Vello Humor Mozo

Ademais dunha destreza,
rir é unha bendición.

Parte destas acordanzas teñen máis de setenta e cinco anos e, de vez en cando, fanme visitas inesperadas.
Inda que en ocasións algo marróns ou aparentemente irreverentes -cousa imposible porque non faría rir-, non quixera perdelas.
E disto se trata.

ELEGANCIA NO REICHSTAG
O Xefe de Policía aquel do meu pobo tíñanos atufados a todos. Contaba por exemplo que, unha vez, nos anos trinta, con ocasión dunha visita de rutina ó Reichstag, ó subir a súa monumental escaleira atopouse ó final co mesmísimo Hitler que estábao esperando
-“Fulanito –díxolle entón don Adolfo entusiasmado- eres o home máis elegante de Europa subindo escaleiras.”

TRANSPORTE DE COCHOS
O meu amigo Montoto –Investigador de pastos e forraxes- un día, por teléfono, altamente cabreado cun transportista pola súa factura de levar cochos, berráballe:.
-“Pois mira o que che digo, para outra vez mandareinos nun autobús e así, polo menos, van sentados”.

COMPRACENCIAS ESCATOLÓXICAS
O outro día, un comentarista da tele, canso xa de tanto coñazo partidista, pasou a maiores calificando de “obscena” unha intervención de Botín en Nueva York -favor que lle fai porque iso sí que é xa metafisicamente imposible-. A min non son pois os streep teese de Botín os que me preocupan senón unha serie de palabras das que, a punta de xerga, nos están despoxando.
Aparte de Cervantes e do senso común, coido que foi un coruñés, Salvador de Madariaga -un dos forxadores da Unión Europea-, o que denunciou máis contundentemente este tipo de compracencias:
-“HONRADO –dicía por exemplo don Salvador- é un home virtuoso de medio corpo para arriba e HONESTO, de medio corpo para abaixo”.

“O TERROR DOS MARES”
Contoumo o meu pai, que era un medio portugués de Tomiño.
Un barco portugués chamado “O TERROR DOS MARES” estaba entrando no gran Porto de Vigo mentres o seu Capitán requiría insistentemente ó Práctico para que lle dixera se había calado suficiente. O Práctico, home de poucas palabras, mexou primeiro sen presas fora borda e despois, inda abrochándose ben a petrina para gañar tempo, dixo:
-“Xa pode pasar”.

ARS BENI DICENDI
O notario aquel era un esforzado humorista. Para entrar no seu despacho non bastaba con chamar á porta, tíñase que dicir ademais:
-“¿Da vostede a súa aquiescencia penetrativa?”
Entón o notario ordeaba maxestosamente:
-“ Inmiscúiase”
E logo, xa unha vez dentro, un tiña que partirse de risa con el polo detalle. Pero era a súa unha risa pouco contaxiosa, unha risa adrede. Unha risa que se ría...

AQUITANIA E A PEDOLOXÍA
Alvaro Cunqueiro era algo naturalista por parte de pai –boticario, como se sabe-. E, no tocante a ecoloxía, tiña algúns conceptos un pouco expeditivos. Por exemplo, no caso de Aquitania dicía:
“AQUITANIA, pais que queda a dereita do camiño francés según se vai pra Lugo. Xa o dí o refrán: Terra arenisca, tendencia a putas”.

E digo o de expeditivo porque isto non debía ser verdade. Unha vez que llo contei a Pierre Labadie pra facelo rir, estivo máis de quince días sen falarme.

(Por certo, que a “pedoloxía” non é a ciencia que vostede probablemente cre)

OPCIÓNS DE PELUQUERÍA
Segundo meu xenro Carlos, había fai anos en Pontevedra un peluqueiro ilustrado e falador que entre outros chamarices tiña os de facerlle rebaixa ós calvos e a pelota ós munícipes.
Pero o que mellor facía era preguntar deferentenmente ós clientes, ladeando a testa:
-“¿Fútbol ou controversia?”

PRA CHAMAR O CAMAREIRO
Tamén me contou Carlos que, unha vez suprimidas as palmadas aquelas con que se chamaba ós camareiros, un pontevedrés inventou o de chamalos cun pito, cousa, según el, moito máis sonora e igualitaria.

