Nunha das miñas incursións por Granada fun a Viznar e ao seu tristemente célebre barranco onde fora asasinado Federico García Lorca. Alí colocaron unha placa na que reza a seguinte mensaxe: Lorca fueron todos, e efectivamente así é porque na súa persoa reflíctense todos os que foron masacrados fora dos frontes de batalla a raíz daquel
lamentable suceso que foi o golpe de Estado de 1936. Un dos 87 asasinados no meu pobo foi Eduardo Sánchez Fraga a quen quero recordar hoxe.
Nacera en Betanzos de onde era a súa nai pero o seu pai era de Mugardos. Viviu a súa nenez en Vigo e recen rematada a carreira de medicina en Santiago instálase na vila onde vivía a súa avoa con intención de exercer como médico. A súa bonhomía fixo que axiña fose popular entre a xente menos favorecida á que trataba con gran humanidade, e nalgúns caso non so non cobraba senón que axudaba economicamente a algunhas familias para que puidesen comer e mercar os medicamentos. No pobo había persoas moi incardinadas no nacional catolicismo que axiña o acusaron de comunista. Estar preto dos pobres (moral cristiá, por certo), curiosamente era sinónimo de revolucionario, así que Sánchez Fraga estaba na diana cando se produce o golpe de Estado e o entón alcalde Xosé Prieto (este si comunista) recorre a el para formar parte dun comité de defensa municipal (cousa normal, dadas as circunstancias) no que figuraba tamén Amada García (fusilada en 1938).
A raíz do asalto ó Pazo do Piñeiro ao que Sánchez Fraga se opón enfrontándose á decisión do alcalde, prodúcense dous feridos de bala; un fillo do propietario que falece, e un carabineiro que, magoado, é trasladado a Mugardos onde é atendido por Fraga. Este aconsella o seu trasladalo a Santiago e ofrécese acompañalo. O ferido morre e Sánchez Fraga, en Santiago, decátase de que o andan buscando. Non quer fuxir porque tiña a conciencia tranquila sabedor de que non fixera nada malo. Era republicano de convicción. O deteñen alí acusado, claro, de ser comunista e de poñer unha carga explosiva na ponte do Baño, e por se isto non fose suficiente, alguén dixo que era espía de Moscova, que tiña unha emisora e que transmitía por radio información ós rusos. Sen comentarios...
O traen detido a Mugardos e traládano ó buque Plus Ultra, fondeado na ría, que entón era buque prisión e alí téñeno perante quince días. Dixéronlle que sería xulgado pero o xuízo nunca levouse a cabo. Nunha lousa que penduraba da parede da sede do xornal El Correo Gallego, na rúa Real de Ferrol, apareceu un día a noticia de que Eduardo Sánchez Fraga fora pasado polas armas acusado de rebelión, gran paradoxo, polos que precisamente se habían rebelado.
Sacárono do Plus Ultra e na madrugada do 18 de Agosto de 1936 na caixa dunha camioneta, condúceno ó cemiterio e diante da tapia é fusilado xunto ó secretario do Concello, Xosé Tenreiro, que era natural de Pontedeume. Sánchez Fraga tiña 29 anos.
Sánchez, Fraga, Amada García... eran todos como figura na placa do monólito de Viznar. Detrás de cada inmolado hai unha historia, unha familia e un proxecto vital que foi truncado violentamente pola sen razón. É tempo de facer xustiza con aqueles que morreron vítimas das envexas , das falsas testemuñas e, por suposto, por figurar no lado dos que perderon a guerra. É unha materia que aínda está pendente e xa é tempo de que se aprobe. Cos mortos de morte matada non convén establecer diferenzas cara á desexada e definitiva reconciliación.
