Arise, invertebrate animals food industry

Introdución:
Formiga vermella silvestre (Formica rufa): Pertence ós himenópteros de tipo aculeados, con pezas bucais mastigadoras e lambedoras. Teñen as anteas dobradas en forma de cóbado e caracterízanse polo seu elevado polimorfismo e gregarismo. Viven en milleiros en colonias e en niños subterráneos, chamados formigueiros. É unha especie depredadora. Non teñen aguillón, pero si segregan ácido fórmico (se un ten a desgracia de que llo boten, é como se lle picaran as estrugas). De cando en vez nacen individuos asexuados (machos e femias virxes). Van máis adiantados que nós. Os machos gozan pouco da vida. As femias poden vivir moitos anos. Hai que pensar que os insectos son as criaturas máis logradas do reino animal.
Caracol terrestre común (Helix aspersus): Habitan tanto no clima mediterráneo como oceánico. Adáptase facilmente. Desprázase reptando, gracias os movementos do pe o coa axuda do mucus que segregan unhas glándulas dianteiras da sola. Son hermafroditas (teñen resolto o problema do sexo). A cópula entre eles pode durar horas, pegándose as solas entre si. A fecundación é recíproca, e transmítense espermatóforos filiformes (estas dúas palabras son para nota). Poñen os ovos nun buxeiro, que incuban durante varias semanas. As crías xa nacen coa cuncha calcario globosa.

Non sei se en algunha ocasión lles contei que meu amigo Manoliño e mais eu tivemos nalgunhas épocas das nosas vidas paralelas --que nada teñen que ver coas contadas por Plutarco, pois as nosas, son as de dous seres comúns, que se tiveran que ser cualificadas por Kafka serían as de dous insectos humanoides— que non son dignas dunha epopea, nin sequera de ser relatadas, estoume a referir a cando eramos nenos e rapaces e despois a coincidencia no traballo en entidades financeiras, cadanseu na súa, no que eu tiven vantaxe sobre el: só estiven 15 anos. Meu amigo, máis paciente, case chegou a multiplicar por tres a miña estadía. Pero o meu non estaba na banca. Verán...
Un funcionario público como o que lles fala, ten que esperar ata os 65 anos para xubilarse. Meu amigo, da miña idade, leva tres anos cobrando sen pegar golpe, gracias a esa fórmula moderna, xenial, que inventaron os banqueiros e que lle chaman prexubilación. Hai que recoñecer que estas xentes sempre tiveron grandes ideas, se non fora así non terían o poder financeiro, inda en épocas de declive económico e social coma na actualidade. Son xentes de mentes preclaras, saben o que teñen que facer en cada momento. Nestes tempos, chegaron a conclusión que era máis rendible para as empresas ter aos empregados de máis de cincuenta anos na casa, sen traballar e cobrando, ata que lles chegara a idade de xubilación, ca mantelos na empresa, traballando e cobrando. Espléndido! Por iso lles digo que o meu cerebro non está preparado para esta “nova economía ”. Traballar na función pública é renunciar a ter grandes ideas como as dos banqueiros. Xa vostedes apreciarán que hai unha diferenza de sabedoría entre Manoliño e un servidor! Despois desta disquisición volvo a coller o fío do que trataba de contarlles:

Na aldea na que nacemos, crecemos, xogamos, gozamos, padecemos... e morreremos, había outras xentes, outros rapaces coma nós, uns máis listos e outros máis parvos, pero non se fíen desta clasificación simplista porque --naqueles tempos e nestes-- os máis parvos poden facer avións, e os demais non pasamos de ter unha vida vulgar, falando en termos económicos. Voulles narrar algo que os vai deixar tan apampados como me pasou a min cando me informei da vida do noso coetáneo, Xanciño Arís, “O Formiga”. Pero iso necesita un preámbulo, prólogo, introito, exordio ou como carallo lle chamen ó inicio desta exposición.