NO CASINO DE CABALEIROS
-“Por favor ¿el tocador de señoras?” -pregunta exquisitamente la dama.
-“Servidor de usted” -contéstalle discretamente o conserxe.

DON ALFREDO
Don Alfredo era un home altamente plural. Tiña moitos Alfredos dentro, inda que asomados. Todos eran grandes, gordos, sonoros, cetrinos e sobre todo tolos. A modo de exemplo, falaremos aquí dun deles:
Médico cirurxán el, e obsequiado nunha arriscada operación con certas inesperadas ventosidades do seu paciente, don Alfredo, agradecido, saíu a escape do quirófano berrando:
-“¡¡¡Xa temos home!!!, ¡¡¡Xa temos home!!!”.

Dentro desta mesma tesitura, cóntase tamén que, convocado unha vez a un concurso do que poderíamos chamar flatulencia continuada, despois de deixar actuar á competencia un rato comezou el mesmo un ilimitado recital mentres dicía desdeñosamente:
-“Cortade por onde queirades”

DON WALTER CLOSS
O home aquel chamábase Walter Closs e, inda que era enxeñeiro, cónsul e alemán, nunca chegou a entender ben porqué os paisanos púñanlle sempre “Conperdón” de segundo apelido.

MAGNANIMIDADE
Tamén contan que Valença do Miño. fronteiriza con Galicia, tiña posto fai anos, xunto a unha batería de cañóns que apuntaban a Tuy, un letreiriño que dicía:
-“Non tremes Tuy, que non fago mal”.

UNHA CUESTIÓN XENEALÓXICA
Nunha chuviosa noite de inverno, un portugués peta enerxicamente nunha pousada galega. Dende unha fiestra e de mala gana, o posadeiro pregúntalle quen é e qué quere.
O portugués contesta:
-“Eu son Augusto Xosé Sidonio Brito Ferreira da Silva e Paiva Couceiro d'Almeida Coelho Vasconcelos e Quental de Andrade e...”.
-“!So, so, so!” –interrómpelle o posadeiro alarmado- “¡Que aquí non hai sitio para tanta xente!”.

PEDRIÑO E O LOBO
Cando o Pedriño atopou ó lobo na fraga subiuse a toda presa a un carballo e xa dende alí mostrouse intransixente.
-“¡Que non, que non baixo da arbore, coño!”, dicía o Pedriño.
O lobo mostrábase en cambio comprensivo pero que si queres. A pouco ouvíuse por alí un coro de mozos e mozas que viñan de festa e o lobo a toda presa meteuse tras uns matos dicindo:
-“Mira: se cando cheguen te preguntan que fas aí, se queres salvala vida, non se che ocorra falarlles de min. Dilles mellor que estás collendo belotas para a túa aboa, que lle gustan moito”.
E así foi. Anoitecía. Os mozos partidos de risa ó ver ó Pedriño tan descabalado sobre as ramas do carballo e o Pedriño contestando as súas preguntas mentres acenaba angustiosamente co dedo gordo cara onde estaba o lobo.
Pero nada. Os mozos non entendían nada e, despois de moitos dimes e diretes, marcharon ruidosamente pra aldea, tal coma tiñan vido.
Entón, o Pedriño dirixiuse medroso ó Lobo e preguntoulle respetuosamente:
-“¿Qué? ¿eh? ¿que tal? ¿que tal o fixen? ¿eh?”.
E o Lobo, saíndo algo amolado do mato e coma reflexionando, contestoulle:
-Pois home, sí, ben, moi ben, todo moi ben pero o dediño gordo ese ben puideras metelo no cu.

O NAUFRAXIO E MÁIS DEDIÑOS
Anoitecía e toda a aldea estaba nos acantilados oteando un barco que había na mar. Entolecidos entre a néboa, uns berraban que o barco se vía por aquí, outros que por alí, outros que por alá ou por acolá.
Nisto chegou o Guedellas, un vello lobo de mar -máis respetado polos seus silencios que por outra cousa- e, abríndose paso maxestosamente entre a xente, comezou a avizorar deseguida tódala mar dispoñible. A xente esperaba en silencio pero o Guedellas calaba e calaba gravemente coma se o ruído nono deixara ver ben. Por fin sucedeu o que tiña que suceder. Falou. O Guedellas pronunciou as palabras máxicas, definitivas:
-“¡Por aló!”- dixo por fin apuntando firmemente co índice cara o Oeste-“¡Por aló”
Pero o Moncho da Filomena, que -cousas da xuventude- tivera mellor vista e máis sorte ca el no avistamento, desmentiuno ipso facto:
-“Non, Guedellas, non, por aló non. ¡Por alí!” –díxolle sinalando a súa vez compulsivamnte cara o Suroeste.
Inda que o Guedellas xogábase nesto toda a súa razón de ser, non se inmutou moito nin moveu a man dereita por elo. Mirándoa primeiro con atención, como se nona houbera entendido, e logo, de repente, abríndolle ben tódolos dedos e sinalando o gordo co índice da esquerda, preguntoulle ó Moncho triunfalmente:
-“ I entón ¿iste dediño que fai, eh?,¿qué fai aquí iste dediño?

