialidades, para sosterlle o ánimo, para desviarlle a atención:

-Estamos entrando no outono, que por iso hai tormenta; xa sabe, o cambio de estación, que aquí, en Cuba, no Trópico...

-¿De verdade, no outono? ¿De qué ano? ¡Muller, qué abobada estou, que só sei que me chamo Robynia!

-Estámoslle no vinte e seis, no ano vinte e seis...! Pero vostede, pregunte; canto queira, que iso seu non lle é da memoria senón da febre...; e mentres non cure ese arrefrío xa lle farei de memoria, eu, ata onde poda...; ¡ata onde saiba, que lle son unha simple student! ¿Non se lembra diso, de que me paga profesores...? ¡Si, vostede!

A enferma volveu a ter outro decaemento, pero reaccionou ao abrirse a porta, seguramente que co frescor do aire que entrou daquela:
…/…