Benqueridas Shayla Antía e Sabela, benquerido Todd, benquerida Antía, benquerido Fernando, e benquerida Sonia Villapol: permíteme falar de min que é falar de ti que é falar de Galicia.
En 1990 viches na TV de Galicia que eu entrevistaba a teu pai, o escultor Fernando
Villapol. Ti eras unha rapaza. Eu non sabía o que era. Ambolos dous tiñamos por diante camiños que non imaxinabamos. Ou se cadra ti si.
Bioloxía na Universidade de Compostela, logo a Universidade de Barcelona, despois sempre con Todd a teu carón, a Universidade Pierre e Marie Curie en París, onde naceu Shayla Antía, e un día seica Fernando Villapol me contactou en Washington para dicirme que ías ser a miña veciña (se cadra non foi así pero prefiro lembrar con inexactitude)... viñeches traballar nos National Institute of Health en Bethesda, Maryland, na área metropolitana de Washington a poucos minutos de onde eu vivía con Zuni (e cos nosos fillos Kenia e Xan que xa empezaban a voar)... vímonos e falamos e logo pasaches a investigar e ensinar na Georgetown University onde aprendiches que, as veces, os lugares poderosos non impresionan a unha rapaza de Bretoña. Hoxe dirixes un laboratorio que leva o teu nome en Houston, Texas.
Manda carallo.
Lembro falar contigo e con Todd da intersección de arte e ciencia, lembro escribir para washingtonpost.com e para El Tiempo Latino sobre as esculturas de Fernando que instalou no xardín da vosa casa en Maryland e lembro ver nun video a Shayla Antía ler en voz alta nun meu libro infantil. A voz galega e americana das túas fillas son sempre un orgullo emocional para quen as escoita.
Pero xa que estamos no Paseo dos Soños, falemos do teu Caosmos, ou se cadra do meu Caos e do teu cosmos, que é unha maneira de facer publicidade do meu novo libro poético. Que se algo nos ensinou Estados Unidos a ti e a min é a sermos pragmáticos.
Cando Fernando convirte a Sonia en pedra, reventa o seu corpo en algo evocador e instrumental contra os espazos nacionais opresivos. O que a miña filla Kenia chama "espazos desterritorializados de significado" na súa tese doctoral.
O son da pedra soa en signos. Onomatopeia é unha nación. O ruido é unha lingua e ten forma de pedra.
Ti Sonia que es unha adoradora confesa do meu grupo de poetas nerviosos, Rompente (vivos entre 1976 e 1983 e renacidos hoxe), sabes que sempre nos resistimos a esa língua ancorada na retórica nacional esencialista, e eu cando apenas encetaba a miña vida, fun unheimlich, unhomely, desteitado, desprazado, habitante dos currunchos. Eu no corner global dos coitados e ti na terra chá das posibilidades e dos soños, chámese Lugo ou Texas, Bretoña ou Houston.
Eu habitei cos meus poetas onde a disrupción navega, onde a tranformación non é metamorfose mais incerteza. E en Rompente negociamos o inusual no interior do familiar para provocar un espazo de pracer e oportunidades sen xuizos. Velaí o diálogo da interacción crítica con toda xerarquía. E ti no teu mundo de Houston sei que debes negociar e a cotío navegar a ilusión para conseguir o posible. E mentres, Sonia, tocas Galicia e as futuras investigadoras observan.
Abrir portas, formar novas xeracións, eu fíxeno sen consciencia en Estados Unidos, pero cando te vexo a ti empuxando e abrazando ao novo talento multicultural americano sen abandonar a coartada, que é raigame e abeiro, de Galicia entón síntome americano contigo e véxote facer o que a miña filla Kenia chama "Transcribing sounds of the unhomely in the Mother Tongue".
Sonia, o teu traballo na ciencia crea un medio no que habitan formas que unha comunidade sonoriza. Toda ciencia é rupestre. Investigar, como escribir, é espacial. Unha toma de corrente para a experiencia humana. E tantas veces investigar é como escribir sobre papel de fumar: O efímero coexiste con vocación de eternidade.
Fernando constrúe unha tonelada de fume na súa caligrafía de ti, a científica, a filla amada. E ti Sonia, actúas:
Sen ti non hai acción
Sen ti non hai nación
E para seguir celebrando a Sonia, propóñovos un xogo baseado nun fermoso dito neuronal galego, cheo de mensaxes subliminais e profundas filosofías.
O dito di: Bueno Carallo Bueno.
Propóñovos que o digades cada vez que eu levante a man.
Bueno Carallo Bueno
A familia que te fixo non é a familia que fas
Bueno Carallo Bueno
O tempo que levamos sen vernos
Bueno Carallo Bueno
O tempo que levamos sen
Bueno Carallo Bueno
O tempo que levamos
Bueno Carallo Bueno
O tempo que
Bueno Carallo Bueno
O tempo
Bueno Carallo Bueno
E así sucesivamente
Bueno Carallo Bueno
No mesmo programa que entrevistei a Fernando Villapol, entrevistei ao Profesor Severo Ochoa que me dixo: 'Avendaño, váyase a Estados Unidos, es el paraiso'. Pode que dixera 'será su paraiso' ou seica falou só do seu propio Paraiso para a súa vida dedicada á investigación. O vello profesor no ano 1990 falaba para ti, Sonia.
Bueno Carallo Bueno
A túa ansia de saber e de coñecemento é un búmerang que deu no albo e fica, para o noso orgullo, ancorado no sur de Texas e proxectado no mundo con inspiración na Pastoriza, con vida en Bretoña con cerna en Lugo. Para comer, Lugo. E desde Sonia: para saber, Lugo.
Bueno Carallo Bueno
Alguén di: «A ver se me entendes»
Bueno Carallo Bueno
Impórtame un carallo se me entendes ou non, «a ver se me entendes»
Bueno Carallo Bueno
Cando se di «non teño tempo» quérese dicir que vivimos en pobreza extrema, carentes do preciso para vivir, despoxados do máis íntimo
Bueno Carallo Bueno
Pero ti sempre tes tempo para Galicia. E coa actividade interminable dunha neurona inspiras a vida que te rodea, fermosa, feliz, filiforme.
Sonia, o cosmos agarda agora a que o búmerang levante o voo cara a...
Esta terra chá que é a terra
Aquí está a ausencia dos polos
Aquí vive a emigración de morriña esférica
Aquí a sabedoría é horizontal
Aquí a noite sen aristas como nunca interroga
Aquí respondes en posición fetal
Aquí xace a tabula rasa do teu ser infinito
Aquí a terra pregunta por ti
Aquí chegas
Sonia Villapol
Sempre
(Palabras de Alberto Avendaño, xornalista e escritor, na homenaxe a Sonia Villapol en Vilalba, o 11 de xuño de 2022, ao dedicárselle o XVI Hectómetro Literario do Paseo dos Soños vilalbés).