O CINEMA PARAISO
(Estas son lembranzas da miña nenez, de cando o cine era maxia).
O cine aquel, despoxo dun circo europeo que morrera alí de desnutrición, era moi acolledor. Tiña un teito de lona todo roto e así, cando chovía, a choiva descendía mansamente sobre todos nos. Ademais, nos descansos, un podía colarse doadamente no cine dende un serradeiro contiguo -sen garantía, iso sí, de non ser interpelado por un can que había sempre por alí-.
Tiña o cine aquel unhas localidades chamadas PARAISO (ou tamén GENERAL) que estaban sempre cheas de vociferantes contestatarios. Dende o meu punto de vista era alí onde sucedían sempre as cousas máis interesantes. Por exemplo, a xente aquela non era nada sentimental e, por moito que traballaran na película o Cargable e o XamesCoñei, en canto había bicos na pantalla formábase alí un formidable escándalo contra o “cabina”:
-¡¡¡CUADRO!!! ¡¡¡CUADRO!!! ¡¡¡CUADRO!!!- berráballe entón ritmicamente todo o “Paraíso” ó “cabina”-.
Normalmente o operador, home de Paz, pegáballe un corte provisional á cinta, acendía resignadamente un pito e santas pascuas. A esperar. E logo, pasado xa o rifirrafe, reanudaba de novo a proxección repetindo o dos bicos, pra amolar.
Claro que todo iso se non estaban no Paraíso os irmáns Barbaxelata* –corpulentos domadores de leóns antes e agora acomodadores-propietarios do cine,-. Porque, se estaban, axiña atacaban ó home deixándoo logo caer pesadamente sobre o Patio de butacas onde sempre eran mal recibidos.
Outro motivo de cotián escandaleira, era que nos descansos soia saír Franco inmóbil e apoiado nunha especie de sacacorchos de mando para que o público puidera cantarlle o “Cara el Sol”. Pero os do “Paraíso” o que querían era ver a película canto antes e deixarse de caralladas, polo que inventaron unha ameazante “ola” de percusión cos pes capaz de acabar con calquera interín ipso facto, por patriótico que fora.
Non embargante, as veces, as rebelións eran insostibles polo que os Barbaxelatas optaban por apagar as luces e repartir xustiza a losquea limpa. A multitude, espavorecida, amontoábase entón fuxindo polos pasillos coma se aquilo fora un incendio ou, xa na porta de saída, máis ben un San Fermín.
Moitos viandantes acercábanse por alí de vez en cando coa esperanza de ver aparecer tamén pola porta algún touro en volandas da súa propia estampida.

