De pura cerna (16)

…/…

Precisamente para transmitirlle aquela confianza, tan precisa, tan preciosa, e tan degoirada, Robynia colleulle as mans afablemente, con agarimo, con cordialidade, que máis non faría a propia Silvina, obviamente por ignorancia, que non por carencia de amor maternal.

-Que non, rapaciña, que te portas ben; o normal, que nos tes satisfeitos...; ¡e logo que estás en vías de mellora! O que pasa co señor Merton é que ten..., certos negocios, moitos, na súa cabeza. -Pensou en chanchullos, que en conciencia era o concepto máis exacto, pero aquilo, ¡tantas cousas!, era un segredo familiar. -Iso, negocios; cousas complicadísimas, arrevesadas, e incluso perigosas, que a prata sae das minas, pero o que é ás casas, ás familias, vén con dificultade! Por iso fala pouco, que falador nunca foi, nin sequera comigo!

-Daquela, ¿poderei seguir aquí, con vostedes? ¡Sequera outro mes, para non crearlle dificultades á miña madriña! -Herminia buscaba algo, unha táboa que fose, para seguir nadando pola vida adiante, sen afundirse naquela Cuba na que non era tan doado flotar, manterse a flote; peor do que se dicía, ¡e con limpeza, menos aínda!

-Chiquilla, se o meu marido, o señor Merton, non estivese satisfeito de ti, do teu cumprimento, a estas horas, ¡onde irías! O que é de tolerancias, este home...; ¡diso é do único que non entende!

-¿E vostede, señora; vostede está contenta de min...? ... ¡Ai, si! ¡Deus llo pague, de presente, e tamén no Ceo!

A relixiosidade da súa doncela, aquela galeguiña tan inxenua e tan candorosa, todo xenerosidade, todo agradecemento, todo simpatía, era do máis grato para aquela protestante tan puritana; tanto que, dalgún xeito, dun modo entrevisto, intuitivo, pero aínda en forma de idea, presentía nela o instrumento providencial para certas restitucións indirectas, cuxa materialización, imponderable, aínda imprecisa, víñalle quitando o sono, en particular desde que se sentiu irremisiblemente enferma.

-Yes, yes; all right! Se avanzases algo máis no inglés..., ¡todo perfecto! Rapaciña, os idiomas requiren ganas, somerxerse neles, collerlles afecto, e durmirse, cada noite, con cinco ou seis vocábulos na boca, tanto da pronuncia como da súa grafía, asemade..., ¡para espertar con eles na sen, coma se fose unha almofada! ¿Os españois non dicides consultar coa almofada...? ¡Aí o tes!

-Señora, cústame moito pronunciar esas consonantes..., ¡do seu xeito, quero dicir! Pero, xa que vostede mo manda, farei os posibles... ¡Xúrollo por estas, que son cruces!

Nada mellor se lle puido ocorrer para congraciarse definitivamente coa Robynia que aquel xuramento simple, enxebre, pois a señora rompeu en risos, e con ganas:

-¡Ai, muller, xa me esquecera do que é rirse de boa fe, así, a pracer! As grazas douchas eu, desde logo que si! Thank you!

Dubidou, pero, con circunloquios, atreveuse:

-Vostede, se mo permite, e se non é moito preguntar..., ¿como fixo para aprender o castelán, pois nin eu o dou sabido, e iso que nacín por aló, en España? Claro que na miña parroquia só o falan...; a cotío, quero dicir, dous: o señor cura e maila súa ama, e para iso o crego mestúrao cos seus latixos, pois el, o que é do noso galego, ¡nin hache!

-¿Os vosos curas, eses papistas, é certo que adoitan entenderse coas criadas..., que por iso o Papa non os deixa casar?

-¡Ai non, non señora! -Respondeulle a rapaciña, escandalizada. -Digo, lady, que iso élle unha mentira, unha calumnia, pois os curas non fochican, que non poden, que por algo levan saias! E tamén ocorre que non queren de amas, salvo que sexan parentes, máis que ás vellas..., ¡e para iso, escaralladas! Perdón, que debera dicir, ¡escarranchadas!

Isto último non llo entendeu a lady, ¡e menos mal, que lle houbese retirado puntos!