Eu levei moitos anos fóra da aldea por razóns de traballo; mentres traballei nun banco andei por varios concellos da nosa terra, coñecín a moita xente e lugares, ata que un día, cansado de sufrir as amarguras do xefe que tiña, enchéronseme os collóns e deixei a empresa, porque ademais diso o que cobraba apenas me chegaba para subsistir dignamente. Xa teño falado moito disto e, ademais, a miña vida non ten máis que acontecementos vulgares, como os de moitas persoas, así que non son necesarias máis explicacións. Agora imos coa vida do “Formiga”, o que lle perdín a pista pouco despois de deixar a Escola Nacional, pois meus traballos lonxe da provincia ausentárame da aldea na que nacín, como xa lles teño dito, que só visitaba en determinados días do ano, festas sinaladas e, por veces, en vacacións, e iso supuxo que lle perdera o pulso a aquela vida, ás xentes, e ós acontecementos sucedidos naquel curruncho vivencial, a parroquia de un. Así que tiven que informarme da vida e milagres do “Formiga” a través de meu amigo Manoliño.

Hai dous domingos, nunha desas andainas con el polos carreiros, camiños e congostras da aldea, ese día percorremos unha distancia máis grande da que é habitual, uns tres quilómetros, e fomos dar cun lugar no linde da nosa parroquia, chamado “Tomada de Arís ”, o mesmo nome que tiña cando babeabamos. O nome de “tomada” --como vostedes saben— dáselle a un terreo, moitas veces baldío ou ermo, sen dono, que na maioría dos casos faise con el ó lindeiro, con razón ou sen ela. Pois ben, o que me chamou a atención foi o cambio daquel afastado lugar, alí agora levantábase un edificio industrial, arrodeado de zonas verdes e xardíns, totalmente cerrado cun muro de pedra labrada e enreixados de ferro pintados de verde. Na parte frontal daquela factoría podíase ler a identificación da mesma, en inglés: “Arise, invertebrate animals food industry”. Iso levoume a unha espontánea exclamación:
-- Manda carallo, Manoliño! E certo o que di aí?
-- Non coñecías isto? Pois xa leva aquí algúns anos. ¿Non sabías que “O Formiga”, viviu uns anos en Norteamérica, en concreto en Nova York, e cando regresou a aldea parecía un millonario indiano? --aclaroume Manoliño en forma de pregunta.
--Conta, conta... Teño interese en saber máis do noso amigo da escola. Lémbrome ben del. Sempre andaba con bichería nos petos. Inda me acordo do día que trouxo saltóns a escola e, sen querer, soltounos por ela. Ver e oír berrar a D. Horacio, o noso mestre, ameazante cunha vimbia na man, foi un espectáculo indescritible que provocou gargalladas e medo en todos nós. O “Formiga” pasouse a clase “cazando”, de xeonllos, aos seus “amigos” os saltóns. O mestre deixoulle quentes as orellas. Pero non aprendeu, porque dúas semanas despois trouxo tres ras e pasou algo parecido. Non tiña remedio, pasáballe como algúns que eu ben coñezo... Sigue, sigue co relato: e moi interesante.

--Queríache dicir que despois de deixar a Escola Nacional eu perdinlle un pouco a pista, pois nós fómonos para o Instituto e el andou aprendendo algún oficio, e só víao de cando en vez. Mentres nós prestamos o servizo militar no exército de Terra, a el tocoulle a Mariña. Uns anos máis tarde sei que embarcou nun mercante holandés que facía viaxes a portos de América do Norte, e nun deles quedouse na cidade dos rañaceos. Hai tempo --xa instalado aquí-- contoume que traballou en varios oficios, entre eles, de cociñeiro no barrio de Chinatown... Non regále-los ollos, o que che conto oínllo a el, non estou inventando nada! Prosigo:

--Como debes saber Chinatown é o barrio chinés de Nova York, preto “Little Italy”, para os non entendidos coma ti, “Pequena Italia”, barrio --como se pode deducir facilmente— fundado polos primeiros italianos que chegaron a grande cidade. Como che teño que explicar todo, perdo moito tempo no relato –falou algo cabreado, que é o del.
-- Pois ben, alí andou metido en restaurantes e casas de comidas, rápidas e non tan rápidas, facendo primeiro de axudante de cociña –supoño que lavando pratos-- e despois de cociñeiro. Ti xa sabes ou debías saber, que os orientais comen calquera cousa: cans, gatos, serpes...todo o que se pode cociñar é comestible. Como este era moi afeccionado de pequeno a meter o nariz nos sitios máis insospeitados e a andar con todo tipo de bichería, un día nunha andaina por Manhattan, nunha rúa que daba a Quinta Avinda, descubriu un restaurante de luxo onde se ofrecían varios pratos exóticos, entre eles, un preparado de formigas... --nese intre mirou para min e o verme a cara anoxada que debín poñer, xa non me deixou falar.
