De pura cerna (13)

…/…

-Tiíña, iremos indo..., que este mundo non ten remate, e iso que se trata dunha illa! Por algo lle chaman Novo, pero tamén habería que chamarlle Grande. Que Deus me perdoe se blasfemo, pero fai falta ser Deus para poñelo a andar, co pesado que é, e con tanta xente enriba...!

-Muller, ti es a pesada dándolle voltas ao mundo, que iso non é asunto noso, e logo que se vai deitar esa Lady, cansa de esperarnos, se chegamos tarde.

Á rapaza entráronlle unhas dúbidas tremendas, coas que non contaba:

-Miña tía, outra cousa, que vostede xa o dá todo por feito, pero..., ¿e se non me afago, e se teño medo nesa casa tan grande, e se teñen cans lobeiros, ou non lles entendo os falares, cousa que me pasa con vostede...? ¡Ai, Deus, que igual a deixo quedar mal...? ¿Falan en cristián?

-Muller, tódolos falares son cristiáns, que a lingua déunola Deus, pero como nos fixo de barro, pois iso, que algúns téñena sucia!

-¡Ai, non, non señora, iso a medias, que eu teño orellas, e xa reparei que todo por aquí, do barco en baixo, cada un ornea á súa maneira..., ¡que isto xa parece a feira de Adai! Esquecíaseme: ¡tamén fun á Adai, pero unha vez, unha soa!

Henriqueta, algo recuperada, afoutando na súa rapariga:

-¡Veña, ao ataque, que son nosas; rúa vai e rúa vén, que as piso, que as esfarelo! Mira, nena, como eu non podo ler os títalos, eses rótalos, pois..., ¡pregunto!

-¿Por culpa dos ollos...?

-¡Non, que non me ensinaron a ler, e aquí tampouco fixen por iso, que tiven outras xoldas! Daquela, ¡orella por diante! Por aquí arriba, todo seguido, ímosche ao mesmísimo Ceo. A escoller: por San Martín e por San José; ou por San Rafael; ou por San Miguel... Ten graza, por aí abaixo, todas esas rúas son dos santos, pero o que é as casas..., ¡as casas son de putas, todas, ou case todas! ¿Ti sabes qué é iso de ser puta? ¡Véxote tan parva, que igual non!

-Non señora, aínda non, que son moitas verbas xuntas; esta cousa do castelán, todas anovadas..., ¡un libro delas!

-¡Mellor así, que nin falta che fai! Aló adiante, nas beiras do Vedado, toparemos cun xardín enorme, ¡unha cuadra enteira!, entre Aramburo e Hospital, que nos servirá, se non chove, para cambia-las mulas... ¡A miña vai vella, cansou!

-Isto das rúas é unha cousa seria; mire, de postos a comparar, as rúas son coma os carreiros da serra, e por entremedias, onde aló hai toxos, aquí teñen casas, ¡por ducias, coma os ovos na feira! Andar por aquí, e perderse, ¡todo un!

-Muller, non digas papurradas, que ti es culta, ¡sabes ler! Quen sabe, sabe; e daquela sabe o que fai, e coñece por onde vai! Cando vin eu...; ¡uih, daquela! Tiven que preguntalo todo, absolutamente, que nunca unha escola pisara, que naqueles tempos só ían os homes, á escola do convento... A propósito, ¿ti sabes para qué levan fanguelas, tanto os curas coma os frades? Dixo esa de Ourense, que é máis divertida cá min, que eu sonche bastante tesa, que é para que as mulleres non lles notemos o paquete da súa virtude cando se lles altera, e sempre o levan así, alterado, porque non lle dan satisfacción! Aquilo da escola dicían que era para entender as obrigas, e as mulleres que aprendésemos no colo da nai... ¡Igual tiñan medo de que nos namorasen os frades!

-Niso pouco se andou; ¡se eu lle contase...!

-¿Sabes por qué non querían escolar ás mulleres, a verdade? A muller que sabía ler recibía cartas dos homes, e con iso perigaban; ¡eles e mais elas! ¡Féndalle-lo demo a alma! O perigo dos homes está na súa semente..., ¡e iso non se pode meter nunha carta! O meu, o meu perigo, estivo nas verbas, nas daquel capitán..., tan amigo dos nosos parentes que os convenceu a todos de que me traía para coidarlle os fillos! ¡O que quixo aquel fulano foi facermos, e menos mal que non son de empreñar! Aquel tíñaa moi longa, mesmo de concurso, que presumía de que lle deran un premio no cuartel, ¡por macho!