-Muller, eu aprendín o español, castelán, ou como se diga, que iso seica se discute en España, aínda, o pouco que sei, aquí, aquí mesmo, en Cuba; primeiramente de oído, e despois lendo os letreiros, os anuncios, pois a imaxe axuda a perfilar os conceptos. Despois pasei aos libros... E tamén concorre que Mr. Merton púxome unha profesora, pero resultou ser gallega, gallega de Galicia, así que chapurreaba e castrapizaba, de todo! Depurei o meu vocabulario pouco a pouco á forza de ler; ¡diso, cantidade!

Herminia abriu a boca dun palmo, pero non foi pola cousa do chapurreo:

-¡Que me di, qué cousa; do máis inesperado! ¿Así que vostede tamén veu a Cuba..., sen saber..., sen saber a nosa lingua? ¿Así, de emigrante, coma min? ¿Tan rica, e non é deste país, nin da Norteamérica...?

-Oh, dear! Mira cómo foi, que cho vou contar, pero confidencialmente, así que non o digas, ¿eh?, nin sequera á túa madriña!

-Xa que lle gusta así, xúrollo á miña maneira: por estas, que son cruces! -E volveu a bicar os dedos, encrucillados.

-Viñemos, arribamos, a Matanzas, nunha lancha do Merton, unha especie de dorna, fuxindo dun shériff; de por aló, desa parte da Florida...

-¿Fuxindo? ¡Uih, non llo creo! ¿Está de chanza, ou quere quedarse comigo? -Para ela, incomprensible: ¿Fuxindo, unha señora tan aseñorada...? Iso non era admisible para unha devota daquela lady, ¡unha lady riquísima, da propia nobreza!

-¡Fuxindo, si, de verdade, que o perseguían por culpa do ron..., e por outras cousas tamén ilícitas, que non veñen ao caso!

A nosa galeguiña ía saturada, que recibira demasiadas leccións en pouco tempo, todas comprimidas, nunha escolarización intensiva:

-¡Xesús, qué costumes, qué mundo, que nunca aprenderei tantas cousas! ¿Pero, cómo é que o perseguían, por beber ron...? O meu padrasto tamén se emborracha, peneque perdido; colle cada chea..., polo menos unha á semana, ou antes se o enfadamos, e mais por iso non o perseguen, ¡que va!, que lle é ben amigo dos gardas...; máis é, que por veces axúdanlle a baleira-la xerra!

A señora mandoulle deixar aquel plumeiro que seguía tendo nas mans, indicándolle que non estaba ben falar con ela manexando utensilios, e levouna para o salón azul, que era o preferido daquela inglesa americanizada, onde adoitaba tomar o seu té das cinco.

-Senta, que agora, sen ese artefacto, aquí non hai doncela; nin doncela nin señora, que estamos reunidas dúas amigas, nun faladoiro, falando das nosas cousas, en confianza...

Azorouse de mala maneira, pois, amigas, si, pero a vaquiña..., ¡polo que vale! Quen mandaba era a señora, por máis que a sentase daquela maneira, coma se estivese na súa aldea, ¡por condescendencia! A lady, coloquial:

-¡Ai. muller, que es ben inocente! ¡Xa demasiado, un querubín! Mira, criatura, que levo coñecidas cen gallegas, de cerca, por unhas e por outras circunstancias, pero ti..., ¡nin que viñeses dun convento!

-Pois si, élle certo, que dun convento veño... -Foi sincera, rotundamente; coma sempre, por hábito, ¡salvo co padrasto, pois aquela tortura, permanente, éralle insostible.

-¿De clausura? ¡Que va!

-¡Ai, non, que non lle entendín ao dereito! O que veño é dunha parroquia, dun lugar, que tivo convento..., de frades, pero, ¡botáronos, para quedarse cos leiros!

A patroa centrouse no seu tema, na súa confidencia, ¡tanto tempo que levaba sen unha amiga fiel coa que dialogar, cambiar impresións, oír e referir novas, expresar sentimentos!

-Mira, muller, que cho vou explicar: Míster Merton non bebía ron, que o vendía! Pero, ¡fóra da lei, da Lei Seca! ¿Entendes? Perseguírono... Outro tipo de persecución, pero ti tamén vés dela, dunha éxida case colectiva, suposto que vés fuxindo das miserias do teu lugar de nacemento, que só hai que lembrar aquelas pintiñas túas de cando arribaches, aquela noite, con túa madriña de garante, de introdutora... ¿E despois diso atréveste a dicir que non adiantas...? Coidado con iso, pois o exceso de humildade raia coa soberbia. ¿Sabíalo? Así que non te pares en nimiedades, que ben o dixo Marcial, ¡difficiles nugae!

