Nesta outra volta a O Saviñao decidín eu, que o meu amigo e compañeiro viaxeiro, fiel a promesa, deixoume.
Logo, daquela, aproveitando a súa disposición, entramos por Currelos e enfiei o auto na direción da Cova, deixando atrás Fión e outras, e sen reparar no románico nin nada, fomos ao Miradoiro do Cabo do Mundo.
Nalgunha volta da estrada parabamos porque o meu amigo, que ía baixón e moi calado -contra o seu natural de falador- requeríame, en monosílabo, un alto, coa escusa da necesidade dunha auga menor. Xamais vin que ouriñase tanto! E non mo explico, porque o que se di, beber, non beberamos, para que os efectos contrarios se produxeran.
En fin, deixei que as cousas andaran como ían andando. A min, tamén, sinceiramente, cumpríame facer alto por paraxes de tanta abraiación -que no Saviñao son todos, dito seña ao paso- e falar coas persoas orixinarias que íamos atopando.
O meu amigo, que xa dixen que estaba baixo, é home que
gusta de recoller palabras raras, non sei como dicilo, palabras que se atopan no falar das vecindades das parroquias. E vai anotando (bueno, faimas escribir a min) coma se fora nun abc ordenado. Eu dígolle que as apunto clasificadas alfabéticamente, pero non é certo. Xa me dirán como se fai ao corrido, en barullo, nun brinca-salta, da zeca á meca: por exemplo, nas follas da A xa non teño lugar, nin sitio, e necesito debuxar estrelas (asteríscos) e chamadas. pasa ao final etc. Un lío tremendo. Mais non lle digo a el como van as anotacións porque, senón, témola.
Entre as moitas paradas feitas, unha foi en Segán de Arriba, na parroquia do mesmo nome (Santa María). Pasaba a señora Aurora e o seu can. Con Aurora falamos. O can ladrounos moi rabeoso. A señora Aurora, díxonos: Perdan coidado que este caldelo meu é moi méstico e acasarado. Inmediatamente tomei nota da palabra méstico e da expresión compreta (aquí, con esto, máis lío, porque non cabe tanto). Pero fíxenlle lugar na lista e escribín contento polo descubrimento.
Parolamos ben con Aurora e zampamos unhas cereixas da cerdeira do arró da súa horta. Ofreceunos levar un saquete, pero como só nos ofreceu por dúas veces, que seica -di o meu-, non hai que aceptar ata a cuarta, polo menos, non levamos nada. Non fai falta que lles diga que este compañeiro meu é de educación e costumes antigas. Fómonos -ao meu pesar- sen cereixas, coa ofreza da señora Aurora rebirbirillándome.
O meu amigo preguntoume se anotara ben. Contesteille que exacto. Despois entrou en razóns, que nin entendín ben nin quixen entender. Explicoume que o de méstico acasarado era un dicir moi limpo e bonito, mais, que a verba méstico non deixaba de ser unha posible deturpación, un atallo atávico do falar xa que os humanos tendemos a aforrar palabras. Que, non obstante, deixara unha nota ao pé, determinando claramente onde e de quen escoitara o dicir. Eu xa puxera que foi en Segán de Arriba (O Saviñao). Sen embargo repriqueille que non razoase tanto sobre das deturpacións e cousas desas, que os que falan castelán -persoas que se teñen por moito- din llegastes e venistes e que desta forma non atallan, senón que suman indebidamente.
Que incluso o din persoas de moita universidade. Contestoume que era certo e que iso si que é de grandísima mácula... para os casteláns, claro.
Coa boca sabendo a cereixas fomos chegando ás ribeiras e, xunto delas, ao camiño, sendeiro e carballeira, que nos levaría ao Miradoiro do Cabo do Mundo.
Na carballeira atopamos a uns mozos -uns, da Vacariza; outras e outros, de Pantón e da parte de Merlán ou por aí. Prendemos con eles. Un destes coñecía -polos seus libros- ao escritor e poeta Xosé Lois García. O meu amigo explicounos que este é oriundo de Merlán, en Chantada, con orixes maternas na aldea de Segán, do Saviñao.
Eu puxen punto dicindo que me gustaba moito o seu escribir, pero que estou algo perreño con el porque non me agasallou -nin me adicou, por suposto- un libro seu tendo oportunidade e espazo para elo.
O meu compañeiro ceiboume unha diatriba impresionante. Entre outras cousas díxome que os libros cómpranse e non se anda á pioca por eles Que debería darme vergoña dicir o que dixen. Que a miña ignorancia non tiña represa, etc., etc. Deixoume fóra de sitio. Calei, corrido. Pero é igual, mantéñome polo baixo; con algo de ferruxe con el sego e ando. E acabouse.
Alguén quixo cantar o poema ao portugués de Sabadelle. Fomos quen de arrincar, pero non de seguilo nin siquera en partes saltadas. O meu (refírome sempre ao compañeiro amigo viaxeiro) comentou que aquí faltaban Mini e Mero, que eles son os únicos que poden executar a peza maxistal, coa maxistral voz e música. Convimos que tiña razón, que en fado, balada, alalá ou en cantiga quebrada, os dous, ou coa Quenlla, son o cerne sostido das máis intensas emocións musicais que un poida sentir.
Marcharon os mozos e seguimos o camiño ao Cabo do Mundo.