-Tiíña, ese home, ese mal home..., ¡nunca por aló volveu! ¿Onde vive..., por se hai que escapar del?

-¿Volver? ¡Non puido, que o esfolaron os mambises, en canal! Por aló, en Sagua la Grande, case ao remate da guerra! Coa mesma, eu, viúva e sen casarme, ¡á cantina do cuartel, para facer caridades, para aliviarlles as penas! Daban noxo: ¡sucios, greñudos, feridos, famentos, chagados, expectorando..., que eu, en parte, facíallelo por misericordia, da pena que me daban! ¿Nena, vasme entendo, vasme coñecendo?

Aquela nena, si, algo, a medias, pero, abraiada, anoxada con aqueles descubrimentos, e iso que só lle eran entrevistos; cambiou de terzo:

-O señor Constante, ese da taberna onde comemos, chamoulle Queta...

-Son falares dos gringos, ao tarabelo, que a todo lle dan a volta, coma unha calceta, e logo que iso de Henriqueta fáiselles longo..., coma a ti este traxecto! Por certo, para un pouco, tira do freo, que vou arrebolar este paraugas...

A rapaza escandalizouse, que nunca vira semellante dispendio: ¡un paraugas, noviño, de seda! En Vilar, Colás, o pai do Toño, aínda se resgardaba da chuvia cunha capa, cun capucho, de palla! O Herdeiro tiña outra, pero mellor feita, de xuncos.

-¡Tía! ¿Que fai...? Arrebolar un paraugas, como fixen eu coa picaña, a mais de ser pecado, é un erro, que pode volver a chover...

Pero Henriqueta, ou Queta, con tal de alixeirar lastre!

-Perde coidado, que teño prata para un milleiro; pero volvamos ao noso, iso do traballo: De momento, vés de axudante da cociñeira, unha tal Agar... É unha negra boísima, lista coma unha donicela, pero ten uns beizos enormes, mau-mau, coma unha vaca!

-¿Como dixo que se chama, que nunca tal oín?

-Agar, que seica é un nome que está na Biblia; ¡iso di a Lady, que é unha sabida! O perigo meirande para ti vai ser manexa-la vaixela... Tes que coller os pratos coas dúas mans, ¡tal e como fai o cura para alzar!

Xa non todo era felicidade, pois unha casa na que se collen os pratos coma un cáliz..., axudándolle a unha donicela da boca moura...

-Tiíña, logo, eu, ¡á cociña! ¡Mire que non quero ser monxa, nin ama de cura...! De afeita ao monte, aí, nesa cociña, coma as cabras no cortello..., ¡vou tolear!

-Muller, tampouco é así, que sacarás á señora, esa Lady, esa Robynia, de cando en vez, a pasear, á rúa. ¡Oes, de propósito, para aquí un pouco, só un anaco, e asenta estes petates no chan, que che vou ensinar a dobra-lo espiñazo para face-la benia, os saúdos, as reverencias, para cando veñan ao caso...!

Herminia botouse a rir con aquelas mocas que fixo Queta para ensinarlle un pouco de cerimonial, algo daquel protocolo servil; foron as súas primeiras gargalladas en terra estranxeira, ¡e ben que lle prestou!

-¡Quetiña, isto xa o sei, de tanto encrequenarme para sacar! Pero o que non sei, nin entendo, son os nomes desa señora...

A que se riu agora foi Queta; en parte, polo contaxio daquela hilaridade tan inocente, incontaminada, xuvenil. Cando se deu serenado, explicouse:

-Iso de Lady seica é por vir dunha familia de títalos; coma, coma..., ¡os Gómez da Olga! Esa muller é protestante, pero por moito que lle proteste a Deus, del non se vai librar; ¡nin ela de Deus, que é unha santa! Por parte, ao pinchacarneiros, ao Merton, hai que dicirlle Míster, que nunca cheguei a saber por qué, pero non me importa, porque lles din así a tódolos gringos, aos ianquis... ¡Ianquis son eses da América do Norte! Párate por aquí, outra vez, aínda que vaian dez, que nesta beira temos bancos..., ¡que igual os puxeron para os vellos, decatándose do longas que son estas rúas...!

De sentadas, ou de asentadas, que a conversa non se lles esgotaba por longas que fosen as rúas:

-Nena, todo isto de por aquí sonche os campos da Universidade, pero como falan tan mal, ¡peor cá min!, hai quen lles di, Campus. ¡É o colexio dos ricos, para entendernos! Así que aí, nese Campus, aforras de preguntar polos nosos, polos emigrantes.