-- Non oíches mal! Non estou a falar de migas, senón de formigas, eses pequenos insectos, da orde dos himenópteros, laboriosos, que recollen comida no verán para o inverno, non como algún parasito de funcionario público que coñezo ben... --mentres falaba así, comezando a insultar, eu reprimíame para non lle contestar, interesábame moito a historia, inda que me revolvera o bandullo, así que deixei que seguira falando.

--Prosigo de novo, sen máis observacións. Dicíache, que --segundo el-- conseguiu unha praza de axudante de cociña, e alí foi onde aprendeu a técnica culinaria dos “invertebrate animals food”. Tamén segundo el --insisto de novo-- vomitou moitas veces nos propios preparados, ata que un día --cando levaba case dous anos naquel restaurante de elite-- collérono remexendo o aditivo estomacal e botárono fóra do traballo. E alí foi onde lle veu a idea de preparar alimentos deste tipo, frescos ou precociñados, para exportar a varios países onde se consumen este tipo de comidas, e moi especialmente a Nova York e outras cidades importante do mundo, sobre todo asiáticas –rematou Manoliño a historia, e eu, con cara de parvo, non sabía se crerlla ou pensar que fora unha desas invencións que ten meu amigo cando dorme mal.

-- Non dis nada? Inda hai máis. Cando montou a industria con maquinaria do mellor, algunha dela importada de EE.UU., levoume a ve-la. A limpeza era impresionante. Primeiro, contou con poucos obreiros, dous homes e catro mulleres, porque a maioría deles non lle duraban máis de dous días. Dáballes noxo a manipulación de insectos e moluscos gasterópodos terrestres. Ó principio só se dedicou a formigas e caracois, despois viñeron as lesmas e máis tarde as ras. Por certo, ós poucos meses armouse un balbordo na aldea, pois case desapareceran os loureiros silvestres nacidos a carón de camiños ou en cabeceiras de fincas, canavais, eta. Unha pequena observación: xa sabes ou debes saber --ti estudastes Letras— que o nome desta árbore, ven do latín “laurus”, e hai moitos lugares en Galiza que levan este nome: Lourizán e Lourido, localidades preto de Pontevedra. E moitas cousas máis. Toma nota!
--Como engadido, penso que non che teño que dicir que desta árbore as súas follas utilízanse, ademais para cociñar, para facer que os caracois boten fóra a baba (mucus) antes de ser preparados ou cociñados. Pasa o mesmo coas lesmas. Pois ben, cando a xente decatouse a onde ían parar os loureiros, armáronlle un rebumbio de moito carallo, e iso levouno a facer unha plantación desta árbore da familia das lauráceas, precisamente o “Laurus nobilis”, que é o loureiro común, pois hai máis clases deles.
--E ti, que non deches pancada na agricultura mentres viviron teus pais, como sabes tanto de loureiros? --pregunteille entre cabreado e noxento por aquela especial conversa culinaria.
--Eu, cando observo algo, interésome por saber das cousas, non fago coma ti que vives instalado nunha ignorancia permanente. Fáloche das formigas? Coñeces o sabor destes insectos? Eu, si. Ti debes saber que as formigas teñen un olfacto moi desenvolvido e perciben de seguido as cousas doces, sexan alimentos ou plantas. Cando eramos rapaces, lembraraste que no verán as formigas entraban nas casas buscando alimentos ou frescura, e ás veces metíanse no pan e xa non foi nin a primeira nin a segunda vez que o bocadillo tiña materia orgánica agregada, e o poñer en funcionamento as fazulas un dábase conta do que se trataba. Que mal saben! Como pode haber xentes que lles poida gustar? “O Formiga” di que saben moi ben preparadas na tixola cun revolto de ovos de paspallás. Pero hai gustos. ¿Ti non ves en algunhas reportaxes sobre tribos africanas como lles gustan ós indíxenas comer os vermes que collen nas partes ocas e podrecidas dos árbores? ---interrogoume pero ó chegar aquí xa non deixei que seguira.
-- Hei! Para, para, non me fales máis do “Formiga” e seus inventos culinarios! Estou a punto de botar fóra o almorzo desta mañá --faleille alporizado mentres Manoliño ríase de min.
