De pura cerna (21)

…/…

-Muller, se emigras, a alguén lle tes que devolver a pasaxe, que eses barcos non andan de balde; e por parte, se hai faltas na casa, enseguida: ¡Filla, irmá, cuñada..., mándanos unha letra, axiña; xíranos algún diñeiro, que te queremos moito, que te botamos en falta..., pero que sexa do de cobrar no Banco! Despois, antes ou despois, pero sempre, o cura da parroquia... ¿Que digo? ¡Da parroquia, non, pois parroquianos tamén somos os ausentes; é o cura dos morgados da parroquia! El veña predicar desde o seu púlpito iso de que somos irmáns... ¡Que coño de irmandade, e que Deus me perdoe! Irmandade, confraría, é a dos morgados, esa dos vinculeiros, que por algo lles chaman así, que eses non terán collóns para emigrar pero teñen vínculo, teñen embigo, que lles cortan un cordón pero déixanlles outro, o invisible, e son os que lle beixan a man ao crego, a cotío..., ¡para que bendiga as súas partillas, os seus apartamentos miserables! Mira cómo é a cousa que alí un de Berlán, outro emigrante, ao que non lle recoñecían o seu herdo, ¡nin polo Xulgado!, abaixouse a pedirlle ao párroco que fixese de home bo, que mediase naquela desfeita, ¿e sabes qué lle contestou o pastor, ese pastor das almas?

-Neves, non, que non podo sabelo, que xa levo tempo aquí, e logo que se fose adiviña, daquela tentaría saber algo do meu Toño, pero se é verdade iso do cura, dimo, que ti, se non falas do próximo, rebentas!

-¡Se minto, é por boca allea! Seica lle contestou: ¡Háblale tú a tu hermano, y arréglate con el como buenamente puedas, de buenas maneras, porque yo me atengo a lo que está escrito, que entre hermanos no metas las manos! ¿Cal é irmán: ámbolos dous, ou ningún deles? Herminiña, ti, que andas con esa Biblia ás voltas, ¿é verdade que todo está escrito, niso, nos libros da Igrexa? Se é verdade que está escrito o que dixo ese cura, a min que me borren da partida do bautismo, que xa teño adrais...; ¡teño, e tiña, para non caer dese carro de Deus! ¿Que che parece esa forma de facer paces, nun cura..., e encima diso, bótalle a culpa a Deus!

Herminia, pese á súa exquisita sensibilidade, habitual, acreditada, non foi capaz de profundar naquel drama redundante, íntimo, familiar, obsesivo, da Neves, pois ela, ao ser filla única, caso relativamente excepcional naqueles tempos tan prolíficos, os seus únicos problemas, dentro da limitación de medios, eran debidos á existencia daquel padrasto ególatra, gruñón e folgazán. O outro problema era aquel Toño, aquel mozo prometido, prometido pero ausente, salvo no seu pensamento:

-Neves, está ben, e práceme moito que me deas esa confianza, que me fales de ti, das túas cousas, por máis que algunha delas non chas poda remediar, pero tamén teño as miñas coitas, unha espiña grande, propia, intransferible, ¡aquí, no peito! De propósito, ¿que fai o meu mozo, gárdame as ausencias, sábelo certo? Todo o que sei del é que foi á feira e fíxose unha foto, que ma mandou nunha carta, por certo que moi sucinta. As miñas cousas tamén teñen o seu aquel, e non adianto nada con dicirllas, pois, ou non as entenderá, ou pode chapelalas.

-Toño, agora que o nomeas, o que é gardar as ausencias, gárdachas, ¡que xa parece un frade! Na Pascua foi á foleada, que este ano correron o galo en Maxide, no Campo do Val, nese sitio tan bonito, que din que foi daquel Ares de Maxide, tan famoso. Alí bailou comigo, ¡e coido que tódalas pezas!

-¿Non será que o queres para ti? -Sen celos, pero inqueda, querendo saber, ansiando novidades.

