Velaquí un libro singular, que recolle poesía de Xosé Otero Canto cavilada, expresada, obtida no decurso de tres viaxes en autobús, ferrocarril e avión.
Normalmente, cando viaxamos procuramos facer máis lixeiro o tempo invertido nese desplazamento colectivo contemplando a paisaxe, lendo, pensando, e mesmo durmindo, que moitas veces damos por amortizado este tempo no que necesariamente permanecemos nos nosos asentos sen a posibilidade de expresarnos como somos ou como nos sentimos, constreñidos tamén fisicamente polo reducido do espazo asignado.
Certo que eu procuro aproveitar estas viaxes - xa dixen, lendo ou durmindo- pero hai quen os aproveita moito mellor, dun xeito moito máis transcendente como queda proba neste libro que ven de Vilalba, capitalidade da Terra Chá, porque alí radica o organismo editor - o Instituto de Estudos Chairegos de Vilalba-, contando co patrocinio da Vicepresidencia da Deputación Provincial de Lugo, e porque Vilalba é a capital do que é más ca unha comarca, a Terra Chá, na que naceu e animicamente segue a residir o autor do libro que nos ocupa.
Estamos afeitos a que se fagan libros de viaxes, xeralmente a posteriori da experiencia vaixeira, pero menos a poesía viaxeira ou das viaxes, alomenos que eu saiba. Por eso me parece orixinal a concepción do libro que ven ser a expresión cordial - cordial, de corazón- das observacións do viaxeiro do que contempla ao seu arredor.
A publicación é entrañable desde o mesmo comezo coa lembranza do que ía ser prologuista, Bernardo García Cendán, que se nos foi demasiado axiña e, neste caso, sen facer o prólogo prometido, que os últimos tempos non estaba para a cousa lírica. E acae moi ben a inclusión da poética última felicitación do Nadal de Bernardo, na que conclue que "poida que estea algo tolo, pero é tolemia da boa, da amizade". Así tolea, ou debe tolear, calquera.
Entre o remate de outubro de 2010 e comezo de novembro do mesmo ano, forxouse este libro en tres viaxes, a primeira especialmente mesetaria e as outras en Polonia unha e a terceira entre Polonia e Madrid.
Son proba perfecta da vivencia poética de Otero Canto, observador inquedo e detallado de todo o que pasa á súa beira, pero son tamén proba da vida que flúe, da vida que agroma en lugares tan aparentemente inhóspitos para a literatura como o transporte colectivo, ao que adoitamos ver en conxunto, despersonalizándoo. E vemos pasar un tren, un avión, un autobús, como un todo inerte, que nos é alleo. No que non existe unha vida individual, anulada pola velocidade, polo constrenximento, polo exclusivo fin do desprazamento. E resulta que hai vida dentro desa inercia, pode florecer unha chama poética dentro do que nos parece anodino e gris. En calquera lugar, xa o dixo Bécquer, pode haber poesía. Só fai falla, coma na arpa arrumbada, unha man que saiba acariñala. So fai falla, como neste libro, unha intelixencia poética posta a disposición da poesía.
Sempre con dúas morriñas: Sempre á túa procura, deixado caer no medio do relato (referido á filla en terras polacas, á que van buscar), e á terra:
As terras menos verdes
en esvaídos de montes encarnados.
Pobreza afastada.
Fóra de Galiza,
brañas luxadas de herbas secas
e viñas laboradas
entre o silencio das pedras,
torres eléctricas e o infindo...
cansiño da ollada.
Máis tristura de pequenos outeiros
e de intermitente alporizada.
Na segunda das viaxes, a imprescindible mención do que a historia e a irracionalizade dos homes nos ten marcado:
"Sempre polo mesmo carril de ida
e volta,
ao cemiterio de nós mesmos,
no eterno retorno da luz,
onde cada luz
é o noso cadáver,
o recordo nostálxico de Auschwitz-Birkenau
no un de novembro.
E na terceira viaxe, despegamos nas ás da poesía, que este libro viaxeiro nos fai utilizar:
Fendendo o aire nun suspiro
vanse elevando os corazóns
nos ascensores da dita,
nos cabalos alados de Pegaso
á busca do descoñecido.
Velaquí o fermoso achado poético de Xosé Otero Cando que nos leva a Madrid, a Varsovia, a outros mundos, nas ás dunha poesía coa que voamos con moita máis seguridade que con calquera das segurísimas máquinas voadoras, coa potencia da mellor locomotora e coas comodidades do mellor autobús.
