Aquelas longas noites inesquecibels

Lendas da Chá

Cando eu era meniño -diso xa fai moito tempo- meu avó traiame a conto, naquelas noites de cru inverno, tras da lareira; quecidos coa calor das raíces de queiruga, fermosas lendas que me deixaban abraiado.

Xuntos escoitabamos o rebilbar do vento, atravesando polas regandixas entre as xanelas de madeira e as xambas de granito -por aquelas regandixas ben cabía a miña man, había que tapalas con trapos de fío ou de la para fechar o paso ao interior da corrente de ar frío que nos arrabuxaba e mesmo nos calaba os ósos- por onde na primavera se metían os carrizos co rabo revirado, para facer os niños entre as táboas do trabatel.

Eran noites longas, escuras. Na lareira o guindastre de madeira de carballo coa gramalleira de ferro forxado na que penduraba o pote de ferro do número cero, o máis grande que se fundía na época; todo aquilo por suposto, mouro, tinguido de feluxe. Coa luz das brasas rubescentes, remexidas polo caxato de acivro do avó de cando en vez. O candil de gas coa torcida feita de trapos de agodón esganifados dunha vella camisa, desprendendo un forte cheiro a petróleo ao facer a combustión -toda unha historia- case obrigaba a fechar o naríz.

Como poden adiviñar, aquel non era o meller ambiente posibel para pasar tantas horas cada noite -pero, era o que tiñamos, e por certo, ben contentos que estabamos- Despois de cear un prato de bo caldo de verzas cun anaco de unto -requecido do xantar- pan moreno de centeo, touciño, castañas asadas nas brasas, quixo fresco do día e leite recén muxida das vacas rubias e ás veces da burra, cando esta andaba coa ubre chea -sentiamonos ben repostos para facerlle fronte a longa noite-
Coas barrigas ben cheas, xa ía sendo hora de falar de lendas -meu avó, home que só coñecera a escola de ferrado- intelixente, enxeñoso; montabame cada noite unha boa leria.

Contos de lobos e homes que pelexaban con eles para facerlles fronte e saltar os regueiros, cando a Lúa chea, lles daba aos lobos máis forza e o corazón aumentáballes o dobre.

Aínda así, aquilo do lobo non era nada medorento, o peor era o da Santa compaña, que mesmo acendían fogueiras nos lameiros, onde se reflectían as imaxes dos cornos do mesmo Demo. Os fachicos acesos alumeando polas fondas corredoiras -mais, daquilo non quero lembrarme- facían da noite escura unha ringleira de luces e charamuzas que saín voando na busca de almas perdidas.

Ao que ía, eu escoitando ao meu avó, alongábanseme as orellas e os ollos estarulábanseme coma pratos. Unha noite de xistra andaban as mimosas abaneándose ata dobregarse e apoiarse nos bolos de granito que había ao carón da casa no curuto do monte. Non se movía unha alma, as covas do raposo e do lobo facianlles boa falta para gorecerse, xa que todos se meteran nelas.

Meu avó, coa súa sorna habitual, díxome paseniño: esta noite é a mellor posibel para que saían os Mouros do Castelo, non se che ocorra asomar o nariz polo poxigo. Con esta xistrada, no curuto do Castelo non para nin o Demo; pero eles -os Mouros- seguro que andan por aí ceibes facendo das súas. Non sería nada estraño que nos estean escoitando, ben agochados en calquera recullo.

Heiche contar -proseguía meu avó- o que lle fixeron isos Mouros á Rosa do Picato. A Rosa, unha señora anciá, moi preto de cumprir os cen anos; vivía sóa na súa casa alí no máis alto do cumio do monte, cunhas galiñas e unhos coellos. Cando petaba o vento, poñía respecto, facíao con ganñas, soaban as pólas espidas dos carballos coma se fosen cordas de gitarras.

A Rosa, criara unha porca que aparecera polo seu curral cando era unha ranchiña. A porca vestía tres cores na súa fermosa pel: vermella nas orellas, o rabo negro e o demais branco coma unha noite de Lúa chea. Cada ano -e xa ían seis- parialle unha rabañada de roxelos, mamaban, crecían e remexían nas follas do chan para comer landras, castañas e bagas de acivros e de sanguiños que medraban silvestres na fraga de Rosa. Fozaban polas Veigas do Chao, alí comían das raíces bulbosas das herbas brañentas, ao mesmo tempo que se enfouzaban na lama arxilosa -nas barreiras onde arrancaban o barro os cacharreiros de Bonxe- rascándose por entre as toxeiras cando voltaban para o curral, gabeando monte arriba.

Entre a Rosa e os Mouros, a cousa non andaba nada ben, cando se cruzaban na boqueira da Míllara -a entrada á agra de San Cibrao, indo do Castelo- dábanse as costas en non dicían esta boca e miña.

A porca e os rabelos, durmían nunha cova entre dúas penas de granito pardo abeirando o curral diante da casa de Rosa. Cada serán, pola noitiña, Rosa fecháballes a entrada para protexelos do lobo, cunha roda de pedra, que servira de apoio para xirar o eixe do gindastre, na lareira que antigamente tivera no pendello do forno e que nun descoido o lume só deixara cinsas.

Un bo día, Rosa, tan velliña ela, sentiuse indisposta e non foi quen de poder fecherlles a porta aos porquiños. Aquilo acabou en traxedia, ao día seguinte na primeira luzada,Rosa, ergueuse medio arrastrada, foi ver aos seus roxelos; o desgusto case a puxo de xeonllos no chan do curral, ao ver calí non había ningún porquiño.