-Non, muller, que diso, nada, e ben que o sinto, pois ese rapaz é do mellorciño que queda no país. Do mellor, pois agora, coa moda de virse para América, os máis dispostos emigran, que moitos e deles xa o fan antes da quinta..., ¡para librarse de África, xa que non poden paga-la cota! Pero ti, niso do Toño chegaches a tempo, que ademais criástesvos porta con porta, así que tes os dereitos reservados, todos en por ti!

Herminia riuse polo énfase que puxo súa curmá.

-Quedamos, pois, en que Toño é para min, segundo estas partillas da nosa imaxinación, claro, que ti xa atoparás outro, tal vez un habaneiro, destes do puro e maila sortella... Cando botes nel terás que levalo á mansión, para que o examine Queta, se vive para daquela, pois o que é miña madriña, esa, de homes..., ¡coma un albeite coas vacas, con abrirlles a boca…!

Agora quen se riu, a pracer, foi Neves, cargada de picardía moceril:

-O meu xa está escollido, ¡se non se me adianta unha habaneira...! É un tipo alto, corpulento, serio, moreno, e co pelo algo crecho. De ombreiro a ombreiro, ¡una vara! Polo demais, de poucas falas, pero como lle dou á tarabela por tres, daquela, ¡unha tega cun tego fan tres tegos!

-¡Muller...! ¿E cándo...? ¡Como non esteas retratando ao chofer do señor Merton, ese italiano... ¡Non, ese non, non o queira Deus!

-Curmá, para ser adiviña non abonda con ser lista. Ti, non, que ti non podes sabelo. Pero voucho dicir: É de Suegos, e mais eu non o coñecía. Andou arreando nos xatos para un tal Antón de Marcos... O caso é que viñemos no mesmo vapor, e nun daqueles abalamentos...

-Neviñas, fala primeiro e rite despois..., para que te entenda!

-É que me río das casualidades da vida. Nun daqueles abalamentos esvaramos, e fomos caer, os dous xuntos, pero eu debaixo, que é o propio, pois el sostívose agarrándose a un daqueles pasamáns... Así que se levantou deseguida, e axudoume a min, tamén ríndose, que lle fixo graza, moita; e con iso, díxome: Ai, Neves, isto de marearnos, así, tan xuntos, que só nos faltou ter unha cama debaixo...; pois non che sei se será un milagre, que ben se di que o casamento e maila mortalla baixan do Ceo..., ¡e aquí estamos, ámbolos dous caídos do Ceo!

Herminia, con todo o asombro do caso, e á vez acudindo á ferida, como fai o sangue, como fan os amigos, antes de chamalos:

-¿Telo escondido, ou qué? ¡Aínda non cho vin, e xa levas días...! ¿Que foi dese mozo? ¿Ten traballo? Se non o ten, haberá que preguntar por aí, tal que aos nosos provedores, para que non o leven á cana, que é un mal traballo; ¡bastante penoso, do peor!

-¡Pois mira qué casualidade, outra, que a min véuseme a mesma idea: saber del! Daquela, ao..., ao..., ¿como se di?

-Se te refires á cousa do buque, á súa chegada, iso é arribada; arribada ao peirao, ás estachas...

-¡Iso! Que desde o buque, ao ver o grandísima que é esta cousa, esta manta de casas, esta Habana, quedamos en volver a por xunto dos barcos de Galicia, cando chegue outro, que ese sitio non ten perda, e así podemos atoparnos de novo!

-¿Non che deu o enderezo que vai ter...? Tamén lle puideches dar o meu, apuntarllo, que o traías sabido, das miñas cartas...

-¡Uih, Herminia, iso de andar con señas...; iso aló, na feira! ¡Eu son de Caraño, da Carballamarela! ¡Pois eu, de Luaces, polo camiño de Sarille...! ¿Aquí? ¡Aquí toda a palla vai ao palleiro! ¿Quen coño se atopa aquí, neste formigueiro de La Habana, nesta hucha onde meten o gran que sobra no resto do mundo? Isto lévame a un pensamento no que andei estes días: Na nosa terra, como adoita facer frío, métense debaixo das mantas, sen privarse de nada, pois, se a colleita non chega..., ¡daquela os xatos para Barcelona, e os rapaces para Cuba! ¡Todo o fan para a feira, para facer cartos, coma quen cría e vende ranchos!