-O que preguntarei eu, sempre, é polas rúas, que nin o señor Tellado, co listo que é, daría aprendido estes nomes, que logo será igual que poñérllelo ás cen ovellas que chegamos a ter nós. ¡Ai, Deus, miña nai, ela soa, con tanta facenda, e con aqueles lobos, todo o día atusmando, ao menor descoido...! ¡Deu-la ampare!

-Desde que pares de saloucar iremos por aquí arriba, todo seguido, ata a calle G. E agora escoita, que túa nai ten ao Manuel, así que, se falla, que lle dea cunha corra! Estásenos acabando o tempo de estar xuntas, e fáltame un a lot of, como di Merton; uns conselliños para esa casa..., ¡que che é algo especial!

-Señora, veño calando, pero, a cousa é..., que eu contaba con se-la súa criada, como pasa coa Ama do Cura..., xa que está rica! ¿Ou ten outra, outra criada? Mire, aínda que me pague pouco, con tal de que dea xuntado para devolverlle a pasaxe que me pagou vostede...; ¡e tamén para mandar a do Toño, que ese compromiso teño!

Queta non lle contestou ao momento, ensarillando, acomodando as verbas que podería usar/non usar ante aquela proposta/censura:

-Herminia, ti es máis santa cás nenas da primeira, pero a tal momento nin sei se iso é bo, ou malo..., neste puto país dos ventos, que con eles chegaches! Desde aló, da nosa terra, só ven os pesos dos que volven ricos. Tan cegos están, catalépticos perdidos, que nin se decatan de que tras da serra, da súa, hai outros lugares, outra xente..., incluso outros tegos de medir..., ¡canto máis do mar para acó! Eu tamén traballo para o Míster, na súa ´organización´, que é como lle chama, pero noutras cousas, que nin fai falta nomealas, que ben as notarás a pouco que penses, ¡e mellor aínda se te esqueces delas!

-Por favor, tiíña, fáleme de xeito que poda entendela! -Suplicoulle.

-¡Boh, tanto ten, que tarde ou cedo...! Son, sonche..., a xefa dunhas camareiras dese Merton, que están, que nos ten, para que nada lles falte aos bebedores, aos xogadores...; ¡quere dicirse, aos putañeiros ricos! Doutra banda, certo é que teño os meus aforros... Mira, muller, teño tanto, tanto, que se chego a ir ao noso Vilar daquela cómprolle a propiedade ao Herdeiro, e sóbrame para pagárlle-la pasaxe a tódolos veciños do lugar..., ¡para fodelos, para que veñan saber o que se coce en Cuba!

-Cadora menos, tiíña, cadora percibo menos, que nin que me falase en latín, tal que nese latixo dos curas cando misan.

-¡Pois está claro! Eu non farei esas compras, pero ti..., ¡se cadra esas, ou outras! Mira, nena, desde que sei que o noso Manuel é tan becho, ¡quitáronseme as ganas de volver!

-Tiíña, temos que facelo, as dúas, que llo prometín ao Toño; e se acaso, para que non teña que lidar co meu padrasto, daquela vai vostede, xa que tanto ten, e manda facer unha casa, mesmo aos canteiros de Luaces, nunha leira das nosas, ¡das súas!, que vostede alí ten a súa herdanza, que non lla poden discutir!

-¿Non lla...? -Arremedouna. -Muller, vaime atuando, que aquí, ti e mais eu, ¡dúas irmás! Marta e maila María, a que reza e maila que peca... Rapaciña, eu quixera ser nova, comportarme coma elas, desface-lo meu novelo... ¿Non te fixaches no vestido que levo, tan achingado (Achingado = acurtado, provocativamente curto)? É por varias cousas, pero unha delas para disfrazarme de moza, para desandar o meu camiño..., se tal fose posible!

Herminia, tanto como agradecida, que non era pouco, estaba abraiada, desconcertada, que un mareo se lle ía e outro víñalle, pero a súa lealdade, o seu respecto, ¡por riba de todo!

-Señora, farei o que mande, en todo, pero iso de atuala...; ¡non, iso non, que por aló non é costume, nin sequera en Lugo, polo que sei!

Queta quedouse por un momento silente e chorona; outra vez de pingueira, coas ideas e coas lembranzas mesturándoselle no seu cerebro, ateigado de avisos, de señardades. Cando se deu normalizado, co xamón ao lombo, agarrado polo uñeiro, na tela:

-Esta guitarra que me traes debín deixarlla ao Constante, e comiámola cando volvésemos á súa casa...

-Pásemo a min, que son moza, e podo con isto e con máis!

