Os carrachos

É o carracho vernáculo en Galiza
unha especie singular, valorada e protexida,
que exhibimos en primorosas caixas
coa intención de mantela controlada
e ó mesmo tempo asegurar...
a gran pureza da súa raza.
O consello regulador de orixe
é a garantía da súa marca e procedencia,
pois acredita que esas caixas galegas
só conteñen os mellores exemplares...
dos máis selectos e enxebres carrachos celtas.
Mira que cousa...! Mira que gran comenencia!
Eu vos canto prolíficos carrachos,
eu vos canto inmundos parasitos,
eu vos canto ó tempo que me cago
en todos vós...
e na puta da nai que vos fixo.
Sodes do peor, a máis perversa,
ruín e detestable bichería.
Famélicos vampiros de alma negra
que nos chupan o sangue
con ansia adoecida...
e todo pra manter un descansado
e lucrativo sistema de vida.
A vosa regalada e cómoda existencia
é un reclamo pra unha man de imitadores,
modélicos e finos especuladores
que pretenden polo papo e de gañote,
ai meus santiños...!
vivir do conto e chupar do bote.
A sobria e impecable indumentaria,
a grave e beata compostura
é unha gran farsa que apenas disimula
a vosa verdadeira catadura...
prestameiros lavados, caraduras
que practican a máis vil e a máis noxenta usura.

-----------

Velaquí unha das cantigas da nova etapa de Xosé Quintas Canella, que volve á canción.

A xeito de presentación:

Quintas Canella, Xosé, de Allariz, anque nacido en Ourense en Decembro de 1.947, é o seudónimo de José Veloso Quintas, un neno que, coma moitos máis da miña xeración, naceu sen o xe, daquela desaparecido e inexistente. Mira que cousa, un grafema tan simple e elemental, tan noso, e o que me tardou descubrilo e recuperalo.

O caso é que A Fala, no Ourense rural, eu percibíaa coma unha rareza propia de labregos, artesáns e outra xentiña que pouco ou nada tiña que ver cos que mandaban. Porque os que lle puñan o rabo á cereixa, nas raras ocasións que usaban a fala, facíano como abaixándose, dunha maneira displicente e de "mira que eu vou de colega", coma fan os da tele e certos políticos de hoxe en día. A ver, que os curas tamén tiñan as súas extravagancias pois, aínda que falaban en castelán, á mínima, botaban man do latín e xa non había deus que os entendera. Os mestres sempre en castelán e, a pesar de que eu non sabía doutro xeito de poñerlle nome as cousas máis próximas que non fora na nosa fala [habían pasar moitos anos antes de saber que se chamaba galego e que era un idioma], semellaba que o castelán era a maneira única de formación e o sinal específico dunha cultura singular, oficial e hexemónica.

Pero eu non lle sabía falar ó gando en castelán, nin como designar os aparellos e ferramentas a non ser en galego. Hai que amolarse, se mesmo os animais e os eidos tiñan nomes galegos! A Pinta, O Rubio, A Marela, O Contrapeso, O Ferradal, O pombal, A Costa, A Veiga, O Mato, A Chaira, Outeiro de Auga... Que sei eu?

A vida diaria e real non tiña nada que ver coa vida oficializada. Tal e como eu o percibía, Galiza era unicamente un nome e un lugar na xeografía, onde polo visto nunca pasou nada, unha terra de ignorantes sen historia e sen cultura. Nin nada que pagara a pena que figurase nos libros de texto. Os galegos non tiñamos consistencia, eramos coma os negros de África que saían no cine, unha tropa inculta sen outra función que a de ser os figurantes necesarios para darlle color á película e deixar quedar ben ós artistas brancos.

A min non me cadraba e parecíame imposible que non houbera algo máis. En que cabeza cabe que Galiza non tivera nada de seu? Habería, acaso, algunha intencionada e maliciosa perversión que nos privaba do noso e a ausencia era consecuencia dunha manipulación da realidade, habilmente escamoteada pola man dun astuto caloteiro. Ou, tal vez, deberiamos asumir que nós eramos os negros do estado español e a fala o noso swahili particular.

Andaría polos nove, tal vez dez anos, con ocasión de querer aprender unhas cantigas que non sabía, tentei de escribilas. Algo que semellaba tan doado, complicóuseme de maneira inesperada: "arredemo!...e como se escribirá xa?". Dubidei entre o iota e o ce hache, ó final decidinme polo ce hache e quedou algo así como "cha fun a Marín, cha pasei o mar...". Podería valer. Foi á volta dun ano escaso, andaba a refollar nun almanaque do meu avó, non sei se o Zaragozano ou o Gaiteiro de Lugo, onde viñan as fases da lúa e as datas das feiras do país, cando atopei nunha palabra, Xaneiro!, a solución ó meu problema de escritura e o meu primeiro encontro coa Escrita. Conque era así!. Que cousa. Logo virían aqueles decorativos axulexos pintados, con personaxes que vestían traxes autóctonos acompañados de ditos tan orixinais e ocorrentes coma "a muller e a sardiña na cociña".

Pasaría un mundo de tempo antes de ver un libro de verdade en galego, pero iso, anque veña ó caso, xa é outro conto e, polo tanto, fariña doutra muiñada.

Por todo isto e por moitas cousas máis, cando empezou a mudar a cousa e no xulgado xa era posible galeguizar o nome, dixen que non, que agora son eu o que non quere. Mudar o nome parecíame unha traizón a min mesmo e á miña historia e eu non ía manipular. E vai quedar José, co iota que proclama o sinal ou o estigma da miña negritude. E que me veñan agora, os de sempre, con que porcentaxe de uso e ensino do galego habería que implantar. A min non mo preguntaron nin me deron desculpas polo xe que me roubaran.

O meu currículo, pese á miña veteranía, senectude dirían outros, é breve. Empecei a cantar nos últimos anos da década dos sesenta, inspirándome no que coñecía, as cantigas populares e os temas cultos e non menos populares de autores galegos coma Montes e Chané. Andei por libre e tentando de facer temas ó noso xeito, nos que o motivo fundamental eran a nosa fala e a nosa identidade.

Andando o tempo, era inevitable, achegueime ós cancioneiros medievais que foron unha revelación e fonte de inspiración de novas cantigas.

Sería polo ano 1.978 cando sacaron o primeiro e único disco "Porque no mundo mengou a verdade". O segundo, que ía ser "Galicia no País das Marabillas" non foi adiante pola miña negativa de facer o disco con músicos de estudo. Ademais dun disco colectivo sobre Celso Emilio y seis cantigas medievais que aínda non sei onde foron parar, esa foi toda a miña andadura discográfica. Ben é certo que amigos xenerosos e compracentes gravaron temas meus, como foi o caso de Miro, Pilocha, Uxía Senlle, e os grupos Doa e Luar na Lubre.

Aínda que fixen algunha incursión no campo da poesía é no relato no que ando centrado ultimamente e, moi posiblemente, en breve espero, van editar o meu primeiro libro. Estou retomando a música e compoñendo novos temas, baixo os esquemas de sempre, porque anque mudaran as formas o fondo segue igual ou peor que hai corenta anos.