-¡Neves, tes cada cousa, cada ocorrencia...!

-¡Éche así! Pero volvendo ao conto do Nicasio: el ía máis aló, para un sitio que está ás aforas; o... , ¡o Mariñao! ¿Pero ti non o viches, daquela que chegou o barco, que lle dixen adeus, pois el seguía arriba, esperando que aparecese seu tío, que seica é un home de palabra, así que, tarde ou cedo, chegaría, e xuntaríanse!

-Neves, a min o que me interesaba naquel intre era levarte á mansión, prontiño, nun taxi, para non descoida-las miñas enfermas, para tardarlles o menos posible. ¿Pero, cómo dixeches, Mariñao...? ¿Non sería Marianao, que soa parecido?

-¡Pois, ata o será, que cando mo dixo acordeime do señor Mariano do Escouredo! Estouche boa se cansa de vir ao peirao na miña busca...!

-Muller, xa estarei ao tanto dos barcos; mesmo polo periódico, cando anuncien outra chegada de Galicia. En todo caso sempre podemos achegarnos a Marianao, e preguntar por alí, nas tendas, pois esa vila non é grande, e logo que tamén haberá galegos..., como en todo Cuba!

Calaron e retornaron á mansión, mais polo camiño apenas falaron, que tiveron abondo con rumiar o xa falado.
-.-

Nas alpabardas

Pouco lle estorbou Queta ao Merton naquela residencia, naquela mansión das vinte estancias, con dez baños, pola que adoitaba circular, deambular, nas escasas horas que permanecía nela, pouco máis que para visitar fugazmente a Robynia, súa muller oficial, de paso que abría, que metía, que sacaba, a grandes mazos, daquela entrañable, idolatrada, sacrosanta, caixa Fortis, gardiana a saber de cantos misterios, ¡ademais daquel diñeiro graxento!, delituosos os máis deles, no seu despacho, sen sequera acordarse de que nunha das súas habitacións, nas de hóspedes, concretamente na esquina do Leste, ¡na que miraba a España!, extinguíase, con grandes molestias, unha muller que formara parte, relativamente importante, daquelas ganancias, precisamente no sector dos ilícitos. Unha galeguiña aínda de bo ver, obreira, escrava, do amor, do amor por doses, taxado, en serie, minutado, naquela industria erótica que tan rendible lle resultou ao gringo, por anos, naquela rede de turismo vicioso, maioritariamente norteño. Ruleta, ron e ruba, ¡para ir rumbando, para quenta-los ánimos, para baleira-los petos!

Foran seis meses, escasos, en constante declive. Robynia, pola súa parte, a cotío, tutelándoa, infundíndolle esperanzas salvíficas; e Queta, a inefable, a sufrida Queta, arrincándolle follas ao calendario, ansiosa por chegar axiña ao día do seu particular xuízo, para comprobar por si mesma, escalamustrada de tantos fallos, a fiabilidade daqueles vaticinios relixiosos, tan fervorosos como cordiais, daquelas mulleres que a prepararon, que lle axudaron a morrer con fe e con dignidade.

Non é doado atoparse, fóra das tolemias suicidas, con persoas tan novas como era, aínda, Henriqueta, que tivesen tanta présa por facer a súa derradeira migración. Errante por natureza e por vocación; por necesidade, tamén, ¡tamén!, e, non obstante, atadiña e controlada, sempre, po-las trapelas, po-la sedela, daqueles gringos amorais, polifacéticos, auténticos cefalópodos de mil tentáculos, dispostos a vender a súa mercadoría, ¡allea!, ao mellor ofertante, pero nunca a esparexela, maiormente naqueles tugurios portuarios, de ventás acortinadas e de portas batedeiras.