--Pero téñoche que dicir que esa industria foi boa para a aldea, tan boa foi que o señor Canducho, o que vende produtos para tratamentos agrícolas case tivo que cerrar o negocio, pois a xente da aldea xa non necesitaba nada para botarlle as verzas e repolos para que os caracois non comeran as follas, nin tampouco deses pos para mata-las formigas, pois chegaron a desaparecer, gracias a colleita que facían destas especies os empregados do “Formiga”. Non te decatas que agora no mes de maio non se ve ningunha rama de xesta nos portais e portas para espantar as formigas? Ves algún caracol ou lesma a beira dos camiños ou regatos, ou nas follas das plantas de verduras? O día que queiras visitámo-la fábrica. Xanciño estará encantado de explicarche o funcionamento da súa factoría de alimentos invertebrados, agora tamén precociña ancas de ra, e algún que outro lagarto na primavera e verán, cós que pasou algo parecido ós dos loureiros. Ías ó monte e non vías ningún. Xa pasaran por alí “os formigueiros” --que e así como lle chaman na aldea os traballadores do noso amigo “Formiga”-- vestidos con monos brancos e luvas verdes. Hoxe tampouco se ven lagartiños gabeando valos e as paredes das casas. Acabaron con eles.
--Oes, e como collen as formigas? Porque se teñen que coller unha a unha...
--Está tecnificada a recolleita. Dispoñen duns aspiradores parecidos ós secadores de pelo, de pouca potencia, e onde encontran unha fileira delas ou un niño, aplícanlle o trebello e as formigas van parar a unha bolsa de material plástico dondo, para que cheguen vivas a factoría. Despois alí baleiran a recolleita --aclaroume, mentres eu no saía do aglaio, pero inda así fíxenlle unha pregunta máis.
-- Só teño outra curiosidade. O apelido de Xanciño é “Arís”: a que ven logo iso de “Arise”? --preguntei de novo.
-- Esa curiosidade xa tiven eu antes ca ti. Non sei se sabes que no noso idioma “Arís”, ademais de ser apelido, chámanlle así a unha arte de pesca, e “Arise” non existe. Dinlle voltas a cabeza e pensei que era unha palabra americana. Abofé, é un verbo inglés que significa “levantarse” “elevarse”. Pero non lle preguntei a el, teño que facelo. Terá algunha relación coa evolución social del? Non o sei. Como vas albiscando, dálle a cabeza a ver se lle encontras outra explicación.
A unha da tarde xa estabamos de volta e deixei a Manoliño diante do portal da súa casa. Iamos a despedirnos, cando recibín a invitación:
-- Queres xantar con nós?
--Non, non, hoxe non sei se poderei comer despois desa porcallada da conversa que tiven contigo. Deixarémolo para outro día.
Manoliño botou unha gargallada e meteuse dentro do portal. Eu fun camiño da miña casa pensando se aquilo que oíra non sería invención deste tolo de meu amigo. Pero unha cousa era certa, aquela factoría era real así como o letreiro en inglés. A tradución era fácil. Pero, de verdade, producirían alí eses alimentos dos que me falou Manoliño? Como lle oio falar tanto das cousas do Universo e das últimas teorías, nunha ocasión oínlle referirse ás “realidades múltiples”, algo así como que poden existir varios universos. Non será que a cachola de meu amigo tamén alberga varios cerebros, e segundo o día que toque pódelle saír unha cousa ou outra? Teño que volver eu só a “Tomada de Arís”, non vaia a ser que o que vin e escoitei hoxe non forma parte da realidade aldeán. A cabeza dábame voltas e a tripada protestaba, apureime, tiña que chegar a casa axiña. Abrín a porta pero xa non me dou tempo a cerrala, botei a correr cara ó aseo, e alí botei dentro e fóra do retrete todo o que levaba non bandullo. Pasaron uns minutos, repetíronse a náuseas, ata que por fin quedei tranquilo. Cerrei a porta da entrada e fun directamente a cociña. Alí busquei entre as botellas de viño e licores unha de augardente de herbas, e traguei un par de copas. O rematar, tombeime na cama e non espertei ata despois de varias horas, e reflexionei sobre o que pasara aquel desgraciado día, mentres o meu maxín repetía unha e outra vez as gargalladas do meu amigo Manoliño.
