Angustias

Angustias aburríase. Vivía angustiada polo seu home que liscara a Suíza traballar na construción aproveitando un contrato de emigrante. De Angustias se apoderaba o aburrimento que pouco a pouco mataba o amor.

Angustias e o seu home tiveron un fillo, pero o neno non reaccionaba e aparen-taba ser algo babeco; en resumo, que Angustias ademais de atender o fillo babeco traballaba coma unha criada para os seus pais, para o seu home e para algún vello que tamén vivía na casa coa escusa de ser parente ou tío de nin se sabe quen. Vivir nunha aldea do Cadramón e desprazarse da casa á labranza e da labranza á casa, aturar un fillo babeco e unha morea de vellos, é case unha heroicidade.

Angustias se esforzaba moito co seu cativo. Na casa estaban moi preocupados porque non coidaba, como era seu costume, dos traballos domésticos e non sabían que pensar.
-Non sei que che ocorre Angustias? Desde hai unhas semanas te vexo moi cambiada -díxolle un dos vellos que vivía na casa.
-É que teño moito desacougo -dixo Angustias.
-Xa! Fáltache o marido -dixo o vello.
-Pois si que me falta, si. Temos que sandar o neno e sen o marido non sei que facer. O cativo cada día é máis babiolo e se medra desa xeito me poño tola. O crego que veu novo para a parroquia me di que lle pida a Deus que mo sande, pero eu mátome a pedirllo e o pequeno non recobra a saúde.
-E pensas que sandará con só pedirllo a Deus e indo á igrexa pregar tantas veces? -dixo o vello.
-Iso me di o crego novo.
-Muller, se queres remediar a doenza do teu cativo vai onde a Ermitas que é bruxa e o sanda todo.
-Xa, e a min quen me sanda, ho!; a min quen me sanda? -dixo Angustias enchendo os ollos de bágoas.

Angustias foi menos veces á igrexa porque o vello a convenceu para que acudise onda bruxa que facía beberaxes cos que sandaba todo. Angustias quería esperar a volta do seu marido, pero coma o tempo corría e el non retornaba, tomou a decisión de acudir ela soa visitar a bruxa. O vello díxolle que a curandeira vivía no medio do monte, nunha casa un pouco illada dunha das aldeas do Cadramón. O vello ofreceuse a acompañala e viaxaron por moitos camiños. Ao amencer se botaron ao vieiro cara ao casal que quedaba case a media mañá de tirada. Os ollos de Angustias reflectían coma espellos as cores da natureza que comezaba a verdear.

E chegaron á casa da bruxa.
-Así que ti lle pides a Deus que che sande o cativo! -dixo a bruxa.
-Pois si que llo pido, si! -dixo Angustias.
-E pensas que só con iso se che curará? –volveu dicir.
-É o que me di o crego novo que veu para a igrexa da miña parroquia.
-E o teu marido que di?
-O meu marido está traballando en Suíza e xa leva alí case dous anos; mentres, eu vivo cos meus pais e con dous vellos máis e só este que vén comigo se move; os outros están tirados na cama cagándose por eles.
-Xa! Semella que vas moitas veces onda o crego novo... Ti e máis el faredes boas migas e como hai tempo que estás sen home, eu que sei...! -dixo a bruxa con agraviada voz, facendo burla inocente da moza.
-Como di vostede iso? -dixo Angustias arrebolándolle á bruxa uns xestos de réplica.
-Porque o sei! –dixo a bruxa.
-E por que o sabe? –dixo Angustias.
-Porque tamén son adiviña e adivíñoo todo -dixo a Ermitas con asperidade.
-Entón tamén adiviñará a maneira de sandar o meu fillo, non si? -dixo Angustias.
-Imos probar a ver -dixo a bruxa usando un ton na voz menos rigoroso-. Cóntame que lle ocorre ao teu cativo para saber o mal que padece. Dime se tira para un lado máis que para outro, se cae ao chan, se babea, se retorce os ollos, de que cor os ten. Tamén quero saber cantas veces se caga polos pantalóns.
-Pois si, ocórrelle algo de todo iso -dixo Angustias que estaba algo incomodada coa adiviña.
-E logo que lle pasa? Dimo ti -teimaba a bruxa.
