viernes, 3 de mayo de 2024
José RodrÃguez González (LalÃn, 1770 - Santiago de Compostela, 1824) é coñecido como “o matemático do Bermés” por ter nacido da parroquia lalinense de Santa MarÃa de Bermés, ou como “Matemático RodrÃguez”. En LalÃn ten unha rúa co seu nome e unha escultura do seu busto no campo da festa de Bermés. Foi un dos cientÃficos europeos máis brillantes da súa época, con grandes aportacións non só ás matemáticas, senón tamén á xeometrÃa, á astronomÃa, á xeografÃa e á mineraloxÃa.
Medrou no seo dunha familia humilde de labregos e puido estudar grazas á protección dun tÃo eclesiástico, completando a súa formación en Gramática, Aritmética e LatÃn. En 1790 obtivo o grao de Bacharelato en FilosofÃa e en 1795 o de TeoloxÃa. Formouse en matemáticas e fÃsica de maneira autodidacta a través das lecturas dos traballos de numerosos cientÃficos como Newton ou Euler. En 1802 logrou, por oposición, unha cátedra de matemáticas no preparatorio da Facultade de Medicina da Universidade de Santiago. O tribunal remitiu un informe ao rei Carlos IV cualificando a RodrÃguez de “xenio”.
Demostrou a teorÃa de Newton con maior exactitude que calquera outro matemático da época
Os seus múltiples contactos permitÃronlle acceder a varias universidades europeas, en particular como docente de AstronomÃa. En 1806 foi nomeado comisario español nunha expedición internacional cuxa misión era medir o Meridiano de Dunkerque a Basilea. Esta medición foi fundamental para o establecemento da unidade de medida de lonxitude, o metro, a partir da cal se establecerÃan as unidades do resto de magnitudes que conforman o actual sistema métrico decimal. Asà mesmo, foi o matemático que situou a LalÃn como o quilómetro cero de Galicia, en concreto no lugar de Fonte Castiñeiroa, no Vento (Bermés).
En 1809 trasládase a Londres, onde realiza estudos e cálculos do meridiano de Greenwich para dilucidar se a teorÃa de Newton sobre que a terra era achatada nos polos era certa. Algúns cientÃficos ingleses sostiñan que era achatada polo ecuador. O seu traballo, publicado pola London Royal Society na súa revista cientÃfica Philosophical Transactions en 1812, tivo unha gran repercusión. AsÃ, a súa achega máis relevante á ciencia foi demostrar empiricamente que a teorÃa de Newton era correcta, a pesar das conclusións erróneas doutros cientÃficos, e ademais facelo cunha maior exactitude que calquera outro matemático da época.
O emperador ruso Alejandro II ofreceulle a dirección do Observatorio Astronómico de San Petersburgo
Entre 1812 e 1814 foi o titular da cátedra de Matemáticas Sublimes na Universidade de Santiago. Posteriormente viaxarÃa a Francia e Alemaña, sendo substituÃdo na cátedra por Domingo Fontán, autor da Carta Xeométrica de Galicia e CientÃfico Galego en 2018. Empezou a interesarse pola mineraloxÃa, sendo obsequiado cunha das únicas dúas coleccións que existen no mundo de 1024 modelos cristalográficos. Trala súa morte, a colección pasou por varias mans e finalmente foi vendida en 1847 á Universidade de Santiago por 4.000 reais; hoxe pode admirarse no Museo de Historia Natural, xunto a instrumental diverso da época pertencente ao matemático.
Dada a súa relevancia cientÃfica a nivel mundial, o emperador ruso Alejandro II ofreceulle a dirección do Observatorio Astronómico de San Petersburgo, o que induciu a que o nomeasen director do Observatorio Astronómico de Madrid.
O seu labor polÃtico
A súa actividade non só foi cientÃfica, senón tamén polÃtica. Sumouse aos liberais máis progresistas e foi elixido deputado por Galicia en 1820. Declarouse a favor da división provincial de Galicia coa creación dunha quinta provincia con capital en Santiago de Compostela e amosou interese por promover o coñecemento cientÃfico e o fomento da industria. Isto levouno a defender a creación dunha Universidade Central en Madrid (actual Universidade Complutense), onde ocupou a cátedra de AstronomÃa. Non obstante, ao restaurar Fernando VII o absolutismo, foi cesado e viuse obrigado a fuxir a Portugal en 1824, mantendo contacto coas Universidades de CoÃmbra e Lisboa. Ese mesmo ano regresou a Galicia e falecerÃa aos poucos meses na súa cidade natal.
A Cidade da Cultura súmase en maio á celebración do DÃa das Letras Galegas, dedicado este ano á música, profesora e poeta LuÃsa Villalta, cunha variada programación divulgativa destinada a dar a coñecer a súa figura e a súa obra a toda a cidadanÃa. Ao longo do mes das Letras, o Gaiás organiza propostas como unha lectura participativa de poemas, un encontro con rapazada de centros de ensino, unha exposición bibliográfica ou dúas propostas teatrais —para público adulto e público familiar—. A primeira destas actividades será o mércores 8 de maio, e consistirá nun encontro entre alumnado de dous dos institutos nos que LuÃsa Villalta se desempeñou como profesora e activista cultural.
De pais galegos, nace en Toledo, aos sete anos volve a Galicia e instálase coa familia en Ferrol. Na súa adolescencia séntese atraÃdo pola pintura e recibe clases do pintor ferrolán Felipe Bello Piñeiro, cursa estudos de maxisterio e exerce como mestre nacional en varias escolas. Máis tarde, en 1947 trasládase a Madrid para estudar belas artes na Escola de San Fernando, e licénciase en 1951. É nesta época cando abandona a pintura realista e entra en contacto coa corrente expresionista europea coa que sente afinidade non só no aspecto formal senón tamén polos seus contidos sociais. É tamén a época en que empeza a escribir as súas primeiras novelas e a interesarse pola filosofÃa, o ensaio e a literatura.
