“E volverán as dúbidas e reproches”

Este verso de Luís Alberto de Cuenca, o noso poeta e ex Director Xeneral de Cultura dalgún goberno de Xosé María Aznar, é un desalento profundo, unha mirada desesperada cara ao futuro próximo que golpea co polisíndeto esa impresión de desgraza repetida.

Dicir que vivimos nunha aldea global, como definiu ao mundo o profesor da universidade de Toronto, Marshall McLuhan. Vivimos nun mercado eficaz distribuidor de recursos que conduce á riqueza e ao máximo benestar económico de todos os membros da sociedade. Sen dúbida, ás veces, o comportamento puramente egoísta imposto por certas sinais do mercado pode conducir a patróns ineficaces da utilización dos recursos e á situación actual.

Se consideramos o caso de crise actual no noso país, vemos o trazo característico dunha sociedade social e tecnoloxicamente retrasada. As nosas accións como consumidores individuais e colectivos nada achegan ao crecemento e ao benestar dos demais. A xestión política malamente dirixida nos pasados anos desde o goberno central alterou a natureza deses medios.

Atributo do poder neglixente. A política é como a neve e a forma de como a vemos limpar á entrada das nosas portas, das portas das nosas casas no inverno, é de suma importancia para min. Que se fume ou non se fume na cama é un asunto de interese casual. Con todo, se se fuma nos supermercados, cines, bibliotecas, autobuses, etc, o noso comportamento como consumidores viola de forma importante o espazo vital doutros e iso afecta ao noso benestar. Isto é como a metáfora da neve que viola o noso espazo vital e impídenos realizar a nosa vida cotiá, a neve é un encordio, pero a xente ten un límite cando neva moito tempo, enfádase e maldí.

En política, a capacidade de indignación da xente tradúcese en votos ou en disturbios, folgas, manifestacións e violencias. Quizá as metáforas teñan certa maxia, os poetas, Don Antonio Machado, por exemplo, que nunca foi moi amigo de metaforizar, dicía que os poetas sempre acudiron a formas indirectas de expresión e a expresar o inefábel.

En resumo, que actualmente estamos ante unha espiral descendente de moi serias consecuencias, estamos ante un mecanismo de reloxería que cada vez máis evoluciona cara a formas nebulosas (mercados). Este fenómeno queda ilustrado perfectamente nos negocios e na política. Nos negocios, por exemplo, Coca-cola, por citar unha sociedade anónima coñecida, ten uns obxectivos, unha dirección e un punto de vista ben definidos: Fabrica refrescos. A súa dirección, os seus brancos e as súas técnicas foron tradicionalmente claras. Parece un mecanismo de reloxería. No entanto, a política é un mecanismo nebuloso, ninguén sabe de que se ocupa, que ferramentas utiliza, cal é o seu obxectivo e con todo, os políticos, como os directivos das industrias do século XIX son figuras relevantes. Sen ir máis lonxe, dirixen unha xigantesca compañía. O pobo que debía ser o seu sistema de control volveuse tamén nebuloso porque lle é moi difícil comprender.

Comparemos unha ríxida estrutura comunista do século XIX como organización política, co amorfo sistema democrático occidental de hoxe. A xente faise as mesmas preguntas acerca do seu movemento que sobre as industrias. Quen é o xefe? Que se propón? Cales son os seus obxectivos? O froito resultante acaba en actividades aparentemente conflitivas. En resumo, é nebuloso.

Unha das principais funcións dos gobernantes é a de elevar os valores públicos. Pero, aínda que os valores públicos fixen os listóns altos, os intereses creados inhiben todos os esforzos para facer da elite no poder máis ética do que son a cultura política e as normas sociais en xeral. Os nosos gobernantes, moitos dirixentes, aquí e agora, a un sector moi importante do pobo xa non lles teñen boa pinta. Para o pobo liso e chairo que suma votos, son culturas políticas, non éticas que se reforzan unhas a outras transformando a vida en xeral.

Evidentemente, trátase de serios argumentos en oposición que non deben ser rexeitados de antemán sen reflexión e sobre principios abstractos. Hai que enfrontar un importante argumento en contra. Unha razón que nos demostre que os nosos actuais líderes políticos non son seres depravados, que non torturan ou menten aos seus cidadáns ou atacan aos seus veciños. Que non teñen vicios que non sexan temas de tratamento intensivo. Que non fan fortunas a cambio de favores ou que non están incapacitados para gobernar. Que o pasan ben á conta de abusar do poder e que entre as súas regras, en contra do abuso do poder, asesorados por un consello ético e confidencial, intentarán algunha vez evitar o acoso económico e social. Ao pobo óenselle chamamentos a novas evidencias, a novas interpretacións para remediar, digamos, o estado de desorientación.

Ás veces comprobamos que o cidadán non sabe a quen votar, a quen recorrer. Non sabe se facer caso a Manolito cando di que vén o lobo ou non facerlle caso. Tómese como outra metáfora da mentira. Manolitos en política hai moitos, créanme. Manolitos hai moitos en todos os partidos. Posiblemente, os que votan non coñecen esa gran frase: Socorro, socorro, que vén o lobo. Algún xa pensa que o lobo é o que está subido a esta tribuna, quizá xa están moi fartos de ver sempre ao raposo. O lobo ten unha nobreza, ás veces moi por encima da de moitos homes. Herman Hees, escribiu o “Lobo estepario”. Dixo que todo home leva un animal dentro. Maxistralmente definiu alí a diferenza entre os homes que levan dentro o lobo dos que levan dentro o raposo.

Pronto darei fin ao meu discurso, pero antes de terminar quero sustentar certas enumeracións mediante a anáfora MENTRES e o polisíndeto E, porque MENTRES non se dea un xiro radical na moralidade da elite, E Mentres que o culto á personalidade siga sendo algo máis profundo que a amabilidade e a simpatía. E MENTRES non exista este requisito, E MENTRES non existan outras melloras na capacidade de dirixir e de gobernar, viraremos nesa espiral do atraso e de empeoramento da situación, E MENTRES os nosos políticos estean rifados e enfrontados por celos e diñeiros, todos estaremos cargados de problemas. Os dirixentes políticos, ás veces, parecen incapaces de concentrarse en tarefas de responsabilidade que conforman o futuro e os gobernos.

Nos partidos e calquera outra cousa, chámese empresa, ou chámese fogar, os problemas requiren inmediata atención porque se descoidan certas tarefas que son en extremo exixentes. As tarefas de responsabilidade implican a avaliación das situacións e o desenvolvemento dos obxectivos realistas básicos para a política e son a base para lograr o consenso e xerar políticas amplas que debuxen o progreso social e económico na dirección desexada.

Comprendo que aquí hoxe a moitos lectores preséntaselles un dilema que trae a primeiro plano algo inusual. Outro tópico é o equilibrio entre a moralidade baseada en concepcións do deber kantiano ou neokantiano e a moralidade baseada en paixóns e obrigacións convenientes, pero a virtude e o apego mal dirixido pode converterse en fanatismo, co risco de consecuencias máis serias que a avaricia persoal nas súas peores formas de manifestación.

É necesario facer un esforzo para elevar os niveis éticos. É necesario o cambio constante para reducir presións, alentar aos cidadáns e transferir ao esquecemento a avaricia, o abuso de poder e as entradas ilexítimas e fraudulentas.