Aquela moza, aquela galeguiña, que nunca chegou a saber se era con hache ou sen el, por moito que Henriqueta lle dixesen, pois ela o que é da Cara de Christus non pasara, mandárase mudar desde o seu Vilar, desde as abas daquel Pradairo, en plena adolescencia; máis nena que moza, máis anxo que diabro, obnubilada, pero máis cá ela seus pais, polas baladronadas e polo soar da prata daquel Capitán, volto de Cuba en mala hora, estrañamente en plena Guerra dos anos 1895-98, nun permiso cuarteleiro obtido a pretexto de arranxar na súa terra..., ¡nin se sabía qué!

Queta fórase de neneira con aquel amigo, con aquel veciño, para acabar de moza dos quintos, de neneira dos quintos, de mestra erótica. Ía branca, con brancura de costureira; e acabou negra, poxando, competindo coas negras, coas negras e coas mulatas. ¡Tamén coas mulatas, o mellor invento dos españois, segundo expresión habitual daqueles gringos, daqueles beneficiados do produto ibérico!

Máis alá do barco, Henriqueta só viaxou, en definitiva, nas ilusións daqueles amores fugaces, simples galopadas sen desprazamento, quedándolle por facer aquel retorno ao seu Vilar, indefinidamente posposto, que era o único realmente importante na intimidade máis profunda do seu ánimo, a arela máis fonda desde que se viu do outro lado do Mar dos Sargazos, declarándose, sentíndose, tráxica e indefectiblemente, desterrada a partires do momento en que notou as molestias dos seus praceres, e por iso, incapaz de dar a cara, de dar un limpo ollar, na limpa parroquia do seu bautizo. Ben que llo confesara á súa afillada, doéndose, atafegada e sofrente polas consecuencias da calor sensual, naquela Cuba invadida de miasmas, sobrante de frescuras e carente de frescor; unha Cuba de difícil aclimatación, maiormente para a xente da montaña, para quen se criou con aires puros na frescura dunha serra, pois a Illa Juana de seu só ten unha, unha serra, unha imitación, e con iso e con todo, Maestra lle chaman.

...

-¿Herminia, qué fas con esa roupa de color ao lombo, ou non lle vas levar loito, co que cho ten merecido? ¡Anda que se chega a verte algún coñecido, vaia escándalo, qué non dirán de ti...!

Pero a curmá, Neves, recibiu cumpridas explicacións:

-Non, muller, pois á Queta non lle gustaría...; ¡e logo que, como nos está vendo, desde arriba, co xenio que tiña mellor me será compracela! Tanto que sufriu, miña pobre, tan resignada, mesmo lediña, téñoche por sabido que está no Ceo, así que non hai que sufrir polos que se salvaron..., ¡que ata será pecado!

-Certo é que ao final moitas esperanzas tiña diso, ou tal dicía..., ¡salvo que o finxise por levarlle a corrente á señora!

-Miña Neves, sufriuche o indicible, que ben o sabes; no corpo, pero tamén na alma. Confesouse e comungou semanalmente, que é outra atención que lle debo a Robynia, que tantas facilidades nos deu; e tamén ao curiña, ao mulato ese, don Ismael..., ¡outro santo!

-Mira ti que eu tamén lle daría esas grazas ao Merton, que este demoño non se meteu en nada, ¡cousa que tamén é de agradecer!

-¡Tamén, muller, tamén, pero non ten mérito, que o fixo sen querer, que este diaño non puido co rezo das catro...! Precisamente teño aquí, marcado, nesta Biblia, na que me regalou Robynia, o último salmo que lle lin a Queta, e sempre o deixarei así, marcado cunha estampiña, que che foi un milagre. Este salmo é de Isaías, e mira qué lindo, mesmo un seguro da vida eterna:

Douche grazas, Señor, porque estabas anoxado comigo, pero calmouse a túa ira, e daquela consoláchesme. Velaí que Deus é a miña salvación; terei confianza e perderei o medo. O Señor é a miña salvación...

