Nestes días a desgraza sacou a Haití da invisibilidade na que se achaba para elevar o país antillano ao primeiro plano da actualidade. Como case todo o mundo, seguín a través dos medios a noticia, os avances no rescate de posibles sobreviventes, os atrasos na arelada chegada da axuda internacional
Estarrece sen dúbida ler as historias do horror, como a de Antoine que, tras camiñar máis dunha hora levando nos seus brazos ao seu pequeno morto, prega con abouxante desesperanza que lle deixen entrar ao cemiterio para soterralo coas súas propias mans e dese xeito evitar que o cadáver podreza á intemperie ou teña que botalo a unha das moitas fosas comúns improvisadas. Estarrece tamén, e admira, a coraxe de Louise que, malia soportar esa dor sen tregua que supón a perda dos seus, vai na procura do cadáver do seu marido entre os cascallos do Palacio de Xustiza de Porto Príncipe para soterralo, pero tamén porque, segundo relata á prensa, levaba os visados que permitirían aos seus fillos marchar a Francia e así fuxir a salvo do horror e da traxedia. Ao ler estas e algunhas outras historias como a daqueles que sobreviviron acubillados quince días baixo os cascallos, ou a do pequeno Redjeson Hausteen, rescatado por uns bombeiros valisoletanos penso na explicación que Carpentier deu a Ramón Chao sobre o título da súa novela O reino deste mundo (1949), na que relata o proceso da degoirada independencia de Haití a comezos do século XIX: dentro da súa miseria, capaz de amar no medio das pragas, o home só pode achar a súa grandeza, a súa máxima medida no reino deste mundo.
A excelente novela do cubano, que non tardou en converterse en paradigma do chamado realismo máxico hispanoamericano ao entretecer realidade e marabilla nunha complexa armazón, profundaba na procura dunha conciencia americana propia, afastada do colonialismo secular. Ese colonialismo que en Haití crebou coa revolución de escravos liderada por Toussaint Louverture que, en 1804, conseguiu a desexada independencia de Francia logo de violentos combates coas tropas napoleónicas. A pesares diso, víronse na obriga de pagar unha sinistra indemnización a Francia polo menoscabo que supuña para o enriquecemento do país galo a perda desa colonia. Sen dúbida foi esta débeda, así como a acción dos sucesivos gobernos locais, incompetentes e corruptos, ou as discutibles intervencións internacionais de países como os Estados Unidos, o que fixo de Haití, segundo o último informe da ONU, o país máis pobre de América Latina, agrilloado polo altísimo analfabetismo en contraste cunha esperanza de vida en grao sumo baixa en pleno século vinte e cun 80% da poboación vivindo no limiar da pobreza en míseras casarellas nas que nin sequera teñen auga corrente. Basta botar unha ollada ao Google Earth para comprobar isto e ver, de paso, o imparable avance da deforestación en comparanza co seu veciño, a República Dominicana.
Pero máis aló destes e outros moitos datos, todos eles estarrecedores, a única verdade inmediata que podemos dexergar é que esta terrible traxedia, que desbaratou as vidas de tantos, sacou momentaneamente a Haití da desaborida invisibilidade na que se achaba sumido para vergoña dos chamados países civilizados. Non debería ser posible, pois, a partires de agora seguir vivindo nesa acídia, nesa ignorancia, atordados polo envilecemiento moral do silencio, permitindo que a aldraxe que supón a presenza cotiá do inferno e a pobreza froito do egoísmo duns poucos siga a estenderse con impunidade converténdose nunha monstruosa normalidade para un occidente que prefire mirar cara a outro lado.
Nos xornais dos últimos días a presenza da traxedia haitiana foi enfraquecendo cada vez máis. O país, a súa vergoñenta miseria, non tardará moito en voltar a esa asexante invisibilidade na que se achaba. Antes de que isto ocorra sería precisa unha reflexión global, sería necesario expor verdadeiros cambios na orde mundial si queremos facer un lugar máis habitable do reino deste mundo.