Alí, na soidade, recoñecín a miña ignorancia. Eu non sabía que os insectos son as criaturas máis logradas de todo o reino animal. Adáptanse facilmente a todo e viven en tódalas partes: na terra, na auga e no aire. Hainos que soportan as altas temperaturas dos desertos ou nos mananciais de auga fervendo; pero tamén aparecen nas cumes nevadas das montañas e nos lagos xéaos. Para vivir non necesitan ter moito espazo nin moito alimento. Lin que pode haber máis dun millón de especies, sen esgotarse con este número. Mesmamente eu tampouco sabía ata non hai moito, que os preparados a base de insectos son un manxar culinario para moitas persoas en distintos lugares de mundo. Téñolle escoitado a Manoliño ou Antón o Tolo, e repetiumo máis dunha vez, que todo o que poida pensar a mente humana é realizable, inda que pareza un disparate. Agora doume conta das súas excentricidades e rarezas. Foi tamén el o que me falou da existencia desa factoría onde se elaboran os precociñados para adicar a entomofaxia. O certo é que o suceso fíxome lembrar algo noxento e repugnante para min, sucedido hai uns anos. O suceso derivouse dunhas escenas que vin nunha película italiana, “Perro mundo”. Nelas, membros unha tribo de centroafricana, pescudaban entremedio dun bosque árbores podrecidos onde metían as mans para coller vermes brancos de tres ou catro centímetros de lonxitude, para come-los axiña. Aquelas escenas -naquela ocasión-- que deixei de ver de contado, déronme fasquía. Pero a cousa non rematou aí, ó día seguinte tiña os brazos e a miña barriga cheas de ronchas vermellas: o diagnóstico do médico foi “urticaria”. A palabriña vén do latín ortiga, ou sexa, estruga, pois a picadura dos pelos das follas desta planta é similar ó do padecemento da enfermidade eruptiva.
-----------
Pero como as desgracias nunca veñen solas, tres días despois do relato descritivo de Manoliño, encontreime na rúa con Xaquín Abelenda, o Xefe Comercial do Banco do Comercio e Industria, asentado na cidade. Xa había algún tempo que non nos viamos, así que tomamos un café xuntos e naquela media hora de conversa, ¡casualidade!, quitoume o tema de “Arise”, a industria que estaba cerca de miña aldea, da que tivo coñecemento por la prensa e que o seu Director mandoulle visitala, para despois, se houbera oportunidades de negocio, repetir a visita con el. Así que pediume se o podía acompañar, xa que eu debía coñecer o dono. Estiven a punto de desculparme, dicindo que descoñecía quen era o propietario da industria, pero Xaquín era tan bo amigo e a nosa amizade viña de moitos anos, que non me atrevín, nin tampouco lle contei o sucedido con Manoliño. Por outra banda, eu quería comprobar que era certo o que vin aqueloutro día, pero se tiña que voltar, iría preparado. Quedamos que el faría unha chamada para concertar a entrevista co empresario, a poder ser un sábado, e logo avisaríame.
Xa na casa, inda lle din voltas a visita e tratei de buscar algo que evitara a miña presenza naquel lugar, pero puido máis a palabra dada e a miña amizade con Xaquín. Así que agora o problema que tiña era mentalizarme para a visita a aquela industria, onde sen dúbida, nós ensinarán os preparados con insectos. Véuseme a cabeza preparar meu estómago antes da visita bebendo un par de copas de xenebra ou comer un par de allos para reforzar o bandullo, pero corría o risco de que o meu alento delatara o arrepío que me producía a visita, así que cheguei a conclusión de que non sería unha boa solución; por outra banda, a min tamén me arrepían os allos crus, a pesar de ser bos para controla-la hipertensión, por iso Bieitiño o Rabelo, o santiño de Silveiriña, morreu co sorriso permanente, penso eu. Así que decidín botarlle collóns e evita-la desculpa. Na miña cartilla militar deron por válido meu suposto valor. E pensei para min: Un home é un home, Verísimo!
Na tarde do sábado, despois de comer, saímos no meu coche cara ao Concello de Xesteira, en concreto a Parroquia de Encoirados de Arriba. Avanzamos pola estrada nacional uns 15 quilómetros, para logo desviarse a dereita para entrar na comarcal que levaba directamente ó Concello e a dita parroquia, pero antes de chegar ó centro dela, segundo me informaron, había unha desviación por unha pista máis estreita e a uns dous quilómetros daríamos cunha explanada de onde saían desvíos a pistas forestais, pero avisáronme ben das tres direccións que encetaban no mesmo lugar: a da esquerda, cara ó oeste; a do centro, cara ó norte, e a da dereita de todo, ó nordeste. Tiñamos avanzar pola da esquerda, sen indicacións, e percorrer uns cincocentos metros ata dar coa factoría.