-¡Di, pásamo, que eu son túa irmá, a máis vella, unha tal Queta! ¿Pero, de que, de qué ía...? Non sei que me pasou aí abaixo, que se me borraron as ideas, tal que se mas gadañasen... ¡Ai, si, dos cartos; do que teño! Eses aforros vouchos pasar a ti, poñelos na túa cabeza, non sexa o diaño que me caia dun burro, e me mate... ¿Enténdelo?

Sen agardar pola resposta, contestouse a si mesma:

-¡É un falar, que xa sei que non! A verdade, toda, enteira, que tarde ou cedo terás que sabelo, é que teño unha enfermidade desas, desas das mulleres...; das secretas, das que non se lles di nadiña aos homes, e daquela díxome o Médico que faga por arranxa-las miñas cousas..., ¡por se me esquezo de tirar polos folgos!

-¡Boh; co ben que estás, co ben que andas...! Outras peor cá ti, máis enfermas ou máis vellas, cásanse... ¡Manda ese médico ao nabo de Lugo, e mírate con outro, que aquí haberá moitos...! Cando te vexan comigo, tal que no adro, aqueles puchos do noso Montecubeiro van quita-la pucha, pampos da túa categoría e do teu cariz.

Queta, sincera consigo mesma, melancólica e delicada, ben que se coñecía:

-¡Chica, que non, que non é así, que a guapura foise, e a enfermidade veu, de seu! Por iso me preocupas, que te vou deixar orfa; e se cadra, pronto, antes de amansarte...; ¡quero dicir, antes de poñerte no bo camiño! A guapura paseicha a ti, xa antes de coñecernos, polas leis da familia..., ¡que vaia corpo que tes, que nin que foses crioula! ¡Ai se nunca perdeses ese sorriso, esa inocencia; mesmo de anxo! Aquí en Cuba, neste inferno da lascivia, nesta puta Habana dos putos, só se salvan as feas; e para iso, non todas, así que xa podes espelirte! A estes gringos, tan serios que parecen, para refrega-la súa virtud válelles calquera cousa; ¡calquera, así sexa un pendejo!

-Queta, ¿que me queres dicir...? ¡Aínda ben non cheguei e xa me estás asustando, moito!

Paráronse outra vez, a enésima, e intercambiaron de novo aqueles paquetiños. Henriqueta aproveitou aquela pausa para darlle outro bico á rapaza, un bicazo sonoro, e seguidamente limpoulle aqueles selos.

-¡Nada, chica, nada, en absoluto, que aínda me tes a min! Do demais, xa aprenderás a gardarte, por ti mesma, desde que aprendas a distingui-los desvergonzados, maiormente eses ianquis, que son uns jinetes tan arrevesados que lle chaman jineta á montura. Eses non precisan un mamporreiro daqueles da parada, que teñen práctica abonda, e se algún non a ten, de chegados a Cuba perden a vergoña, ¡coma quen solta un xato!

-¿Como sabes quen é..., iso, ianqui; acaso polos falares?

-Case todos son altos e roibos... Uns osudos, uns esfameados, que se tiran ás mulleres coma cans, ou aínda peor, pois os cans, e mais son cans, de primeiras quentan a cadela con garatuxas, lambéndoa, ¡animalciños! Estoutros veñen do frío, de aí arriba, do Norte, pero eles, de fríos, nada! Como son da Norteamérica, e teñen barcos grandísimos, globos e avións, cousas desas, daquela crense os donos do mundo; ¡do mundo e das mulleres! De todas, a feito...; ¡xa che digo, cans de mala raza!

A chica, cadora máis asustada, sorpresa tras sorpresa, a cal máis crúa, e todas preocupantes:

-¡Sendo ricos, que se casen, que terán con qué mante-los fillos! O meu padrasto, que traballou para eles, aí cerca, nese Panamá, ben di que todos son ricos, ¡coma cochos!

-¿Falares do Manuel...? ¡Falares dun bobo! Antes, aquí en Cuba, cando aínda non chegaran eles, eses tales, daquela os nosos, os mandamáis, seica lles daban aos negros bocabajo (Bocabajo = azouta, de tombados no chan para inmobilizalos, para logra-la súa total indefensión)..., pero o que é agora, particularmente estes gringos, o que nos dan é boca arriba, que nos poñen cara ao Ceo, ¡ao deles! Polo que fai ás galegas, aínda non é que sexamos viciosas de natureza, abofé que non, pero..., ¡as circunstancias! Din de nós que somos doces...; ¡o que somos é parvas, que non tivemos escola!

-As negras, esas mulatas, esas mestizas, todas esas..., ¿tiveron escola?