-O meu pai pensa que pode ter o mal caduco, pero talvez naceu algo idiota -dixo Angustias.
A Ermitas calou uns intres e axiña come-zou unha cerimonia pronunciando palabras moi raras que se supón din todas as bruxas.
Prendo lume
Prendo vela
Poño a cazola
E dou voltas
Arredor dela
Mentres ferven
Estas herbas
Segundo dicía as palabras, prendía lume, colocaba a cazola, botáballe unhas herbas e danzaba arredor. Angustias e o vello mirábana caladiños e ollábanse de cando en vez. Súpeto, calou; ficou como ausente, igual que coma antes de comezar a cerimonia. Angustias interrompeuna porque xa cansara de ollar as argucias da bruxa.
-Que! Xa sabe como curar o meu cativo? -dixo.
-Sei! -contestou a bruxa.
-E coma? -preguntou Angustias.
-Darlle un xarope de sabugueiro e pásalle as pólas pola testa coma se lle fai ao gando para quitarlle o mal de ollo. Ademais prenderás un braseiro con carqueixa, loureiro, bentieiro e un corno de cabra. Despois espallas a borralla polo lombo do cativo coma se fose un animal.
-Daquela farei o que me di, a ver se teño sorte -dixo Angustias un pouco máis animada.
Angustias e o vello tornaron á casa. Xa lle gustaría que estivera alí o seu marido agardando por ela.

Angustias estaba soa, cada día máis soa. O seu home sempre estaba no estranxeiro e case non lle daba tempo de ver medrar o seu cativo, que non melloraba a pesar de tomar o tratamento que lle receitara a bruxa. Angustias traballaba na casa coma unha vaca ademais de sufrir polos males do seu fillo. E así, acompañada sempre polo vello volveu onda bruxa.
-Así que o teu cativo non mellora -dixo a bruxa cando soltou a lingua.
-Non! -dixo Angustias-. A beberaxe non foi boa.
-Entón che darei unha apócema a ti que vos curará aos dous. –dixo a bruxa-. Xa che dixen que te viu unha meiga de ollada retorta cando tiñas o cativo nas entrañas e causoulle o mal a el en vez de causarcho a ti. Se coñece que a meiga que te ollou era novata nas artes ou estaba borracha.
-Téñenme moita cobiza, sobre todo as mulleres da miña aldea e as das aldeas ao redor -dixo Angustias gabándose de superior beleza.
-Xa, muller, xa! -asentiu a bruxa-, pero agora vas comezar a tratarte para quitarche o mal de envexa e así, quitándocho a ti, o teu cativo poñerase ben. Ti es propensa ao mal de ollo porque tes os ollos verdes, es loura, chorima e melindro-sa, entón carreas celos de mulleres ruíns que quixeran ser fermosas coma ti.
-Moi ben, pois diga o tratamento que hei seguir -dixo Angustias treméndolle a voz.
-Bota auga caída de tormenta nun pucheiro de barro –dicía a bruxa-; pedras dun camiño por onde pasara un enterro; unto de porco e has de asearte con trapos limpos... Ademais, o cativo ten o mal caduco e tes que lle dar de comer visgo mesturado con fariña e de colgarlle uns cachos tamén de visgo no pescozo... Despois tes que dicir unhas palabras que che vou recitar eu agora:
Bebo apócemas sagradas
Contra envexas de malvadas
Para cega-las olladas
Das vellas engaiolantes
Esvaídas e delgadas.
-E cantas veces teño que facer todo iso? -dixo Angustias.
-Isto faralo nove mañás seguidas ou tres veces ao día ou tres seguidas ou nove veces nun só día ou nove veces ao día ou tres seguidos ou tres veces ao día durante nove seguidos.
-Bo traballo me dá -dixo Angustias queixándose do tratamento.
-Así se che esvaecerá o mal de ollo e o teu cativo sandará do mal caduco; ademais, senón te pos en tratamento, cando teñas outro cativo tamén che sairá parvo.
-Pero eu non sei se me lembrarei do que teño que dicir e non sei se saberei facer o que me di; mellor sería que o fixese vostede que é a entendida. Así desta maneira non dará resultado –dixo Angustias.
-Ca!, ti paréceste a min. Só tes que practicar, verás coma che sae ben o traballo e consegues curar o cativo –dixo a Bruxa.