Abofé, collemos a pista indicada sen titubear --eu quería darlle sensación de seguridade a Xaquín-- flanqueada a ámbolos dous lados por piñeiros e algún que outro eucalipto. A distancia sabida chegamos a un pequeno val, arrodeado de árbores e vexetación diversa, e no centro erguíase un edificio industrial, de planta alta, a súa vez arrodeado dun muro de pedra dun metro de altura e enreixado de ferro, pintado do cor da ecoloxía, verde escuro. O edificio, dunha superficie non inferior a dos mil metros cadrados, lindaba a súas costas con un monte que se empinaba ata unha altura unhas vinte veces superior a da propia construción, no que se alternaban outeiros e piñeiros. Exactamente como o vira o día da andaina con Manoliño, como no podía ser doutra maneira. No fronte da factoría podíase ler nun letreiro grande, de letras azuis, pintado sobre a cor verde clara de súas paredes:

Deixamos o coche diante do muro e camiñamos uns metros para entrar polo portalón de ferro e avanzamos ata chegar a entrada na fachada da factoría, onde había, no centro, un portalón de grandes dimensións para vehículos industriais, e a dereita, un portal que semellaba ser o acceso ás oficinas. Certamente, un letreiro indicaba “Dirección y Oficinas”. Subimos pola escaleira de madeira ata o piso alto, onde saíu a recibirnos unha señorita, que despois de identificarnos, ofreceunos esperar nunha pequena sala moi ben acondicionada. Nas paredes colgaban cadros con fotografías da propia factoría e dos manufacturados que nela se fabricaban.
Ó pouco, entrou na sala un home de baixa estatura, de pelo branco, ben vestido cun traxe gris marengo e gravata, que representaba uns 55 anos de idade, ben levados.
--Son Xoán Arís, propietario e director desta factoría --falándonos un perfecto galego e estendéndonos a man. Xaquín fixo a nosa identificación.
--Meu nome é Xaquín Abelenda, son o Xefe Comercial de Oficina do Banco Comercial na cidade; el é Verísimo….
O darme a man, recoñeceume, a pesares dos anos, e de seguido exclamou:
--¡Verísimo, tanto anos sen verte! ¿Ti tamén traballas no Banco?
--Non, Xoán. Eu son funcionario público, e Xaquín pediume que o acompañara, pois sabía que foramos a escola xuntos.
Invitounos a pasar a seu despacho, que debía ter uns corenta metros cadrados, moi ben amoblado, e mandounos sentar nunhas cadeiras de brazos, diante da súa mesa de madeira nobre. Alí había todo o que se pode ver hoxe nun despacho do director dunha grande empresa. Ó pouco comezamos a falar de negocios, explicándonos el previamente o que se facía naquela fábrica, con produtos, datos, eta. Entrementres sucedía isto, meu maxín levoume a lembrar o que Verísimo me contara deste home, do que foi compañeiro na Escola Nacional. Diante de nós tiñamos o mesmísimo Xanciño o Formiga, e pensei no que pode chegar a ser un home traballador e listo nun país como Norteamérica. Aquilo era un exemplo do trunfo dun emprendedor deses que se ven nas películas americanas. Pensei tamén nos outros emprendedores que había no Concello de Xesteira. Tan abstraído estaba con estes pensamentos que non percibín as derradeiras frases entre o propietario da factoría e Xaquín, levándome a improvisar cando me fixo o primeiro deles unha pregunta:
--E ti Breixo, ¿que opinas das posibilidades de expansión comercial deste tipo de industria alimentaria?
--Paréceme ben. E bo que haxa emprendedores que fagan novas cousas, porque detrás deles virán outros-- Xaquín deuse conta da miña improvisada contestación e, deseguido, falou el, acostumado a preparar as visitas do Banco a novos posibles clientes, informándose con anterioridade destas empresas de alimentos entomofáxicos.
--No noso país é unha novidade o consumo deste tipo de alimentos, inda é, como vostede ben sabe, unha cousa de elites, ó estar pouco divulgadas as excelencias destes alimentos. Polo que eu sei, vostede pode ampliar a miña información, só existen algúns restaurantes en poucas cidades de noso país, especialmente nas grandes, inda que, segundo os datos dos que dispoño, os incrementos anuais son espectaculares --respondeulle ante a miña sorpresa.