-É cousa distinta, que elas, algunha delas, non teñen por pecado iso de deitarse cos homes..., ¡e din que de algo hai que vivir! Mira, a quen che diga que este país xa non ten escravos, que hai democracia, votos, eleccións, todo iso, contéstalles que daquelas cadeas, non; ¡daquelas, non! Muller, que non nos chega o tempo para nada, e xa estamos chegando á Mansión... O que imos facer é deixar a pata do porco na casa da señora, da Robynia, como que se me esqueceu, que así volvo mañá para buscala, ¡e de paso que te levo á perruquería, fágoche outra misión, outra prédica, destas de frade, do que nos quede hoxe! ¡Uiih, canto falei, que mesmo alaso, pero aínda así queda tanto, tantísimo, no meu papo...! Moito teño que instruírte..., para que non caias no meu oficio!

-¿Tiíña, anímaste a seguir, ou lévote no colo, como facía eu cos años cando empapuzaban nos toxos?

-¡Que ben me pintou este alivio! Mira, atende, para que a escola sexa completa: O primeiro é que durmas esperta, que ese Merton é un mullerego de órdago...; ¡un mariposón, que canto che diga del é pouco! Leva feito cousas que, de contadas, incribles! Ese tío non vai parar na súa rolda ata que se deite contigo...; ¡contigo, non, derriba, e se cadra, coas esporas postas, como me ten feito aquel Capitán da Laxe! ¡Iso salvo que aprénda-la lección na miña cabeza, nos meus consellos! Se caes en fraqueza, e se llo deixas facer, daquela estás perdida, miña nena, que te leva aos bordeis, aos seus ou aos dos amigos; ¡ao terzo, cada tres pesos, dous para el! Iso, con ser malo, non será o peor... ¡Xúrocho!

-¿Que cousa pode haber peor..., peor que unha deshonra? -Atreveuse a comentarlle á súa instrutora.

Non sei se peor ou mellor, pero ben mellor che será se nunca tes que experimentalo! Á deshonra dese mamalón teño pensado engadirche, eu, eu mesma..., ¡corenta lategazos! Iso para empezar, pois de contado vou ao escribán e anúloche o legado, o que che penso deixar, que llo paso... ¡Xa sei a quen! ¡Ao cura, ao do noso Montecubeiro, que así sábeo toda a parroquia, e ti quedas sen ese Toño, e sen os cartos! Sen cartos, e deshonradas, non hai home que nos ature! ¿Decátaste diso, sobriña?

A rapaza volveu a chorar, cadora con saloucos máis fortes; máis fortes e máis fondos:

-Tiíña, iso non está ben, nada ben, que me estás asustando; ¡pouco menos có Manuel! ¿Que che fixen para que te poñas así, o primeiro día, de súpeto, ou qué viches en min de malo? ¡Nin co Toño me deitei! Cando me falas desas cousas, desa maneira, é que mesmo che saen lapas polos ollos...; ¡unhas lapas que me derreten de mala maneira!

-Nena, atende, e deixa en paz aos meus ollos, que non che digo cousa que non estea disposta a cumprir, na miña responsabilidade contigo..., ¡así sexa a última que faga neste mundo, así me mate ese Merton! ¡Mentres viva, cousa que diga, cousa que fago! Máis é, que se venteo perigo, antes lle meto os seis tiros do meu revólver, que tamén o teño, ao Fulano ese, ¡pois o que é ocasións, vanme sobrar!

-¿Tía, tes un revólver? ¿Unha muller...? ¿Para qué? ¡Deus te libre, que eu, nin ao Manuel lle quero a morte!

-Ben cho acabo de dicir. A verdade é que aínda non o teño, pero desas ferramentas, aquí en Cuba, todo gánsters, todo corrupción, hai quen mas venda, ¡en media hora!

Herminia, desta, calou, saturada de promesas, de consellos, e de reconvencións; previas, terroríficas. Ámbalas dúas seguiron coa súa andaina, e aló adiante, algo máis serena, Queta volveu a cardarlle os ánimos:

-Nena, vou pensando que só hai unha menciña eficaz: Tes que contarmo todo, ao miúdo, que xa faremos por vernos, sequera unha vez á semana... Canto che diga ese Merton, desde o pé á palma da man, e dende logo, sen deixarlle apalpar, que ti cortas, ás primeiras, que xa farei por buscarche outra casa, outro traballo, pois de últimas, se non hai máis remedio, boto do meu apartamento á de Ourense, e daquela véste comigo, a ve-las vir, ¡que igual che estorbo pouco!
…/…