Á Herminia, ¡pobre Herminia!, o que lle faltaba era un latixo erudito despois daquelas complicacións do inglés, pero, ¿inquirir? Xa lle dixera que non se parase en nimiedades... ¡Pois logo! O que si lle comentou foi aquilo da miseria, que iso entendérao, ¡ao pé da letra!

-Señora, niso da miseria, ten razón. ¡Vaia se fuxín...! Mire, aló, no meu lugar, salvámonos grazas ás castañas, ¡que esa si que é a árbore do ben! Coas castañas, maiormente coas enxertas, non lle morremos de fame nalgún inverno, que desde que abaixan as tullas do pan..., ¡caldiño esgrevio! Fose de castañas ou das nabizas, e como moito, de repolo. ¡Uih, o repoliño, que o levan de Betanzos, cousa fina! As castañas, que as nosas non lle son de Indias, desde que lles podrece o ourizo, de ben sequiñas ao fume, no canizo, ¡puro chocolate! Consérvanse moito tempo, mesmo de gloria, pola primavera arriba...

Algo difícil de aprender, de aceptar, era aquilo da moderación nos períodos, a fluidez nos diálogos, pois no seu Vilar, cultura patrucial, os patrucios falaban e falaban, sen parar, mentres os outros agardaban, unha hora que fose, e así fose de pé, ou lonxe do lume!

-Chica, son eu a que se queda in albis, que non alcanzo esas descricións túas, pero, ¡dá igual! O que nos importa, de presente, ás dúas, o que temos de interese común, non é que eu perfeccione a túa lingua, nin que asuma os teus costumes, senón que rompas a falar no meu inglés. ¡É máis importante que axudarlle a Agar, pois se ela non pode con todo, facemos vir outra, unha auxiliar!

Herminia, satisfeita e agradecida, que non era para menos:

-Señora, eu fago o que podo, o que mande, pero miña madriña díxome que non abuse da súa confianza, que escape para a cociña..., ¡á menor ocasión!

-Túa madriña é intelixente, moito, e ademais moi salgada, que por algo te salgou a ti así de ben, no bautizo. Ela naceu para máis, seguro, pero na vida cada un tira da carreta que lle poñen diante, iso, as circunstancias. ¡Das túas encárgome eu, pois ti vas ser a miña redentora, o meu instrumento redentor, a miña obra santa..., segundo te vaia modelando!

-¿Lady Robynia, qué quere dicir? ¡Se non lle importa...!

-Hai unha cousa, pero..., schoking! Hai unha cousa que podo facer, neste mundo e neste país que non me entende..., ¡a min tampouco!, que é devolverlle ben ao mal, terra á terra, dándolle lauros á inocencia, nunha guerra sutil, íntima, secreta, digamos que, dalgún xeito, ¡compensatoria! ¡Cousas miñas! Para que entendas e xa participes de algo disto: Vouche poñer unha profesora, pois eu soa pouco poderei facer contigo, e cadora menos! Inglés, música, cultura xeral...; ¡xa veremos! Trátase dunha relixiosa; das miñas, do meu credo, pero non te escandalices, que che vai respectar as túas crenzas, que xa llo encargarei expresamente!

Herminia, que case lle dá unha lipotimia, saturada de sorpresas, aparvada, pasmada, coa boca aberta:

-¿Señora, de verdade; unha escola, para min, para min soa? ¡Non, non pode ser, que iso é de máis, carísimo! ¿E despois, cando traballo..., no cotián, nas miñas obrigas? Se acepto, o que é miña madriña vaime xurra-la badana, ben zurrada, que a coñezo!

-Muller, todo ten arranxo, pois a única condición que che impoño é que sigas portándote ben..., ¡para que se cumpra en ti a miña compensación, para que funcione o meu plan!