--Ten razón en parte. Pódolle dicir que xa vendemos en España moito máis dos datos que se publican. O rexeitamento deste tipo de alimentos débese máis a falla de coñecementos e a prexuízos, que a bases obxectivas dentro da escala alimentaria. No Antigo Testamento, no Corán, na civilización grega, hai referencias ó consumo de insectos. E xa non digamos na América precolombiana ou no Continente asiático. No noso país, ademais de publicidade comercial, teremos que facer campañas de divulgación deste tipo de alimentos que, en moitos casos, son manxares. ¿É que hai algunha diferenza, salvando os prexuízos, entre comer colas ou patas de cangrexos e non facelo coas de insectos, por exemplo, saltóns?
Mentres falaba o señor Arís, non lles podo contar a sensación de noxo que sentía dentro de min, que me impedía mirar para Xaquín, pero algo revolvíase no meu bandullo e consciente diso tiven que provocar no meu maxín unha acción de autocontrol e derivar meus pensamentos a outras cousas, facer abstracción do que por obriga esta oíndo. Afortunadamente para nós, o propietario daquela factoría, que sen dúbida é listo coma un allo, non seguiu coas explicacións de entomofaxia e pasou a falar de relacións comerciais, da colaboración coa empresa, todo iso que se fala normalmente entre as conversas entre directivos empresariais e financeiros, pero non vou estenderme en explicacións deste tipo por no ser interesantes para xentes alleas a este tipo de actividades. Despois disto invitounos a coñecer as liñas de fabricacións da factoría e para iso baixamos a planta baixa, da que se podía ver parcialmente dende unha cristaleira daquel despacho.
No percorrido falounos de que a súa industria contaba no cadro de persoal cun entomólogo e un veterinario especializado na rama alimentaria. As instalacións da cadea de fabricación era toda de aceiro inoxidable, igual que as caldeiras, tixolas e demais utensilios de preparación. Estaba dividida en varias seccións ou sectores, onde se facía a selección e clasificacións dos insectos, que se transportaban en vasillas de cristal de diferente tamaño, segundo o tipo de insectos. Non nos deixou ver, ou non quixo facelo, o almacén e as cámaras frigoríficas onde se gardaba a materia prima, viva ou conxelada, para evitarnos problemas ó non estar habituados a este tipo de cousas. Para irnos preparando para sucesivas visitas, regalounos a cadanseu un libriño dunhas vinte follas, titulado “Entomofagia”, cun subtitulo moi suxestivo: “Entomofagia y florifagia en la dieta prehispánica”.
--Neste libriño poderán ler as orixes deste tipo de alimentación, que é tan antiga como a propia Humanidade, onde se arrisca unha teoría sobre a alimentación dos primeiros humanos que habitaron a Terra. Pero tamén leva un ducia de receitas a base de insectos, por si se atreven a condimenta-las. Eu poderíalles regalarlles algúns condimentos en latas de conserva, pero iso déixoo para máis adiante, cando estean predispostos a probar este tipo de alimentos. Poderán ler que en México --póñolles este exemplo porque os indíxenas que vivían nese país antes da conquista dos españois, eran uns expertos neste tipo de alimentación-- hai varias decenas de especies comestibles, entre elas: escaravellos, formigas, cantaruxas, avespas, moscas, cabaliños do demo e bolboretas...
Logo levounos a sección onde se preparaban revoltos de formigas con setas, lesmas en escabeche e vermes brancos en vinagreta. Como xa estaban condimentados non nos produciu noxo nin náuseas, pois na mestura e o uso de outros produtos de condimentación non deixaban ve-los insectos ó natural. Sen embargo, eu evitei no posible a observación destes preparados e, para iso, a cada pouco, viraba a vista ou disimulaba preguntando cousas relacionadas coa cadea de produción. De esguello, miraba de cando en vez para Xaquín, e súa faciana era un fiel reflexo de algo parecido o que me pasaba a min. Nun momento daquel noxento percorrido pola factoría, soou a sinal dun móbil, era ó do señor Arís, pediunos desculpas e contestou en inglés, o mesmo tempo que se apartaba de nós. Durante eses intres puidemos falar Xaquín e mais eu, en voz baixa.
--Xaquín, estou desexando irme deste sitio. Algo se me resolve dentro de min.
