En primeiro lugar, quixera dar as grazas por convidarme a ser pregoeiro das festas do San Lázaro aos membros da Asociación Veciños do Barrio da Ponte:
A Juan Manuel (Juan Arias), a quen lle teño boa estima. Lembro que, sendo eu pequeño, él xa daba leccións de como cunha cuña de ferro e un martelo se enderezaba a chapa dun coche para deixalo como novo.
A Ana Real, a Presidenta, da casa de Luis Real, da que sei que o pasaba pipa inspirando algunha broma radiofónica daquelas que tanto éxito tiveron noutra época; e que é unha traballadora empedernida que a leva agora mesmo a encabezar a nosa Asociación. Iso sí, recoméndolle, si mo permite, dicir que non cando a chamen, unha vez sí e outra tamén, a formar a mesa electoral cada vez que hai comicios ¡que corra o escalafón!
Grazas tamén ao resto de membros da Asociación de Veciños que organizan estas festas, e grazas a vostedes por sufrirme os vindeiros minutiños.
O primeiro, cicáis, será presentarme. E non sei cómo facelo xa que o meu nome sofriu moitos cambios según de quén viñera. Na casa chamábanme "Jose", ou "o neno", "o rapaz", "o chaval". O Tomás da Casa de Matías, chamábame, "Manolito" por asimilación xa que, o meu pai é Manolo. Coñecíanse ben, estiveron xuntos na Suiza unhos anos. O pepe do Rulo, ou da Concha, chamábame Jose Manuel. José Manuel tamén foi aquí, no Colexio. No Seminario, no que estiven 3 anos, Losada (había que distinguir máis). Na mili; sí, fun á mili, chamábanme "gallego"; claro, coma todos os que saíamos da terra. No sindicato, Xosé Manuel, e, cando cheguei á radio, á Cope, daquela Radio Popular, o meu querido amigo Marcial González Vigo me chamou Chema (debéulle parecer que era máis chic).
Si teño que contar as nosas vicisitudes xuntos, tería que escribir moitos pregóns coma este. Foron, e son, moitos anos de amizade. Agora, xa casi son máis Chema que outra cousa. Ate a miña dona, Luiña, me chama Ché.
Ao mesmo tempo, cómpre que vos dea conta dos diferentes alcumes que, xa sabedes, son moi propios da xuventude, aínda que, ás veces, amolen a un.
Aquí, no colexio da Ponte, o meu amigo Nilo me puxo "Maguila", seica eu debía semellar un tipo moi palizas; ou, ó mellor, simpático; ou, ó mellor, peludo, coma aquel gorila Maguila dos debuxos animados da época... En fin, peludo xa non. Nilo e eu seguimos sendo amigos, eso sí, non vou calar que a él lle chamábamos Cocodrilo. ¡Menudo exemplar!.
No fútbol, no equipo do San Lázaro, "Kun-fú". Aquí xa souben por qué. Eu iba mal de testa; e, ás veces, leváballes ós rivais o balón co pe cando eles ían de cabeza, ¡xa era erguer a pata!.
No instituto, as rapazas do femenino chamábanme "Chasco". Isto desorientoume un pouco, porque nunca cheguei a saber si era porque eu era un rapaz tímido, ou porque, de verdade, elas se levaban unha decepción ó verme a min.
No Seminario, era "Touro". Deduzo, por tanto, que me debían de percibir como algúen aguerrido, iso sendo optimista.
Na Universidade, era o "Simpático", que ao mellor querían dicir o "incómodo". Cicais, sexa mellor optar polo que di a miña partida de nacemento na folla literal: José (por meu avó); Manuel (por meu pai); Núñez (o apelido paterno); e Losada (o que provén de miña nai, Conchita).
Para máis datos, nacido no 64. Según Google, naceu o mesmo día Nicolas Cage; parecémonos, nótase ben. Tamén naceu Bebeto, tamén me parezo; pero, claro, ao San Lázaro non viñan os olladores dos grandes clubes. Tamén naceu nese ano Rocco Siffredi (sen palabras). E Indurain, e Arvidas Sabonis.. E Carlos López Teijeiro, o de Piugos; fillo de Gelos e Generosa. Con Carlos, ademáis de compartir a mesma aula durante anos, comparto día, mes e ano de nacemento: ¡que puntería a dos nosos respectivos pais e nais!. Diferimos él e eu, iso sí, sobre o Estatus xurídico da Pena da Mula. Eu quero anexionala para a Ponte, que os impostos veñan para San Lázaro. Él di que non; que a Pena da Mula ou é para Piugos ou é independente. ¿Haberá ou non haberá fusión?.
