Cando falamos de libros silenciosos estamos a referirnos a libros que non teñen texto, unicamente paratextos ou simplemente título e esa denominación marca (en principio) a lingua na que contalo. Aínda que xustamente poden ser contados ou "lidos" en calquera lingua. De feito, IBBY Italia ante o fluxo de migrantes / refuxiados na illa de Lampedusa, puxo en marcha a creación dunha biblioteca de libros sen palabras (Biblioteca de Lampedusa) na que participan o resto das seccións IBBY do mundo achegando os seus. Esta biblioteca pretende axudar á inserción de centos de nenos en
condicións de desamparo; no momento do primeiro contacto co mundo "Outro", serán estes libros exclusivamente de imaxes, sen textos, os que lle facilitarán o paso.
Non hai historias sen palabras, pero estas non teñen que estar escritas no libro. Nos libros silentes son as imaxes as que teñen man do relato para que o lectorado lle coloque as súas propias palabras. Pode traballarse con eles a calquera idade, aínda sen coñecer o código escrito ou utilizando idiomas diferentes. Estes libros están máis á man de calquera persoa, veña do país e da cultura que sexa, con máis ou menos competencia lectora.
Estamos falando de obras de literatura infantil e xuvenil baseadas case exclusivamente na narración gráfica, como son o álbum ilustrado, a novela gráfica, o libro de imaxes ou o cómic silente. Libros que desenvolven a súa narratividade e sedimentan as posibilidades de interpretación na narración visual, pois, a través dun discurso unicamente visual vaise construíndo o significado. Normalmente, o desenvolvemento desa historia implica niveis e recursos narrativos que absorben préstamos do cine, da arte e do discurso visual propiamente. Xusto, por tratarse dun proceso de composición espacial despregan códigos visuais que poden ser tan potentes e suxestivos coma os da linguaxe literaria. Trátase de libros moi abertos, extraordinariamente libres, porque lle dan ao lector un espazo moi largacío para imaxinar, crear e supor. Se un álbum ilustrado tradicional ten sempre múltiples lecturas, os deste tipo son moito máis folgados de significado, posto que a interpretación vai depender, en gran medida, das experiencias previas de quen le. Son libros que favorecen a autonomía do lectorado, pero tamén lles esixen máis concentración e capacidade de observación. Nestas obras os pequenos detalles son importantes; nada queda ao azar.
As imaxes están moi coidadas, pois deben ser suficientes para o relato. Así que teñen moitos detalles ou son moi expresivas e evocadoras. O neno, a nena, debe esforzarse por observar e a partir de aí, imaxinar que é o que está a pasar. Por iso estes contos requiren moita observación, atención e concentración; ademais, espertan a imaxinación das criaturas e a súa creatividade. Xeralmente son verdadeiras obras de arte plásticas, que grazas á riqueza e estimulante comunicación das imaxes logra que o lector ou «espectadora» recree a historia que o libro quere ou busca contar.
Os libros silentes poden chegar a ser artefactos sofisticados que ofrecen una experiencia lectora máis alá do inmediato. Segundo John Berger: "A vista chega antes que as palabras. O neno mira e ve antes de falar. A vista é a que establece o noso lugar no mundo circundante". O significado das metáforas e paradoxos visuais, a introdución do invisible e o silencio, as transformacións, os espellos e os conceptos do mundo van impoñendo xeografías insondables que desafían ao lector.
Silencio, estamos lendo!
