Niños das Anduriñas

A Don Xesús Alonso Montero, meu Mestre, Amigo e noso Valedor da Lingua, a xeito de rosa, no seu nonaxésimo quinto aniversario.

Ó mencer do vrau, debaixo da galería da nosa casa, todo-los anos acougaban as anduriñas e así abríanse as xanelas da ledicia. O sol, sempre cativeiro e coreño, apiadábase e xogaba cós nenos apousando a súa luz nos nosos ollos coa tenrura daquela soave compaña. Fermosas anduriñas que voaban en libertade amosaban e presaxiaban vieros para camiñar. Nós tamén voábamos, soñábamos... e, se acaso, algúns logo fuximos, aínda que só fose para cumpli-la profecía do Poeta.

Moito tempo despois, algunhas anduriñas, derrengadas e exfoliadas polo duro traballo, volveron e apousaron nises, onte modernos pombares, hoxe pechados e valeiros, nos que a codicia trocou aqueles fermosos niños. As outras anduriñas, desafortunadas elas, xa por pobres, xa por ser patrimonio das crianzas, as que sempre atopan razóns para o sacrificio, vivirán sempre na nosa cerna por máis que a sorte e a vida as esqueza.

Naqueles tempos, prinicipios dos sesenta, o pobo era gris e morriñento, triste e cabisbaixo, vivía nunha loita soterrada: por unha banda había aquel ar de odio contido soportando a arbitrariedade da crase dirixente, e pola outra o abuso que infrinxía a clase vencedora chula e prepotente. Colleita toda ela dunha tolería colectiva de Guerra Incivil. Doían as palabras como amistade, fraternidade, xenerosidade, sinceridade, solidaridade, perdón... porque perderan o significado. As bágoas amarraban a carqueixa ou fuxían na soedade misturadas coa choiva. A desconfianza, a distancia ou o illamento marcaban fronteiras de familias e os ben intencionados intentos de comprensión, de acercamento, ou incluso de perdón, eran rexeitados con implacable rencor. Duros tempos de fero traballo para uns, e de taberna, baralla e puteria para outros. "Longa noite de pedra" da indecencia.

O pobo pouco a pouco recolleu o pulo febril da necesidade e con il o dinamismo das feiras, dos comercios, da xa esgotada actividade da mina e as poucas e pobres fábricas conserveiras que permitían unha economía de subsistencia. O mar, manso ou cabrón según se tercie, ten unhas veces xenio fero e rebello; e outras, é manso, maíno, soave e ata garimoso; unhas veces ten a vella retranca ou resaca según se día, outras acariña o noso corpo con doce mimo. O mar é esa leira de auga que tanto nos quer e fai sofrir ó mesmo tempo, ese agro azul que aran os barcos e que tamén sirve de terrible cadaleito dos amigos. O mar, por entón, contribuía xenerosamente co seu pan en forma de bonito. Eran días de esquecer a dor, de escorrer a inxusticia, de estoicamente soportar o abuso, de calar coma sempre. Mandaban, e siguen a mandar, os de sempre.

A élite social, fachendosa e moita dela miserable, camiñaba traxeada pola estreitas e pretenciosas rúas ateigadas de pequenos comercios de roupa, zapatos, ferraxería e cousas parellas. Era entón cando aqueles señoritos repartían dádivas, a modo de consellos; entraban nos bares e comían e bebían coma se non houbera mañá. E, xa na rúa, tordeaban e inspiraban lástima aó mesmo tempo pola la súa cativez moral. Alí estaban eles, os héroes, sumidos nas súas cheas, pedíndolle ó alcohol que lavara a súa conciencia. Os pobres homiños case sempre son cobardes e miserables.

Mentras os labregos da bisbarra, case sempre xorobados e cansos, camiñan espidos do seu no senso machadian do verso. Os mariñeiros, escorados no seu maón, adicabanse ó lecer dunhas roldas de tazas e cancións de amores... a ¡sabe Deus!.

