viernes, 19 de diciembre de 2025
Estes datos abren, segundo o equipo encargado do traballo, unha nova v铆a para abordar unha serie de retos cient铆ficos, inclu铆ndo a astrof铆sica e a f铆sica de neutrinos. Tal e como explican os e as asinantes do traballo, estudar as reacci贸ns nucleares que se producen nas supernovas 茅 esencial para co帽ecer a evoluci贸n do universo. Hai un tipo de supernovas, as de colapso do n煤cleo, que afectan as estrelas de m谩is de oito masas solares ao final do seu ciclo vital. Neste proceso, estas estrelas xigantes xeran un buraco negro ou unha estrela de neutr贸ns moi densa.
Durante este colapso, os n煤cleos at贸micos dos elementos presentes no n煤cleo da estrela capturan electr贸ns. Estas reacci贸ns reducen a presi贸n da estrela e xeran neutrinos que levan a enerx铆a. Por tanto, modelizar e entender mellor estas reacci贸ns axuda a desentra帽ar os aspectos a铆nda desco帽ecidos neste tipo de fen贸menos de gran magnitude.
Reacci贸ns de intercambio de carga
Os equipos que estudan as reacci贸ns que xeran esta captura de electr贸ns poden obter informaci贸n de maneira indirecta sobre as taxas desta captura. Fano mediante as denominadas reacci贸ns de intercambio de carga, que poden desenvolverse de maneira controlada nun laboratorio. Nelas, o n煤cleo inicial e o produto final son os mesmos que se observan nas reacci贸ns estelares. Por iso, cando se obt茅n informaci贸n sobre a probabilidade de que ocorra esta reacci贸n, 茅 posible calcular a velocidade de reacci贸n de captura de electr贸ns que se produce nunha supernova.
Con todo, ata o de agora, houbo un obst谩culo dif铆cil de superar nesta observaci贸n indirecta: s贸 poden estudarse os is贸topos que son estables nas condici贸ns do planeta Terra, e moitos dos is贸topos que se xeran nas estrelas que colapsan apenas viven unha pequena fracci贸n de segundo cando son producidos en laboratorio.
A relevancia do novo traballo no que participa o IGFAE recae en que, tal e como describe o artigo publicado, desenvolveuse unha nova ferramenta para superar este obst谩culo, nun experimento realizado no Laboratorio Nacional de Ciclotr贸ns Superconductores (NSCL) de Estados Unidos, na Universidade Estatal de Michigan.
Para iso, inxectouse un feixe de os铆xeno-14 inestable nunha C谩mara de Proxecci贸n Temporal en modo Branco Activo (AT-TPC, polas s煤as siglas en ingl茅s) chea de gas deuterio. A partir disto, identific谩ronse eventos nos que se produc铆a nitr贸xeno-14, o mesmo produto que aparecer铆a tras unha reacci贸n de captura de electr贸ns no os铆xeno-14. Nesta reacci贸n, un n煤cleo de deuterio no gas, formado por un prot贸n e un neutr贸n, conv茅rtese en dous prot贸ns.
聯脡 a primeira vez que se consegue medir esta reacci贸n nun is贸topo radioactivo coa resoluci贸n suficiente聰, explica Yassid Ayyad, investigador Ram贸n e Cajal na USC. 聯Para iso usamos o AT-TPC, un detector gasoso capaz de medir prot贸ns de moi baixa enerx铆a. Para levar a cabo o experimento con 茅xito, o grupo do IGFAE desenvolveu ferramentas de simulaci贸n e an谩lise avanzadas聰, engade.
O dispositivo AT-TPC permite tomar unha "foto" das pegadas dos dous prot贸ns que se obte帽en. Isto 茅 suficiente para extraer a informaci贸n necesaria que determina as reacci贸ns de captura de electr贸ns.
Ademais, o experimento co os铆xeno-14 proporcionou bos resultados para comprender as diferenzas entre os c谩lculos te贸ricos consolidados, que requiren un factor de correcci贸n necesario para axustalos aos datos experimentais. Estes datos obtiv茅ronse con modelos te贸ricos desenvolvidos m谩is recentemente, baseados en principios fundamentais, e que non requiren un factor de escala. Por iso, o resultado non s贸 茅 importante para as aplicaci贸ns astrof铆sicas, sen贸n tam茅n para comprender mellor as propiedades fundamentais dos n煤cleos at贸micos.
Deste xeito, o experimento agora publicado facilita o cami帽o para futuras probas con n煤cleos m谩is pesados e menos estables que poidan producirse nas instalaci贸ns onde se desenvolven estes traballos.
Actualmente, o equipo que lidera Yassid Ayyad at贸pase preparando un novo traballo relacionado con esta nova t茅cnica. 聯Agora mesmo estamos a traballar para realizar un experimento similar en xullo deste ano, usando o mesmo dispositivo experimental, pero esta vez mediremos a resposta electromagn茅tica do 11Li, un n煤cleo moi ex贸tico que se caracteriza por ser ter dous neutr贸ns orbitando lonxe do n煤cleo. 脡 o que se co帽ece como n煤cleo halo聰, engade Ayyad. 聯Esta proposta est谩 liderada polo noso grupo de investigaci贸n e servir谩 como tema de tese dun dos nosos estudantes聰, concl煤e.
O programa Radio na Biblio, que vai polo noveno ano en funcionamento, chega este curso a 245 centros de ensino que contan cun laboratorio de radio no que traballan as competencias vencelladas 谩 alfabetizaci贸n medi谩tica, ling眉铆sticas ou de expresi贸n escrita e oral, entre outros. Con nove cursos en marcha, tr谩tase dun programa consolidado que aproveita a posta en marcha dunha emisora de radio na biblioteca para traballar habilidades e destrezas e que permite o tratamento de contidos curriculares mediante metodolox铆as activas e innovadoras que facilitan a aprendizaxe. Ademais, as actuais tecnolox铆as da informaci贸n e da comunicaci贸n facilitan o uso da radio como ferramenta pedag贸xica de gran alcance para a difusi贸n dos proxectos e iniciativas do centro educativo.
Tivo lugar a na cerimonia de entrega dos XVIII Premios Nacionais de Artesan铆a 2025, na que resultaron premiadas d煤as candidaturas galegas. O artes谩n Aitor Mart铆nez L贸pez de Arbina (Tomi帽o), especializado en torner铆a de madeira, resultou ga帽ador na categor铆a Produto e a Fundaci贸n Artesan铆a de Galicia obtivo o reco帽ecemento na categor铆a Promociona para Entidades P煤blicas polo seu proxecto 'Artesan铆a no Prato'.