HETERODOXIAS
Isto tenmo contado fai moito a miña tía Maruxa, morta de risa.
O señor cura quería motivar mellor as súas novas prédicas en galego e, pra iso, acordouse do pasaxe aquel do “Feitos dos Apóstolos” onde o Espírito Santo mostrábase especialmente partidario do poliglotismo evanxélico. De feito, entón, “todos (os discípulos) comezaron a falar linguas estrañas, según as que o Espírito outorgáralles para expresarse” -nos di o libro de “Feitos”-.
Unha vez que o Señor Cura tivo ben claro que isto tamén podería rexer para Galicia, un domingo ocorréuselle a desditada idea de chamar ó monago Pepiño e dicirlle:
-“Mira Pepiño, vou contarlle a xente porqué o Señor quere que lles predique en galego. Pra iso temos que facer coma el: soltarlles o Espírito Santo dende o alto e explicarlles entre tanto o porqué do asunto. Vai pois o pombal e colle a pomba mellor mantida que haxa, súbete ó tellado e, dende a fiestra que da mesmo encima do púlpito, agarda a miña sinal pra soltala dentro. A miña sinal será berrar dúas veces así: “¡Señor, Señor!”.
O Pepiño marchou e o Señor Cura comezou a misa as doce en punto coma estaba previsto. Logo, pouco antes da Homilía, empezou a berrar fortemente: “¡¡¡Señor, Señor!!!”.
Pero alí ninguén respondía; nada. Entón o Señor Cura volveu a repetir a invocación con máis ímpeto:
- “¡¡¡ S e ñ o r, S e ñ o r !!!”
E así varias veces. Pero nada. Aquilo non funcionaba. Estaba fracasando diante toda a freguesía.
E nesto -cando máis atosigado estaba- lonxana e doente, entre un remexer de tellas rotas, ouvíuse a voz do Pepiño que dicía:
-“¡Señor Cura, Señor Cura!”
-“¿Qué pasa, Pepiño, qué pasa?”-contestou o cura dende o púlpito todo alarmado.
-“Señor Cura -dixo o Pepiño- o espírito santo comeuno o gato”.

ESTRAÑA COPLA
Nos anos coirenta téñolle ouvido repetidamente ó Pedro da farmacia, entre outras, uns versos estraños:
“De muller porca e riseira,
de home que gaste corsé
e de neniño prodixio
liberanos dominé”
Ben quixera saber eu qué cousa é ista tan esmeradamente medida. A súa rareza consiste en que daquela non eran precisamente os nenos prodixios o problema de Galicia i en que, inda se así fora, o culto "dominé” resultaba abusivamente consonante (moito se parecen os versos ós crucigramas). Espero contestación.

DON MODESTO
Corrían os anos trinta e don Modesto era un violinista madrileño que tocaba o piano. A punto de quedarse cego, don Modesto discubríu que o piano permitiríalle unha maior autonomía e deixou o violín. Pola mesma razón trasladouse de Madrid ó meu pobo onde, pese a cegueira e grazas ó seu talento, podía tocar catro veces por semana nos “asaltos”(1) das Sociedades Culturais, nos funerais, de vez en cando no órgano a vapor do cine e ademais impartirlle clases do “Relicario” e da “Comparsita”a varias señoritas casadeiras.
Pero don Modesto era un músico, non un soplagaitas, e todo aquilo tíñao moi amargado. Marcado pola variola e pola vida, daba por entón a típica imaxe do descontento e a mala leite.
Pra aprender os novos bailables “culturais“ que lle daban de comer, era de ver coma lía as partituras que lle traían: Poñíase pra elo a carón dunha boa luz, despregaba ben a partitura e, poñendo o ollo dereito practicamente pegado a ela, iba léndoa toda a modiño, cun lento movemento de cabeza de esquerda a dereita. A lectura remataba por fin cun xesto de clara repugnancia e, finalmente, don Modesto tocaba a peza de memoria e de cabo a rabo mentres que coa aquela súa ollada cega miraba xa pra outro lado.
Pero coido que non era ista a máis notable das súas habilidades. A máis pasmosa sen dubida era a de que, despois de tocar no violín algunha solitaria sonata de Bach, inda puidera logo collerlle ó “Relicario” o aire toureiro e achulanganado aquel que tiña -o aire con máis “tronío de to Madri”, como dicía a letra-.
Boa proba de todas estas escondidas desditas foi que, unha vez, no descanso dun dos “asaltos”(2), cando uns rapaces ávidos de baile preguntábanlle insaciablemente:
-“E agora, don Modesto, agora ¿que vai botar(3)?, ¿que vai botar agora don Modesto?”.
E don Modesto, cos ollos cansos xa de tanto non ver, en perfecto galego, contestoulles
- “¡¡¡OS FI... GADOS!!!, coño, ¡¡¡ OS FÍ... GADOS!!!...

(Recopilacion de FERNANDO ANDRADE)

NOTAS
(1) xelata= do italián “gelata” (“barbaxelata”≈ barba escarchada?)
(2) “Asaltos”= certos rancios bailes, incidentais i estrepitosos, dalgúns centros sociais de provincias.
(3) Botar= neste contexto, tocar unha peza, pero tamén expulsar unha cousa: ambigüidade coa que aquí xoga don Modesto para repeler a agresión.