Xa postos nise vrau dos que lles falaba, fartos e refartos de choiva e oscuridade, a xente, agora rexuveira, apreixoábao coa esperanza de auga de maio, e con il chegaba, a aquela vila morta de monotonía, o boureo da xente que traguía a nova moda, os novos ritmos, as novas ideas e non habían faltar os listos coas leccións que nos ían a regalar. O frenesí apoderábase da xente e todo era un vivir coma se o futuro desaparecera das conxugacións. Nada importaba naquela miseria escoller entre ou cena ou cine; nada importaba se había comida para o día siguinte; nada importaba o diluvio futuro. A vida sempre é presente, e coma tal se vivía. As festas eran un trouleo sen fin, unha camadería tan espléndida do reparto da miseria que alí o pouco medraba e o moito encollía. Naide é máis solidario que o pobre e máis miserento que o avaro. Sobre os manteis do campo lucían os cachiños de empanada, uns anacos de tortilla ou unhas escasas sardinas con cachelos polas que todos langreaban. Ata o pan escaseaba. O único que sobraba era solidaridade, o que ninguén pase fame, o ter chuchos e apertas sabedores daquela que aínda eran gratis. Hoxe xa se cobran e ata hai clases de explotar a sensibilidade.

Alí as cancións esgallaban a palleta a base de viño de garrafón e acariñaban os corazóns cós amores dos boleros. Alí voaban as cancións entre os ameneiros cuns beizos que bicaban os soños. O amor sempre estivo tolo e resulta parvo razoalo. E é mellor que sexa así, non vaia a ser que tamén cho compren. A Bolsa e a Intelixencia Artificial andan nisas, por iso nós querémolo tanto que o sementamos para quen val a pena e o estramosllo ós cochos, non vaia a ser que lles falte. Os nosos mestres enseñaronnos a sachalo e aínda hai colleita.

E nise fogaxe, nesa rumba, nisa troula... onde non existe nin os cartos nin o mercado, nese soño en que a noite faise día e a praia acouga o descanso, e o lecer do vrau escapa nun pis pas, sen tempo algún para o porvir, é entón onde xurde o realismo tráxico. Entón Eros perde a súa maxia e imponse a necesidade e a fame. Entón a anduriña xa atopa o niño duro, frio, descariñado... ¡e non había chover!

E hai goteiras, e comenzan as cegarse as xanelas e a pecharse a s portas, a valeirarse os canos rotos, i a ialma volve a deitrase na depresión, e os foguetes recentes son só anuncios dunha nova emigración. Cómpre reventar e comenza-lo camiño. As renuncias, entre bágoas con mil nomes, embarcan nas "rubías" (furgonetas de oito ou dez prazas) e énchense de anduriñas que viaxan a crédito coas maletas medio valeiras, coma cadaleito dunha vida, camiña a un Alén que tanto da sexa Suiza, Le France, Germany ou Sabedeus, que é un país onde o tempo camiña sen reloxo.

Para iso fixo Deus os caciques. Para roubar a Terra e o dereito da xente de vivir no seu seo. E iles seguirán tocando nas gaitas e non faltarán larpeiradas.... Todo sexa pola Terra deles.

Mentras, as anduriñas sobrevivirán piando nun moderno galego afranchutado ou limpando fogares alleos. E todas sumidas no aforro, no traballo, noutro fogar... noutro ar que é distinto. E todas soñando cun anaco de lecer e un moito de volver. Xa pian doutro xeito as crianzas, xa pensan doutro xeito os máis novos, xa non queda outra que axeitarse a aquel estilo de vida onde a neve é camiño e o sol escaso.

Dirían Bécquer e o meu benquerido D. Francisco Rivera: "Volverán as oscuras anduriñas...! E remato: ¡non sei cando!.

Mentras tanto, vellos mestres da xustiza e a palabra vivirán loitando por unha Terra nai de todos, por unha fala amor de todos, por un País onde a emigración sexa un triste recordo e toda a familia xunta poida vivir decentemente vendo voar as anduriñas ledas, piadoras, soñadoras. Sempre soñadoras.

Dicía Paulo Coelho: "O mundo está nas maus de aqueles que teñen a coraxe de soñar e correr o risco de vivir os seu soños". E nisa andamos.

Felicidades eternas, D. Xesús.