-E en vez de enfeitizarme a min, non me vería o fillo un bruxo carnouro, deses que enferman aos nenos nos brazos dos pais, ou unha meiga chuchona desas que entran polas noites convertidas en moscardóns para sangrarnos -dixo Angustias facéndose moi pesada.
-Non, confía en min -dixo a Ermitas.
Para comprender a narración, de aquí en diante deben saber que coas apócemas da bruxa Angustias curou ao fillo do mal caduco colgándolle un anaco de visgo no pescozo e dándollo a beber mesturado con fariña. O neno transformouse nun mociño moi fermoso. Desde aquela experiencia Angustias quixo aprender as mañas das bruxas, ou meigas, ou sabias, ou magas, ou menciñeiras para curalo todo. Angus-tias ía ver a Ermitas a miúdo para aprender e pouco a pouco especializouse no mal caduco, velenos, tristuras, feitizos, meigallos, en curar feridas de instrumentos cortantes, hemorraxias e cousas así... Angustias tamén adquiriu coñece-mentos para manipular o visgo e as herbas medicinais. Furtaba ovos de andoriña; sementaba allos, tiña churras e gatos negros. En resumo, que Angustias fíxose feiticeira, para uns bruxa e para outros meiga.
Angustias pronto colleu fama e chamábana de todas as aldeas e lugares de arredor para que fose ver o gando que estaba enfermo. Tamén sandou moitos cativos que seus pais deixaban nas súas mans dicíndolle: “Cúrao coma se fose teu”. Un día Ermitas mandou chamar a Angustias para ter unha xuntanza con outras menciñeiras, sabias, bruxas e meigas coñecidas que exercían a súa actividade pola provin-cia. Estas mulleres eran moi diferentes, case todas eran vellas, delgadas, descoloridas, pertencían á categoría da máxima fealdade e eran agredidas e rudas. Só con mirar as faces de faccións duras e aguzadas daquelas estrañas figuras era causa dunha inmobilidade profunda e absoluta.
O espazo na casa da Ermitas estaba escuro. A súa casa estaba moi illada e só se iluminaba coas chamas que ardían na lareira, as cales, alumaban o rostro daquelas mulleres que se algunha vez foran fermosas transformáranse en algo tan espantoso coma repugnante. Todo estaba preparado para unha cerimonia. Había dúas mesas con follas de viña, visgo, cazos para facer apócemas, fentos, sabugueiros, bidueiros, trobiscos, herbas de vento, de cabras, de sapo... Angustias atopouse con todo aquilo sen contar.
-Que fan aquí todas esas mulleres? -preguntou Angus-tias.
-Miña filla, esas mulleres son todas entendidas e están moi incomodadas porque exerces o oficio sen pasar pola cerimonia de inicio na profesión que gardamos celosamente -dixo a Ermitas.
As demais feiticeiras, ou bruxas, ou meigas, estaban oíndo a reprimenda que a Ermitas lle botaba a Angustias e elas tamén lle rifaron. Angustias ese día non se quedou sen amoestación.
-E logo que queren que faga agora? -dixo.
-Tes que facer unhas cantas apócemas para que vexan coma te defendes preparándoas e has de nos dicir os coñece-mentos que tes, porque han de che preguntar como fixeches os traballos para curar o gando e os cativos; ao final, se cadra, deixaranche cantar a cantiga das feiticeiras para quedar eternamente autorizada e poder exercer -dixo a Ermitas.
-Moi ben -dixo Angustias cando tomou alento-. Desde que empecei na profesión curei moitos catarros, afeccións de garganta e rouquéns con plantas de ourego recollidas no solsticio estival, na noite en que se queima o carballo e fai doer a cachola co seu fume. Tamén uso a menta en emplas-tos, e póñollela baixo as axilas e a barbiña aos nenos durante nove días seguidos. Para a tose emprego a flor da carqueixa que forma as matogueiras que ademais serve para as inflama-cións do ventre. Igualmente aplico as virtudes especiais da cortiza do carballo coa que curo as hemorraxias e as fisuras do cu. Co visgo que recollo o sexto día da lúa, seguindo a tradición dos antigos, cúroo case todo. O mal caduco, os velenos e consigo que as vacas dean bo leite e as mulleres queden preñadas. Curei o meu fillo con el.