Como era tarde aberta e tempo tiñamos, ocorriuseme propoñer ir, primeiro, á adega de Paco e dos seus compadres, para o que só bastaba con achegarmonos á casa de Mercedes do Val a pedirlle a chave, que permiso tiñamos.
O que tiven que oir nono conto. Caéronme chuzos de palabras grosas e algúns ca outros exabruptos -malsonantes, por suposto- que na boca deste meu, cabreado, as dun arriero enfadado quedarían curtas e para oídos beatos.
Mellor tivera dito de ir á igrexa da Cova, que este meu, cando anda baixo, dase un pouco a mexericas e mesmo parece que é un devoto reverendo.
Achantei con todo, que algo de razón non lle faltou.
Pola carballeira, andando no mustio, chegamos ao miradoiro.
Postos neste fitoiro balcoado do Cabo do Mundo quedamos mudos diante do inmenso e grandioso panorama. Abrin a libreta e dispúxenme a anotar todo o que describir quixera o meu amigo. Pero el, case en maxestuoso, -cicais mimetizado-, díxome: Nada imos explicar, para que ninguén perda a oportunidade de mirar, de seu, tal senlleira exclusividade. Quen non veña acó, a esta feitoría inmensa, de tan diverso colorido, xamais saberá que o único que no mundo hai está no Saviñao.
Eu calei porque -como xa escribín- este meu tiña un día moi baixo, tanto que chegou a preocuparme ben e empecei a cismar que de razóns lle iría desgranando para sacalo da musteza brava.
Como comprendín, perfectamente, que os seus agobios ían a máis, ofrecínlle un canutiño da India -da India me dixeron que era- por ver se alegraba. Nin me contestou.
Eu prendín un, -dos dous que me dera un da Vaqueriza que atoparamos en contrasentido no medio da carballeira-. Caleino fino e nada. Zuguei profundo en catro seguidas e empecei a ollar carballos de colores e cereixas encarnadas. Mareado, roceino contra a pedra, ata deixalo en borralla, premino co zapato, cuspino ben cuspido ata que quedou en nada e sen perigro. Sentei nun chanto redondado -situado á man dereita segundo se entra no fitoiro- e dispúxenme a vixiar, de reollo, ao meu amigo. Non fora a ser. Tal coma o via eu de retumbado, a prevención non era esaxerada. Iso si, tiña a libreta aberta sobre o colo para recoller cando mandara. Mandar non me mandou ren, mais eu, con todo o esmero e atención posible, recollín as súas reflexións soliloquiadas, co meu corazón apretado e atento a calquera posible arrebato ou desvarío.
Miraba el e eu miraba. E ollábao.
Na lonxanía, os canóns; uns corvos preto, voando a grilos.
Velaquí o que lle escoitei sobre a súa Confusión no Cabo do Mundo:
Confusión no Cabo do Mundo
No balcón do río vexo ao río
que nun abrazo vai
pola fonda fenda natural.
No fitoiro da varanda do río
vexo ao río que vagando vai
no leito dun sudario.
.
Vexo cumes erguidos e xigantes,
o alampar das cepas concorridas.
Escoito o silvo entumecido,
o berro desgarrador.
O clamoroso brador do grande río.
Vermes, vermes!
Vermes inconcretos, zugadores,
que por gula e avaricia rebentastes.
Vermes do exceso!
Eurugas en vaivén, depredadores.
Dende o fitoiro do río ao río vexo
que apremado vai
discorrendo polo fondal furado,
fenda da rella abismal
dun remoto, enorme, colosal,
e descomunal arado.
No profundo e ancho rego,
deitado entre sabas de viño,
vencido, o río vai.
Proseguindo o seu destino vai o río!
Nesta varanda do río, eu.
Eu quero ser do río.
Da ignorada cova na que moran
silencios pasivos lemavís,
asfixiados nos códabos abertos,
en mudo dialogar, pluscuamperfectos.
Quero vestir vertical,
transir ata onde están, inertes,
as portas anegadas,
as migas das cancelas,
as fouces e as aixadas;
as lenzas do valados,
as tellas afumadas.
As inconclusas cancións
atrapadas nesa mañá tesa.
dos tráxicos torbóns.
Vermes, vermes!
Vermes iracundos.
Vermes dos mausoleos fiduciarios.
Vermes do frío!
Estourade, vermes, de tanto consomir:
Zumes de perfidias.
Zumes de usuras.
Zumes de devezos desmedidos.
Zumes putrefactos.
Salgado zume enfesto.
Zumes de rela!
Pastade, vermes contumaces,
no alén do sal da nada!
Vermes, vermes!
Larvas enfastiadas,
roncos da secura!
Vinde ao río a beber,
que aquí hai auga.
No balcón do río ollo ao río.
Penso nun lemaví que me despida.
Intento a sensanción da nada.
Adoito a conxuntura.
Inclino o vertical.
Busco unha zafra e un buril.
Procuro unha palabra.
A covardía é insalvable!
Estou en grande confusión.
Quedo ollando á lonxanía.
Teimo no alén do río
sumido en obsesións de melancolía.
Ato o merlín nesta meseta
e, na varanda, recupero!
Agardarei ás magas de outubro
para libar ata consensuarme completamente.
Para que non se diga!
-ou para que diga,
ou que non se diga nada-,
que recollín do río
cereixas e cavilacións do Saviñao,
cereixas das pólas do colmar,
cereixas de Esperanza en Vilachá.