-¡Que oportuna che fun, Neviñas, pois aínda non acabara de lerlle este salmo e xa se lle aquietaron os seus olliños, coa paz dunha morte moi doce!

-¡Terás razón; -Neves, convencida a medias, que en cuestións de fe quedábase detrás das outras, pero recoñecíalles un ascendente, unha preparación, e por ende, unhas dotes de convencemento; -terás, muller, terás, e que Deus te escoite, pero..., iso de que a poñan a ollar as neves do noso Pradairo sen pasala, antes, pola lareira do purgatorio, non me coce no corpo!

Discutir coa Neves non era práctico, así que Herminia aproveitou aquela ocasión para falarlle doutro asunto de especial importancia:

-Neves, xa que falamos de miña tía, teño un recado para ti, que ademais corre présa: Insistiume, ata as últimas, en que rexeitemos do Merton, que o coñecía coma ninguén; que fuxamos del coma do lume, por días de vida, ¡ámbalas dúas!

-¿E logo, témonos que ir desta residencia, desta gran mansión, agora que me afixen á boa vida, e co mal que anda a señora?

-Non, muller, que tampouco é así, e non sexas extremada; o que ela quería, ¡o que quere desde o Ceo!, é que nos velemos do patrón, pero non só no sexual, coma dun castrón que é, senón, e tamén, en cuestión de cartos, que non nos encerelle cos seus chanchullos, pois á Queta ultimamente ben que a tentou para facela socia, non sei en qué cousas nin de qué maneira; incluso agora, de enferma... ¿Valo entendendo? Este tipo é do que non hai, que trafica en todo: ron, mulleres, xogo, armas... A nosa Henriqueta sabíalle desas cousas, ¡e seguro que ben máis do que a propia lady, con todo ser a súa cónxuxe!

-Muller, se está no Ceo, como dis, desde alí non lle será difícil gardarnos..., ¡a pouco mando que lle desen!

-Neves, que chas tece o demo, pois cando remata coa la, urde con estopas, que arden mellor... O noso diaño, este diaño do Merton, non ten la, nin estopas, que eu saiba, ¡pero o que é labia...!

-¡Aquí non hai ovellas, nin ripan no liño, e para labia, cando rompo a berrar, berro tanto coma calquera, que sempre ufei coma os homes!

Coa Neves non se podía conversar de certas cousas, e menos en metáforas.

-Neviñas, que non é ao pé da letra... ¡Boh, deixémolo! Pero, non, que temos que afondar nesta situación: Mentres viva a lady, e nós con ela, aquí, ao seu redor, ao seu amparo, non teremos perigo, ou relativo, que ela tampouco pode facer demasiado, que só viven xuntos para garda-las formas e para facerse pasar por un señor importante, para alternar cun certo tipo de persoas... Coido que ela sabe, de sobra, o que pasa neses hoteis, pero, paradoxicamente, esta é unha muller fiel, coido que xa con exceso, e con esperanzas de convertelo, ¡que por algo lle aguanta o que lle aguanta!

Neves, categórica, explosiva:

-¿Fiel? ¡Tamén o son os cans, e así lles vai, que algúns viven peor có lobo! Eu, de min para ela, tiráballe un peido, e íame de volta, cos meus!

-Neves, contrólate nos teus falares, que estamos en La Habana, neste mundo civilizado, ¡no Novo!

Aquela rotundidade, tan característica da Neves, non compaxinaba cos panos quentes das outras, das dúas, pois Agar, o que é en liortas domésticas nin entraba nin saía, atenta ás súas potas e á súa mesada, que ben se lembraba de que seus pais foran escravos dos españois, así que, ¡gringos ou españois, pouco máis, pouco menos! Fóra diso, a problemática agarena circunscribíase á súa santería, cos compañeiros de raza, cos amigos de color, na que se sentía evadida daquel mundo alleo, prestado, forzado, ao que os levaran, definitivamente, sen posibilidades nin esperanzas de retorno ás raiceiras, que os brancos, máis ou menos limitadas, pero tíñanas; ela, alí, naquelas barracas, naqueles bohíos da súa santería, acendía vela tras vela, un por un, a tódolos seus orishas, Yemayá, Oshún, Elegguá, Obbatalá..., e de paso canturreaba, cos afíns, nunha liturxia sincrética, evasiva, conformista, que a desconectaba radicalmente das negras filosofías, simplistas, daqueles brancos tan farfalláns, auténticos tragamouros!