--Imos tratar de despedirnos de seguido, xa buscarei calquera escusa, a min tamén se me revolveu o estómago.
Ó pouco incorporouse o señor Arís, pedíndonos desculpas novamente pola interrupción da conversa. Por sorte, foi el o que iniciou o final da xuntanza, dicíndonos que acababa de recibir un importante pedido de Nova York e tería que concreta-lo de seguido. Acompañounos ata a saída da factoría, insistindo nas desculpas e coa promesa de concretar una nova visita dentro dun par de semanas. Pero antes da despedida dirixiuse a Xaquín para dicirlle:
--Así que vostede é amigo de Breixo de Castro, fomos compañeiros na escola, xunto a Manoliño, fillo de María de Encoirados. Por certo, segundo puiden saber, este último parece que se lle da moi ben a Astronomía e ten montadas unhas instalacións de observación do Universo na súa casa, concretamente na palleira, adaptada a tal finalidade. ¡Xa vexo que non son eu o único innovador deste Concello! Tamén oín dicir --e esta información veume de EE.UU.-- que ten un primo na NASA, que lle facilitou a integración nun programa que ten colaboradores afeccionados por todo o mundo. Seguindo esta información, das observacións de fotografías de alta resolución enviadas polo “Spirit”, este home –segundo publicou unha revista da Axencia Espacial-- chegou a conclusión de que en Marte hai ratos, pois identificou no chan do planeta, cagalliñas destes roedores. A min, con tódalas precaucións, non me estraña porque de pequenos andabamos xogando con toda clase de bichería e este sempre destacou pola súa listura, en especial, nas cousas de ciencia.
--Polo que sei, nesta parroquia hai moitos emprendedores, pero non sabía da existencia de científicos --comentou Xaquín ó oír aquilo ao que non daba crédito.
--Iso parece. Da miña xeración saíu listo máis de un. Puiden darme conta diso cando regresei de Estados Unidos. Iso e moi bo, en particular, para noso Concello e, en xeral, para a nosa terra.
Alí rematou a visita. Despedímonos e andamos uns metros para coller o coche, sen dicir nin chío. Montamos no vehículo e volvemos a coller a pista que nos levaría ata a estrada comarcal. Inda non rodáramos 200 metros, parei o coche e saín del a toda presa, e metinme entremedio dos árbores e alí soltei o que levaba no estómago. Detrás miña apareceu Xaquín, que tamén “largou” o seu. Limpámonos como dous parvos e de seguida e volvemos ó coche:
--Xaquín, meu bandullo xa non aguantaba máis. Todo o que vimos hoxe revolveume o estómago. Pero vexo ca ti pasouche o mesmo. A falla de costume. Isto da entomofaxia ou como lle chamen non vai comigo.
--É natural na primeira vez --contestoume.
Durante todo o traxecto ata chegar a cidade fomos caladiños. A experiencia daquel día non era para menos. Deixeino no Banco, como el me pediu e eu despedinme ata o día seguinte. Eran máis das sete da tarde.
Antes de regresar a miña casa, metinme nun bar coñecido, e pedín unha consumición:
--Marcelino, ponme unha copiña de xenebra --cando oíu isto o camareiro mirou par min e encolleu os ombreiros.
--Non te estrañes. Estou mal do ventre, a ver se o licor mo regula.
--Xa me parecía a min que algo lle pasaba, pois vostede non consume este tipo de licor.
Bebín rápido, paguei e regresei a miña casa. Dende que saín dela pasaran 6 horas, pois ese día fixen a comida fóra da casa. Pero regresei feliz, ese día confirmáranse dúas cousas que reforzaban a credibilidade de meu amigo Manoliño, e ademais cumprín con un bo amigo. A amizade ben valía baleirar de asco o ventre!
Cando ía camiño da casa ía recitando a descrición de insectos que aprendera na Escola, a que era tan afeccionado o noso mestre, D. Horacio, do libro de Entomoloxía do Padre Sarmiento, que nos obrigou a aprender de memoria, coma se foran as táboas aritméticas.
A couza e careisas,
bechocos e bechos,
a trilla e pedrolo,
o burgo e besbellos;
cadelas de frade,
abesoiros negros,
abellons, abespas,
tabaus amarelos....

Cando rematei botei unha gargallada. ¡A cousa non era para menos!

Afonso de Laxes. “Escribidor”.