Manuel Currás e o 'Himno do Rácing'

Nunha coñecida entrevista concedida en 1956 para a revista Paris Review, o escritor norteamericano William Faulkner dicía que o único xeito que ten un artista de sobrevivir a ese “muro da desaparición final e irrevogable” do esquecemento é deixando tras de si unha peza inmortal. Sen dúbida moitos morren sen chegar a elo. Se cadra, entre outras razóns, pola imposibilidade de agoirar que resistirá ao paso do tempo e por que. Talvez ese non sexa o destino de Manuel Currás Guntín (1908-1955), autor do “Himno do Rácing”.

Nunha tépeda mañá de verán e sopor, Antón Guntín Currás, o seu sobriño, vaime desenleando, con certo desapego e afectuosa distancia, unha manda de andanzas musicais da súa mocidade. Andanzas que amosan o moito que, ás veces, tiña de peripecia case improvisada a constitución de moitas agrupacións, orquestras e bandas baseadas, con todo, nos arduos ensaios e nas abondosas e longas horas de traballo silandeiro. De entre esas andanzas rememoradas xorde a figura do seu tío Manuel Currás Guntín.

Ao velo co violín na man na máis antiga das vellas fotografías, afortunadamente hoxe recuperadas polo Instituto de Estudos Chairegos, un non pode deixar de lembrar aqueloutras imaxes –que nos chegan a través da televisión, os libros ou Internet– dos primeiros bluesmen norteamericanos, aquela rechamante mestura de cantantes rueiros e tabernarios que, practicamente na mesma época que os de aquí, entoaban saudosas baladas e afoutados espirituais polas vilas e cidades do sur dos Estados Unidos. Tanto naquelas fotos como nas do conxunto chairego aprécianse as guitarras e os violíns coma se fosen instrumentos doutra época máis lonxana e dos que, uns e outros, servíanse para amosar o seu devezo de fuxir da resignación dunha vida inzada de fondas limitacións.

É sabido que a gran ebulición cultural das primeiras décadas do século XX deixou en Vilalba, como en moitas outras vilas e cidades galegas, a creación dun bo número de xornais e, asemade, de moitas agrupacións musicais: a “Lira”, a do “Sur”, a “Municipal”… Aí é, nesa escola nada convencional, onde podemos dexergar como encarreirou Manuel Currás a súa andaina primeira. Fíxoo tocando a caixa na “Nova Lira”, unha banda formada a partires da escisión da “Lira” de cinco músicos –o seu pai Manuel Currás “Longo”, os seus tíos Celestino e Xenaro, “Pequecho” Piñeiro e Xosé Fernández “Luta”– aos que, co tempo, virían a engadirse moitos outros. A primeira actuación sería na festa de Vilapedre, malia que entón inda eran para o público “a Banda dos Longos”. O nome definitivo viría pouco despois, case por casualidade, cando un membro da comisión de festas de San Roque, Alfonso Gayoso “Chafarote”, presentounos á concorrencia como a Banda da “Nova Lira”.

O habelencioso Manuel non tardaría en dominar varios instrumentos: o clarinete, o saxo, o violín, a guitarra ou o piano, facendo os exames correspondentes deste último en Compostela. Amais diso, o mesmo que os outros, daba clases de música, polo serán, na casa da rúa Valeriano Valdesuso na que o seu pai tiña a zapatería.

Con todo, a guerra veu esnaquizar moitos soños e obrigou a frear toda actividade cultural. Mesmo o pequeno autobús que adquirira o seu tío Celestino para os desprazamentos foi requisado para levar feridos de Ribadeo á Coruña. Como moitos dos seus compañeiros, Manuel foi destinado como soldado forzoso á retagarda en Grado (Asturias). Alí coincidiría co pintor Laxeiro quen lle regalou un retrato a carbón hoxe perdido.

Co remate da contenda a actividade musical non tardou en reorganizarse de novo. Así, en 1946, formaría parte da Orquestra “Nova Lira”, na que tamén participaron os seus sobriños Antón, Ramón, Pepe..., ademais de Andrés de Moreno e outros. Cómpre lembrar que, ao longo de diferentes momentos desta traxectoria, Manuel foi compoñendo varias pezas, se cadra hoxe esquecidas ou definitivamente perdidas, entre elas unha zarzuela e moita música para comparsas. Tamén musicou o “Himno do Rácing Vilabés”, composto pola poeta local Carmiña Prieto Rouco.

Virían logo anos máis duros. En 1951 a súa muller, coa que casara antes da guerra, deixouno para emigrar cos seus dous fillos á Arxentina. Quen sabe se iso non o deixou atordado, se cadra máis que polo feito en si, por ese costume da rexouba que ás veces gangrena e malogra a convivencia das vilas.

Ao chegar a este punto, a crónica da súa vida tínguese desa saudade propia daquelas xentes que quixeron comezar a vivir nun país que viña de deixar unha fonda ferida nas súa historia e que tentaba coller novos folgos. A crónica da súa vida é, pois, a crónica dun mundo, non sempre infortunado, mais inzado de estreitezas, de certo fatalismo e certa escaseza, un mundo no que os prosaicos atrancos e mesquindades do cotián remataban afogando e impóndose a toda expectativa vital, aos soños máis ilusorios, pero tamén aos máis tanxibles.

É, xa que logo, difícil, por non dicir imposible, mergullarse nos soños alleos. Quen sabe cales puideron ser os de Manuel Currás Guntín. Se cadra gozaría hoxe sabendo que Pepe, un daqueles sobriños que o acompañaban nas verbenas, fundaría anos despois, en 1991, a “Banda de Música de Vilalba”. Se cadra recibiría tamén cun sorriso de agradecemento o feito de que esa mesma banda interpretase o himno que el compuxera moitos anos antes para o equipo local.

Por iso, quizais o seu único legado, o único que o fará sobrevivir ao esquecemento do que falaba Faulkner sexa esa peza musical, ese “Himno do Rácing Clube Vilalbés”. O caso é que, como acontece con moitas outras manifestacións culturais de orixe popular, hoxe a existencia desa peza é algo case invisible, porque pouca xente a coñece, a valora ou é capaz de tarareala, a pesar das versións que circulan por Internet. Tan invisible como a do seu propio autor, cuxa imaxe se nos amosa difusa, esluída entre as doutros familiares e amigos nese pasado en branco e negro das fotografías, ese pasado que é o seu, pero que tamén, gústenos ou non, segue sendo o noso.