Por certo, falando co meu amigo Carlos, un día me lembrou aquel dito que non me soubo finalizar ¿Alguén sabe como remata?: "Os da Ponte mataron un burro, os do Mesón coméromo crudo, e algunhos outros deron aviso de que...". Si algúen sabe como remata o dito, xa mo contades ó final, sen micrófono ¿Dacordo?.
¡Ben, quedo presentado!.
De seguido, quería falar sobre o lugar no que nacín, As Arieiras, ou onde me deberon enxendrar; xa que, nacer, nacín onde casi todos os daquela década, no Materno da Residencia (hoxe xa non podería ser).
Dentro do barrio, hai categorías; e que non vos pareza mal. Os que vivimos nas Arieiras, somos xente que está acostumada a ollar por enriba, xa que moramos alí no souto da colina. Somos un chisquiño máis morenos, o sol chega antes e vaise despois; e incluso cando hai brétema a carón do Miño, os de alá arriba andamos que parecemos o xirasol.
E outra cousa, é un lugar turístico máis popular que os paseos a carón do río. Os lugueses elixen As Arieiras para pasar a súa máis longa e definitiva tempada de descanso. Unha vez que se mudan alí, xa non voltan deixar As Arieiras. No meu caso, prometo que vai ser ó revés. Eu teño planificado que as miñas vacacións definitivas van ser en San Lázaro, con vistas ó río, con vistas o parque acuático do Clube Fluvial, e moi a carón da nova pasarela. Alí é onde a miña familia ten propiedade, o noso apartamento é contíguo ó dos do Buide ¡como o vou pasar co Bunny!.¡ Iso vai ser un non parar!.
Sobre estes tira e afrouxa da rivalidade, unha vez, charlando con Fernando do Negos, me dixo que os da Ponte estaban pensando moi en serio cobrarlles ós das Arieiras cada vez que pasaran pola ponte vella. Claro, iso a min indignoume algo. Só se me ocorreu decir que ¡coidadiño, que si nos púñamos nas Arieiras a facer pis ¿quén cría él que se ía mollar?!..
¡En fin! Xa sabedes que todo é broma. Hoxe é festa. Hai que rir.
Presentado eu para os que non me coñecen, e presentado o meu barrio, As Arieiras; debo ser honesto e advertirvos de que non son historiador, nin erudito, nin mullidor de masas. Só son unha persoa que naceu en Lugo, na Ponte, e sigue pacendo no barrrio. ¿De que vos podo falar eu?
Co voso permiso, vouvos instruir sobre persoeiros do barrio que lembro de forma especial; e dalgúns episodios que aconteceron na Ponte e dos cales, a estas alturas, podedes ter certa información, probablemente distorsionada; e dos que son coñecedor porque, dalgunha maneira, fun protagonista, ou non, non se. Ide vos saber. Os nomes dos que vou falar son inventados, ou ó mellor non. Vós veredes.
Xa choveu. Xa choveu dende que o epicentro da vida dun neno coma min discorría nestes arredores. Aínda lembro do colexio aquelas mesas carcomidas (¿que será delas?), co furado para a tinta que non se usaba mais que para gardar os xices, ou tizas, que viñan rebotadas da cabeza de algún rapaz que non sabía a lección. Era aquela escola da estrada Vella de Santiago, nas casas de Pillería. Aínda recordo tamén a Don Camilo mordendo o beizo de abaixo, momentos antes de lanzar algunha maldición cando os nenos se lle atravesaban.
Lembro tamén ao Mario, sí, ó de Pontegaos. Mario, que, xunto á súa familia, vivía, daquela, na casa do Labrador, era algo máis grande ca min; e claro, tiña vantaxe. Unha vez parou un camión de gaseosas diante da porta da vella escola. ¿Imos? dicía Mario, pícaro. Pois fumos, e atrás de nós, o conductor do camión enrabietado, despois de que conseguiramos guindarlle un refresco. ¡Que pillo era o Mario!, e aínda segue a ser. O que máis graza me facía dél era a súa arte para contar chistes ou facer grazas sin esbozar un mínimo sorriso.
¿E quén non lembra A tenda do Negos? ¡Buff!, ¡qué tenda aquela atendida por dona Esperanza. As lambetadas e os polos de limón eran a miña perdición. Ate me custaron unhos cachetes, ¿coma non?, de Don Camilo, nada, por pouca cousa. De cando en vez, os máis pequenos, xa no colexio actual, faltabamos ó comedor para poder coller os campos de fútbol porque os maoires eran os primeiros en deixar a mesa, e, así, os dos cursos inferiores non rascábamos bola, nin dábamos collido portería, e menos campo . O Negos, era o noso refuxio, e ás veces ata a nosa salvación para evitar a inanición.