Aquel imposible, aquel fortunón, era certo; ¡entendera ao dereito! Estaba iso da "compensación", pero, fose o que fose, perigo non habería, non podía habelo, nin perigo nin pecado, pois súa tía-madriña faláralle moi ben da señora Robynia, que mesmo a puxera nun altar... ¡Protestante si, pero, nun altar!

-¡Ai, señora, daquela farei canto poida, que non quero ser desagradecida, incluso roe-lo inglés, pero iso de subir a lingua ao padal logo é peor que subir a caldeira dun pozo!

Quedouse por un intre algo dubidosa, con un trasacordo dos seus, con unha dúbida:

-¿Que dixo, que me vai poñer escola? ¡Nin que eu fose a criada do señor Salmerón! ¡Ai, Deus, que non sei se será abusar da súa bondade! Míreo ben, que comigo non hai compromiso, que xa me paga abondo..., ¡que ata será demasiado para o que sei facer! ¿Ou vai deixar de darme cartiños...? ¡As dúas cousas é moito, demasiado; cobrar e levar a cesta das patacas...; pero, por min, fágase a súa vontade!

-¿Por qué esas dúbidas, esa inseguridade; en ti, tan intelixente, con esa chencha que Deus che deu, tan fóra do normal, do usual..., nas outras? Non che fago ningún favor, que mo estou facendo eu, eu mesma, a min mesma, que ben me entendo!

Ela, si, pero..., córcholis, que dicía Queta: aquilo, aquela sorte imprevista, inesperada, caída do Ceo, aparecida tan de súbito coma aqueles lobos do Pradairo...! Acabou mareada. ¡Cando llo contase a súa tía...! Pero acomodouse ás circunstancias:

-¡Logo, non lle sei, que nesta América todo é novo, todo é sorpresa, todo é distinto para min! Mire, eu, que me tiña por burra, que así mo repetía o meu padrasto, mañá por noite, que xa o daba por certo, e agora vén vostede con iso de que son lista, ¡que me vai estudar...! Míreo ben, señora, que aínda está a tempo, que comigo igual perde os cartos, ¡habendo pobres...! -Se era por mágoa, non, que ela, pobre si, pero tiña a súa dignidade, innata, insubornable... Proseguiu: -¿Ou é que aquí non os hai..., para facerlles caridades? ¡E ata non os haberá, pois o que é eu, maldito un vin, que nin veñen polas portas..., e vai un mes!

Robynia pasou por alto aquela nova protesta, que tampouco lla entendeu aló moi ben, pero cando ían falar doutras cousas algo oíu, fóra, na rúa, que a fixo asomarse a un daqueles corredores de ferro forxado, fronteiros da casoa. Era o claxon do Buick, solicitando, esixindo daqueles gardiáns que retirasen as seguridades do portalón para que entrase o xefe, como de costume estomballado nos asentos traseiros e co xaruto aceso, feito o que era, ¡un instrumento, un executivo, da nova colonización, da capitalista!

-...

-Good evening, Míster Merton! How are you! -Saudouno Herminia, pletórica de satisfacción, presta a romper, a mergullarse naquel inglés coloquial, caseiro, que lle impoñía a súa señora.

-¿Pero, ti, xa te atreves...? ¡Milagres desta Robynia!

-Si, señor, un milagre..., ¡que por tal o teño! -Toda convencida.

-Seica os fai con todos menos comigo, que sigo sendo a ovella moura, a descarrilada... ¡Ja, iso di ela, que lle é doado vivir; vivir e durmir, aquí, de princesa, no seu pazo real, debaixo dun dosel, mentres eu aturo media humanidade, o peor dela!

-¿Señor, qué dixo das ovellas...? ¡Por caridade, fáleme en cristián...! De momento, se fai o favor..., ¡que aínda sei pouquiño, e non lle podo contestar ao que me di!

Ádam, nesta ocasión finxindo un enfado, que aquel día todo lle fora ben, que non viña de malas, ou polo menos, non tanto coma outras veces:

-¿Que é iso de, señor? ¡Míster, míster Merton!

-Oh, yes, Míster Merton! What did you say? E pouco máis, que pouco máis sei dicir. ¡Ai, si, que a lady tamén me ensinou a darlle este recado: There are..., several messages..., for you..., on the table..., beside the phone!