-E como fixeches? -preguntoulle unha bruxa delgada, cos ollos xélidos e sen brillo.
-A Ermitas díxome que o visgo non podía caer ao chan porque estaba moi arraigado nas pólas máis altas do carballo, así tampouco o meu fillo caería ao chan durante os ataques se o levaba atado ao pescozo e unha boa porción del no bandullo.
-E como sandas as picaduras pezoñentas? -dixo unha bruxa descolorida, cos labios azuis e fundidos, que semellaba un cadáver.
-Con cardo -contestou Angustias-, e poño moi pouquiño senón causa vómitos.
-E se alguén ten unha ferida ou unha chaga? -pregun-tou outra feiticeira esbrancuxada, coa mandíbula entreaberta, que semellaba saída dunha tumba.
-Pois uso a consolda -contestou Angustias-, que axuda a encoirar, favorece a limpeza das chagas e rexenera os tecidos do corpo. Tamén emprego o sabugueiro para as inflamacións dos dentes, contra os malos aires, as enfermida-des da pel e para curar a tose e as anxinas. Penso, que xunto coa cortiza do carballo e o visgo, son os mellores de todos. Pero todas as herbas teñen bo emprego: O trobisco, a planta da envexa, o bidueiro; todos, coma xa dixen, hai que apañalos na noite que entra o solsticio estival e se queiman as pólas dos carballos.
-Xa vos dixen que Angustias estaba ben preparada -dixo a Ermitas.
-Sabes facer feitizos? -preguntou unha meiga moi delgada e co cabelo laso, de cor gris pálido.
-Algún sei -contestou Angustias-, pero neso non traballo. Tamén sei facer apócemas amatorias con mazás e figos. O sangue menstrual é moi eficaz mesturado con viño, pero eu nunca o usei, aínda que llo daría de boa gana ao meu home cando ten que liscar para o estranxeiro, así quitáballe o sentido e as ganas de partir.
-Nós somos menciñeiras e feiticeiras e tamén sabias. Algúns chámannos bruxas, ou meigas, pero ás veces invocamos o nome de Deus e dos santos nos nosos conxuros porque somos boas -dixo a Ermitas-, e dedicámonos a curar os doentes e os males que fan as enganadoras e as bruxas ruíns.
Todas as presentes asentiron as palabras que pronuncia-ra a vella.
Antes de acabar a reunión, a Ermitas díxolle a Angustias que lles contase como curou ao fillo do Brocheiro, o máis rico dos labregos da comarca.
-Funo velo -dixo Angustias-, e aquel pequeno tiña un aire ou unha sombra. O Brocheiro díxome que o rapaz ollara como enterraban ao seu avó e o enterro removeu o aire enturbándoo. O neno non entendía moito, pero aquel enterro non lle gustaba nada, ademais vía a súa nai chorar seguido. O Brocheiro díxome que desde ese día o cativo vía luces enriba da cachola e el tamén vía as luces do cativo, entón, decidín que había que apagarlle algunhas luces. Os espíritos manifés-tanse para que non os esquezan e iso pasáballe ao cativo co espírito de seu avó; entón participei eu porque para esas cousas teño unha sensibilidade moi especial, e tamén un carácter moi firme e moi seguro para caer en transo e botarlle o aire fóra, e non deixarlle entrar ningún máis
-E por que sabes que era o espírito de seu avó?- preguntaron as vellas con voz oca e fantasmagórica.
-Pois porque antes botei auga corrente enriba da mesa onde come o cativo e non se encheu de borborotos e iso quer dicir que a ánima era boa e o avó era bo.
-Pois si que es esperta -dixeron todas-. Entón pensamos que tes que recitar a oración das feiticeiras. Así que veña! Angustias, recítaa e logo imos tomar un groliño.
Angustias que xa estaba algo fatigada e coa voz coma se a sacase dun pozo púxose a recitar:
Son feiticeira escollida
E a gloria eu ando a dar
Eu boto abaixo as envexas
E a gloria eu ando a dar
Eu cazo os ladróns da sorte
E a gloria eu ando a dar
Son feiticeira escollida
Para a alma e corpo sandar
E o espírito consolar.