O lobo, sempre sixiloso, agochárase na carocha dun milenario castiñeiro -onde Rosa facía o sequeiro para curar castañas no outono- agardando que Rosa quedara durmida, e logo sen pensalo dúas veces, fixo das súas: ceouse aos ranchiños dunha soa atacada, co rabo ben estirado, foise saltando as toxeiras, durmir a chea. A porca, sen defensa posibel, colleu terra polo medio, rebixindo o fuciño, correu sen parar cara á Míllara.

Os Mouros, aos que non se lles escapaba unha, con tanto rebumbio no Picato -o Picato está a unhos cincocentos metros do Castelo- andaban ao loro e aproveitaban calquera descoido para pillar do que por alí pasara. Pois, a porca foi dar cos ósos no baño dos Mouros, ca salgaron e logo taparon o baño con cortiza de amieiro que gardaban ben seca, para facerlle fume cando curaban a carne dos xabarís.

Rosa, andaba atoleirada, chamando a porca polas corredoiras, mais esta no se deixaba ver. Levaba un cesto de varas cunhas castañas adozadas con mel de carpaza, por se atopaba a porca e esta co cheiro do mel e o sabor doce das castañas voltaba con ela para o curral.

De súpeto, atopouse con Texo -o xefe dos Mouros- e aínda que faltara a primeira vez en cruzar palabra entre eles, aquel día Rosa, sentíuse tan doída que lle tivo que preguntar a Texo, se lle vira a porca -Vostede, tenme que perdoar, pero eu ándolle moy desgustada- non me vería por casualidade a miña porca?

Texo, home serio, que se tiña por moi honesto -aínda que facía das del- díxolle moi suaviño a Rosa: a verdade é que a súa porca, co medo que lle colleu ao lobo; veu correndo sen parar, subio enriba ao Castelo, metéusenos no noso curral e quedou alí tirada, tesa, despois de tanto esforzo físico.

Texo, insistíndolle a Rosa ca porca fora sóa para o seu curral, añadiu: eu pódolle mercar a porca, de calquera maneira agora xa está a bo recaudo. Axusta e compón. Trataron a porca en tres onzas de ouro vello. Texo, sacou do peto as tres onzas e púxollas paseniño na man a Rosa, ela ao velas ben seguras, sen mediar palabra foise correndo para o Picato.

A verdade, é que correr, non corría, miña xoia, cos anos que ela levaba ás costas; a medio camiño cansada, arrimouse nun perpiaño de granito que estaba chantado fechando a súa fraga -era un chanto de granito dalí do monte que tiña por unha das súas caras cristais de cuarzo, que refulxían coa luz coma soles.

Aproveitando o descanso e xa alonxada do Castelo e de Texo, ocorréuselle comprobar as onzas de ouro -Rosa xamais vira algo parecido- ao sacalas da faldriqueira púxoas na palma da man esquerda -eran negras coma tizóns que quedaban onde se facía o carbón de raíz de uz- mentres que coa man dereita lles daba voltas e voltas. Emboubada, con tantas voltas, dunha vez levou a man por diante dos cristais de cuarzo do chanto. Aquilo meteulle un susto de morte, as onzas de repente mudaron a súa cor, co seu intenso rutilar, estremecían o corpo feble de Rosa.

Faltoulle tempo a Rosa, para tirar as onzas ao pé do chanto e correr para a casa. Miña velliña, chegou a lareira desfeita, case sen respirar. Sen darse conta, despois de semellantes cousas que lle sucederán…, mallada, quedou durmida, encollida no escano ao carón do lume que aínda aguantaba das brasas acesas de queiruga.

Aquela noite, Rosa soñou que atopara o tesouro agochado no Castelo polos Mouros, no pasadizo soterrado -alumeado por vagalumes coas cores do arco da vella- que ía hasta a fonte da Catalina, onde se fornecían de auga ben fresca. Nos seus soños, viu un montón moi grande de onzas de ouro, envoltas en panos de seda bordados con debuxos de orellas de porco de cor vermella, atados con corda que semellaba rabo, de cor negra fiado con sedas e amontoados enrriba dun mantel branco con forma de pelello de porco.

Aquela combinación de formas e de cores , tróuxolle ao maxín a Rosa, a súa porca que tamén levaba na pel as mesmas cores. Espertuo antes co galo puxera en pé o galiñeiro, media espida foi na procura das onzas, pero cando estivo ao carón do chanto cos cristais de cuarzo, xa voaran -Texo ca estivera espreitando xa fixera boa conta delas-

Moi triste, Rosa, que non daba unha no cravo; foi media retorcida para casa, meteuse na lareira e o coller a faldriqueira, que coas présas fora sen ela, viu como caía á cinsa unha das tres onzas, que casualidade, fora parar dentro da faldriqueira cando se quixera desfacer delas.

Aquilo, deixouna fría, aínda posuía unha fermosa onza de ouro vello, despois de que tentara desfacerse delas. Colleuna coma o que era, un verdadeiro tesouro. Mirou ben que ninguén a estivese axexando e meteuna embaixo da alacena nunha cunca de buxo que gardaba chea de pole de flor de abeleira e castiñeiro, para curar o gripe no inverno.

A cor da onza, mimetizábase ben coa cor da mestura de pole, alí pensou Rosa, que ninguén lle ía dar con ela, e alí quedou agochada.

Paseniño, transcorreu o tempo, Rosa pasou a mellor vida, a onza metida no pole estaba perfectamente conservada. Unhos anos despois, a filla de Rosa que viñera de “facer as Américas” -Fórase nun veleiro cando era unha rapariga, e voltara xa casada con tres fillos mozos- remexendo entre os trastes da lareira foi dar coa cunca. Sen querelo, a cunca caeulle ao chan, esparexeuse o pole e a onza foi rodando, coma se de novo quixera emborcallarse na cinsa.