Para ela, a pesares daqueles tempos de liberdade, que precisamente se iniciaran coincidentes co seu natalicio, era unha paréntese medio consolidada; medio, tan só, así que aínda non lles chegara o momento de facer as paces cos outros, cos do hemisferio Norte.

Agar adoraba na Robynia, e tampouco lle caía mal Herminia, pero facíao coas razóns do gato, en graza dunha convivencia tolerante, e incluso simpática, que xa era moito nun ambiente no que, principalmente para os da súa raza, quedaban, resoaban, os berros, as imprecacións, do negreiro, e mailos relampos das trallas vergalludas.

Neves, despois dunha longa meditación, obsesionada con aquel diaño do patrón, do que tampouco era doado librarse:

-Con todo o que me dixeches, eu volvo ao de antes, que non se me vai da cabeza: ¿Por qué non se larga esta muller, xa que é inglesa, e daquela morre na súa casa, coa xente dela, tan de títulos e tan rica que dis que é? ¡O que é, é boba!

-Neves, ti rebrotas polas esporas, coma os fentos... Vouche dicir algo definitivo, que así, de aquí en diante, pensarás tan só no teu traballo, que é a mellor forma, o xeito perfecto de axudarlle a Robynia a estar contenta; ¡se non feliz, polo menos contenta! Para ela, boa comida e pouca conversa, que ti, sen querer, es tan directa que, ao menor descoido, ráscala, ráñeslle na ferida. Pero máis che digo: Que se o Merton ve todo en orden, algo de calor fogareño notará, e menos andará por fóra, ás alpabardas, que así dicía miña nai referíndose ao seu Manuel. Nolas dúas temos que face-las cousas ben feitas, e con graza, con simpatía, superándonos de día en día, a prol dos dous, e non só da señora, que as cousas boas, de ben feitas, trábanse, e con iso fan un tecido amable. Ela vai disimulando canto pode, maiormente diante nosa, pero apesárase cando non lle vén ás horas normais; ¡normais no seu costume, claro!

-Este logo é peor có teu Manuel...!

-Si, Neves, por suposto que si. E mira por onde, para fuxir do remol, caín no lume, pero hai que aturalos, pois o que paga, manda, e por veces, tiraniza, ¡que a vida do emigrante ten as súas cruces! Ti estás advertida, así que vaite superando, incluso nese xenio tan enrabechado, nese pronto que tes. ¡Faino polas ánimas do Purgatorio, que por elas cho pido!

A curmá amoscouse con tanta insistencia, con tantas advertencias:

-Herminia, xa me tes escaldada: ¿Que che fixen para que tanto bourees? Fálasme dunha maneira tan fera que nin que eu tivese parte nesas leas, nas deles, e ben ves que vou facendo as cousas..., ¡polo menos, con ganas!

Deulle unha aperta, afagando nela:

-Fas, muller, fas; ben o sei, que de premio douche esta aperta, pero sempre podemos mellorar, que esa é a miña promesa, a de cada día cando me encomendo a Deus. ¿Enténdelo? ¡Daquela, avante toda, que é como dicía aquel capitán do barco que me trouxo!

Recargadas as pilas, pacificados os ánimos con aquelas reflexións, Neves pasou a outro asunto, un tema anteriormente aparcado:

-Curmanciña, que me ías contar non sei qué de non sei qué cousa; antes, antes de poñerte enrabechada comigo..., ¡feita unha mestra!

-Fareino, si, pero, se te vas da lingua..., ¡córtocha! E non é un dito de mestra senón unha advertencia da madriña, que á forza de chamarlle así, xa estou convencida de que foi ela a que me levou á pía do bautismo..., ¡no seu día!