Recordo tamén, e de forma especial á señora Engracia. ¡Que dozura de dona!. Gárdolle moito agarimo, ainda que fai moitos anos que non sei dela. A Señora Engracia da Casa do Carpinteiro sempre lebaba unha lambetada, un carameliño no bolso por si vía a un pícarao coma mín; e cando ela subía cara Ás Arieiras, me obsequiaba cunha lambetada. Cheguei a saber qué día e a qué hora pasaba a Señora Engracia para propiciar o encontro con ela, e incluso, por si me esquencía de sair, ela sempre se facía notar para facerme chegar o doce. Hai xente tan boa que nunca debería morrer.
A televisión era un ben escaso nos principios da miña nenez. Teño que agradecer a Marcelino, aínda que él hoxe non poida escoitarme, a Marcelino Carballido Vigide, o Ferroviario, que vivía a uns metros da nosa Casa de Castro que me permitira ver naquelas noites do fin de semán "Los Hombres de Harrelson". ¡cacho serie!, era ideal. Na miña casa aínda non se decidiran a mercala, ao igual que noutras moitas casas de arredor. A súa dona Xosefa (a dona de Marcelino), subía cedo ao dormitorio, pero Marcelino, a pesares de que non lle interasaba nada a serie, alí aguantaba estoicamente, incluso acurrucando a cabeciña sobre o mármore da cociña coas pestanas caídas polo sono a que eu rematase de ver a miña serie favorita. Era algo moi tenro que sempre recordarei. E sempre lembrarei ó bon de Marcelino Carballido.
Merecen un episodio especial as miñas experiencias no barrio que me levaron a aprender a bailar. Penso que nacín cos ósos coma columnas de formigón. Nunca se me deu ben xirar, mais ben tiro a teso. Grazas á Mariluz, a irmá de Manel, de Ana e de Alberto (os da Casa da Emisora), dei os meus primeiros xiros sin esmendrellarme e acabar enrodelado nas saias dalgunha rapaza que tiña a ben aceptar as miñas educadas peticións nas festas do San Lázaro ou noutras. A cousa era plantexar o dous/dous ou o dous/un. Isto parecíame álxebra. Pero co aparato de radio colgado do fatoeiro da Casa da Emisora, e probando coa Ana e coa Mariluz, a cousa foi pitando; unhas veces co 2 por 1, e outras co 2 por 2 (sempre pensei que as mulleres erades moi complicadas). Rodado ate o punto de que xa de cabeza ás rapazas que aceptaban bailar lles dicía: ¿A ver, cómo queres, o dous/un, ou o dous/dous? Claro, quedaban abraiadas, polo visto ninguén lles plantexaba cousa igual.
Tiven tal éxito que me animei a participar nunha competición que eu mesmo creei, e nunhas festas da Milagrosa, bailei todas as pezas do principio ó final con rapazas diferentes, e cunha perna escaiolada e todo. Era como Richar Gere. Sentinme tan seguro e reforzado que ate algún amigo meu me pedíu consello. A algún lle ensinei o dous/un que era máis fácil, dentro dun retrete de cabaleiros, un pouco antes de sair á pista da Discoteca Exágono...
Unha vez que eu xa adquirira dotes de bailarín, animeime a sair ás festas. A fortuna me achegou a Canducho, da Casa do Tendeiro; e a Dosi, da Casa de Dositeo Mendoza (a carón da casa da Zoqueira, onde vivían as miñas amigas Nieves e Pili). ¡Que fins de semana!. ¡Qué noites!. ¡Que festas! O Cándido, coas verbas ben escollidas para sorprender ás mozas, con aquel sorriso de medio lado coma si fora un galán. O Dosi, cos seus traxes, sempre inmaculado, co seu aplomo. Unha vez, non sei en que festa, Dosi vestía un rechamante e impoluto traxe branco de arriba a abaixo que, curiosamente, coincidía cos traxes dos membros da orquestra.
Sempre terei a dúbida de si os chamou previamente para coincidir, ou si foi pura casualidade. O certo é que aquela foi unha noite de éxito total. As rapazas confundían a Dosi con un dos músicos cousa que él non negou, claro, e todas querían bailar con él. E, como sobraban, tamén había para Canducho o do verbo fácil, e ate para min, que me manexaba ampliamente no dous por un, ou no dous por dous. Un día, terei que chamalos para falar e recordar aqueles tempos de tanto éxito.