-Very good, Miss Herminia; very good! ¡Algo é algo! Continúa así, aprendendo de firme, a ese ritmo, sen retrocesos, pois esta muller precisa que lle leas ese armatoste da súa Bible... Sen ese pan, que é o seu maná do deserto..., ¡estando en Cuba! Eu non podo ocuparme dela, desta..., ¿dise, coitada, non si? Teño que atenderlles aos meus negocios, pois a mellor non van..., así que che traspaso estas obrigas; en particular a de darlle conversa. ¡Daquela, señorita, a producir! ¡Vaite xa, coa señora, coa Lady!

-Señor, digo, Míster, Míster Merton, quero que saiba, pero aínda non llo podo dicir en inglés...; quero que saiba que lles estou agradecida, moito, aos dous, así que, dispoña de min, no que queira!

Ao Merton brilláronlle os ollos, pero só por un intre; tomoulle as medidas, pero controlou aquela nova tentación:

-¿Dispoñer...? ¿E ti sabes o que dis? ¡Nin en castelán! ¡Imposible, que ti es outro vedado, en virtude de certo pacto, que o fixen nunha hora débil..., e menos mal que ti non sabes aquilo de que, pacta sunt servanda!

-Míster, qué pasa, que tanto me mira? ¿Dixen algunha..., algunha papurreta?

-¡Non, nada; tan só que mereces, por inocente, ese Ceo no que cre Robynia! De posta a aprender, mira ben o que aprendes, pois sen querer, e pasándote de servil, podes estar dicindo necidades... E tampouco lle fagas caso á túa madriña, e menos no seu vocabulario, que esa apaña canto oe, aínda que non teña senso, nin veña a conto!

-¡Ai, señor..., outra vez...! ¡Míster, niso do Ceo, se Deus o escoitase...!

Aquilo non lle gustou ao gringo:

-¡Gallega tiñas que ser, ata niso de desvia-las conversas! Vaite á cociña, ou con Robynia, a onde queiras, que teño que revisar uns papeis...; e non te quero cerca, que estás demasiado madura como para non darche unha dentada, que hoxe non catei un rosco... ¡Estou perdendo facultades!

-¿Que dixo, que quere unha dentada? ¿Lévolle o breakfast, ao despacho?

Merton nin lle contestou, pechando a porta tras de si, bruscamente, para baleirar na Fortis, de inmediato e sen testemuñas, aquela carteira tan avultada na que sempre levaba o diñeiro, o diñeiro e maila pistola, a segunda, a de reserva, a grande, a do nove, pois da lixeiriña, da curta, das de sobaco, nunca se desprendía, ¡nin fóra nin dentro da mansión!

A rapaza sentiuse algo confusa con aquel desplante, ¡cando xa o consideraba un amigo, un amigo comprensivo!, coa vergoña engadida daquela mestura idiomática que lle viña de censurar, metida a estudante de inglés sen haber discernido, primeiro, entre o galego, o castelán, e mailos xiros ou modismos caribeños, xerados, derivados, tanto do castelán antigo como da negritude, naquel crisol, naquela Cuba efervescente, cocteleira, das cen razas, ou máis!

Antes de pasar á cociña quedouse por un intre no recibidor, remoendo a conversa que tivera co patrón, tratando de entendelo; e de pronto, que nin se decatara daquel espello alzado por riba dunha consola á que tantas veces lle pasara aquel plumeiro..., ¡viuse retratada, de medio corpo, cunha face de perplexidade coa que non contaba! Encarouse con aquela estampa e deulle as queixas: ¡Ai, Herminia, miña Herminia, onde te ves, e como te ves, neste carnaval de La Habana, sen decatarte das mocas que fas, nin da cara que pos para falar do xeito que che fan falar, e que Deus me ampare, que ben disfrazada estou, feita un fareleiro, con este pucho branco, que logo parezo unha monxa...! ¿Unha monxa? ¡Que va, todo o contrario, que igual estou pecando, de tan leda que estou con estes señores, un ateo e unha protestante..., pero, como di miña madriña, de algo hai que vivir, pois deixarse morrer de fame tamén é pecado!

Herminia non estaba errada, en absoluto, pois antes cá ela, moito, vinte séculos antes, aqueles sabios de Roma xa atoparan a clave dun pragmatismo idéntico, ou similar, sen por iso deixar de ser sensibles á chamada intelectual: ¡Primum vívere, deinde philosophari!

…/…