Neves engurrouse dos ombros ante aquela reiteración, ante a inevitabilidade daquelas cardas de súa curmá.

-Mira, Neves, -continuou Herminia, -o caso é que, fóra deses hoteis, e do diñeiro co que estea operando nos seus contrabandos, seica o teñen camuflado, todo ou a maior parte, a nome da Lady, con capitulacións matrimoniais que se di: casas, accións, contas...; ¡nin che sei, pero moitísimo, unha fortuna! Desta maneira, por esas comenencias, que o fan para que el non teña un embargo, moito non se queren, pero..., ¡aguántanse! ¿Con isto coñecido, enténdelo algo mellor? ¿Decátaste? En calquera caso, xa sabes aquel refrán que di, auga que non vas beber...

Neves, cos ollos coma pratos, non daba creto daquela situación, para ela insólita, inaudita, e impacientouse por preguntarlle a Herminia:

-¿Como é que ese home..., tal cousa fixo? ¡Oh, qué burro, e eu que o tiña por un cabronazo...! ¿Pero, todo..., os bens..., na cabeza dunha muller, coa que se leva a matar? ¡Nin aquel Bocamoura de Teixeda...?

Herminia sorriu, e de paso meneou a cabeza, sacudindo aquela melena tan graciosa e tan afeccionada a vírselle para diante dos ollos:

-A que parece da raza de Queta es ti, que te ris de todo, ata do mal, e pégaseme...! Mira, muller, que estes, o que é de liortas, sábenche máis que tódolos picapreitos do noso Castroverde, xuntos, metidos nunha soa confraría: Se trincan ao Merton por calquera das súas falcatruadas, ¡que a saber qué rosario delas leva ao lombo!, desta maneira non lle poden trabar os bens; e Robynia tamén gaña, pois, ao ter as propiedades na súa cabeza, polo menos unha gran parte..., iso, que o ten algo controlado; así ela, de paso, vai facendo obras de caridade cos xuros, que niso el non se mete, que lle convén gardar as formas aparentando xenerosidade. Non sei cómo dicircho: ¡É unha especie de simbiose!

-¡Desa maneira...; nada, que nin así o entendo! -A formación e mailo despexe da Neves non lle daban para máis, así que conformou e calou, co sabido sabido, que tampouco a preocupaban demasiado aqueles teatros financeiros dos seus amos, dos seus señores.

-Mira, muller, para que non che queden dúbidas: O caso práctico é que, agora, como discuten e non paran, ese Barrabás quere que Robynia lle devolva as propiedades, tódalas que escondeu detrás da súa saia, as que puxo ao seu nome, e que llo faga por ante dun Escribán, pero a señora dálle largas, en espera e como presión psicolóxica, que se di, para que se rexenere..., el, o Merton! A nosa Queta sospeitaba que Robynia quere facer con iso, con esas propiedades, ao non ter fillos, algunha obra boa, unha obra pía..., se o Merton non se aparta da mala vida, e por iso xoga así, coas propiedades, coacción coido que se chama, para traelo ao bo camiño... Para que o entendas: ¡usa esa ameaza coma quen emprega unha aguillada para domea-los bois!

-¡Oh, qué cousa, qué disparate; nunca tal oín! O que pasa é que, sen licenza marital, ela no pode dispoñer de nada, nin do seu!

-Non, Neves, aquí non é así, aquí sonche outras leis; ademais, eles son americanos, ou medio ingleses, e teño entendido que non están en réxime de gananciais; teñen feito iso que chaman separación legal de bens, dos respectivos, ¡respectivos ou aparentes, para o caso! ¿Enténdelo agora? Pero coido que falei de máis, e cando así se fai acábase dicindo máis do que se sabe, ¡do que se sabe e do que se entende! En definitiva, o dito: Agora que o sabes todo, lémbrate do noso lema, do credo dos emigrantes: ¡oír, ver..., e calar!
…/…