Non podo deixar de referirme neste relato ao equipo de fútbol do San Lázaro: ¡¡Que Clube!! Cada vez que vexo a foto, unha do ano 81, onde están o Chuco (Manolo), Chinglan, Jubón, Xulio Rivas, Miguel, Candal, Manel, José Angel, e claro eu mesmo..., cada vez que a vexo digo, érgueme a moral, e non porque me lembre as miñas dotes balompédicas sobrehumáns (que mais ben non tiña, a non ser que por éstas se entendan que un tipo lle poda levar a outro a pelota da mesmísima testa cando salta ó remate, que ése era o meu caso). Non, non. O que máis me enche de orgullo é verme con aqueles cabelos de Beatle que tiña, casi de lión. ¡Quén me viu e quén me ve!
Do San Lázaro conservo as lembranzas nídias dos compañeiros, pero sobre todo, recordo á xente que se encargaba de nós, os "da directiva" que eran, sobre todo, boas persoas. Coria da Casa de Grandío, os irmáns Porto; Salvador e Perfecto, Perfecto era o encargado da intendencia, todo estaba sempre a punto; roupa limpa, botas engrasadas, balons en regla; e Pepito, da Casa do Barrendeiro, outra persoa incansable e cordial. O adestrador Selín, Andrés Yañez, sempre simpático, e algúns máis. Tratábannos dun xeito extraordinario, a pesares, ás veces, das nosas trangalladas.
Sempre de bon humor, sen un reproche aínda que en diferentes partidos, sobre todo cando xogabamos contra a Comercial,
chegamos a recibir tantos goles que alcanzaban os dous díxitos.
Xente tan entregada non queda, eran uns auténticos cabaleiros.
Neste barrio, xa de maiorciño, vivin a miña segunda adolescencia. O diaño ou a providencia me achegou a Luis da Casa Alvarín, e a Xosé da Casa da Taberna do Xesús. Non sei si foi á noite, que ás veces se xuntaba co día e acababa de confundirnos, ou é que a todos nos faltaba algún capítulo no noso libro particular que escribir; pero o certo é que se rumorea que durante unha época fumos o terrror das apacibles noites do barrio. Porque Starsky e Hutch xa pasaran a mellor vida que, se non, teríamos pasado algunha noite á sombra.
Hoxe contaranse historias por aí: disque se un gato (atopado morto na estrada) acabou dentro dunha caixa de Langostinos nas neveras da Taberna do Xesús; disque si un día lle apareceu a Luis do Alvarín a furgoneta sin rodas anclada en catro tablóns; disque si Manolo do Chuco durmiu toda a noite no 600 que tiña aparcado diante da casa, con escopeta e todo, por mor de que unhos descoñecidos lle estouraron petardos as tantas da mañá; disque se apareceron unha chea de electrodomésticos de segunda mao apilados fronte ó Xesús impedindo a entrada á casa, ou na mesma taberna; disque se o Luis quedou esposado na argola de amarrar os cabalos mentras outros íamos de copas ó centro; disque si a mín me roubaron (ou cambiaron de sitio) o 127 cor azul lago propiedade do meu pai. Non é verdade. Pero si tedes dúbida, só podedes contrastar esta información co resto de implicados, porque este que lles fala vai calar neste tema para sempre.
Ademáis, si existiu delito, xa prescribiu.
Capítulo especial lles teño que adicar ós que foron os meus amigos con maiúsculas da infancia. A Miguel, irmán de Juan, membro de esta Asociación da Ponte. De Miguel, aprendino todo. Souben que os Reis Magos eran os pais; aprendín a facer coches con botellas de lexivia; a subir ós árbores a ver os ovos das pegas (nunca vou recoñecer que collín un); a xogar á pita cega. En fin, todo. E si falo de Miguel, tamén debo mencionar aos seus pais, que casi o foron dalgún xeito tamén para min. O señor Juan facía unos anciños que parecía que acariñaban, tan delicados que daba perguiza metelos na terra. Hoxe xa non está. A señora Dorinda, se tiña que reñer, facíao sen dubidar, pero sempre con xustiza. Hoxe está moi maliña Dorinda, pero ten tanta dignidade que ate a vida a respeta, igual que a respetabamos nós.
Reinoso, Xose Antonio. Dél souben apreciar a que a mín me parecía a familia ideal: unha nai estupenda, boísima persoa ate que desgraciadamente finou, e moi nova por certo. E un pai que sempre nos consentiu case todo, ate que probáramos a facer pitillos con folla de carballo e papel cuadriculado de libreta (bueno, creo que disto non se enterou). A Reinoso agradézolle ben a sua amizade.
Manel (Díaz Blanco): con él, cos seus pais, e irmáns, adentreime nas festas de mil rincóns da provincia con aquel Citroen Blanco conducido polo pai Manolo. Alí cabíamos todos, as veces incluso no maleteiro. O C-6 non paraba nin para estar quedo. Xunto a él puxen en práctica aqueles dous por dous, e dous por un. Ademáis de ser quen me recepcionaba en Lugo tras o meu periplo madrileño por mor da mili. Moitas pasamos xuntos.
Grazas, grazas a todos, citados aquí ou non, porque me deron sempre o seu apoio de amigo.
Co paso do tempo, a vida me levou a vivir un pouco de costas á Ponte, teño que recoñecelo, sentíndome ás veces estrano; vendo novas persoas que se incorporaron ó barrio e que non coñecía, ou a outras coas que se vai perdendo o contacto por culpa dos milleiros de tarefas nos que nos metemos os humáns. Pero houbo un momento de grande ledicia para min, por sentir e poder participar da unidade do barrio de novo. Foi o día da manifestación, en maio do 2008, contra aquela especie de atropelo, aquela decisión tan irracional de que, para acabar cun problema nun sitio, alguén decidiu traelo para outro. Non foi unha manifestación para min, foi un reencontro, un remar todos na mesma dirección. Tiven concencia ese día de ser máis da Ponte ca nunca. Maiores, de mediana idade, novos, cativos. Todos estabamos alí. Existíamos. E Existimos.
Eu apelo a ese espíritu, ó daquela manifestación, onde cada quen se autoorganizou, e ó mesmo tempo, todos nos coordinamos facendo unha fronte común contra o que considerabamos unha afrenta. Dende As Arieiras, A Louzaneta, Barrio das Herdeiras, Segade, As Illas, O rego do Espiño, San Lázaro, A ponte, O mesón, A parada, Pontegaos, A Costa, As Regas, A Calzada, As Cruces, O Cotón, e ate O Torrón, Entreambosríos, O Tourao, e A Pena Da Mula.
Digo que apelo a ese espírito para facer que a Asociación de Veciños da Ponte sexa máis repesentativa e activa aínda, e nos prestemos a colaborar coma fixemos naquela ocasión, onde todos sentimos con orgullo ser da Ponte.
Como remate, todo pregoeiro que se precie, non pode se non que acabar con unhas reivindicación dirixidas ós políticos, ainda que sexan moi someras.
Pido xubilar as barandillas da ponte romana, ou se non, chamar a Paco do Berlai, ou a Carrasco da Casa do Sastre, ou a Luis Real, para que as pinten, xa que calquera deles faría una obra de arte dándolle á brocha.
Pido sacar o tráfico rodado da calzada, recuperándoa, e habilitando unha rotonda na nacional VI a escasos metros da zona da antiga viña. Hai sitio dabondo.
Pido conectar coa cidade a nova ponte Blanca (ou de Blanco), de maneira ininterrumpida para bicis e peóns.
Pido unha rotonda para a Estrada Vella de Santiago, á altura da entrada ó Polusa (non hai maneira de incorporarse alí sen correr demasiados riscos, ou levar sustos innecesarios).
Pido resolver o tema do aparcadoiro de Fermín Rivera fronte ó Fluvial. Non é xeito manter a situación actual alí. Non hai quen
aparque nin quen circule.
E para As Arieiras tamén teño algo, xa que estamos ante o recén declarado "Núcleo Rural tradicional das Arieiras" no novo Plan Xeral, cousa que non facía moita falla, xa que sempre foi núcleo de feito.
Pero agora, con máis motivo, solicito a instalación de bandas sonoras, ademáis da limitación da velocidade como paso previo a unha desviación do tráfico. Os coches, camións, autobuses e demais tipos de vehículos, coronan alí coma si estiveran nunha proba do Dakar.
E por último, xa que non é posible voltar a aquela bucólica imaxe do século pasado onde a edificación do Balneario e a da ponte romana eran as protagonistas, pido, por favor, que alguén retire esa cousa xigantesca de ladrillo que temos ahí fronte a min, no espazo visual do Parque de Rosalía. Ou que a tapen cun visillo, ou que deixen ó Pentágono facer maniobras ahí.
Isto foi todo.
Grazas por me escoitar.
Agora comenza a festa, de verdade, disfruten. Sempre é mellor disfrutar das festas do San Lázaro na Ponte que vir a As Arieiras a descansar indefinidamente, ¿non?
Boa Noite .¡Ata sempre!
(Pregón do periodista Xosé Manuel Núñez Losada -Chema-, pronunciado o 24-03-2012)
