Permítame o autor, e todos vostedes, que comece lembrando neste acto unha muller sarriá que nos deixou fisicamente hai uns días, que foi membro desta casa (Sociedade La Unión), que falaba por Radio Popular de Lugo hai agora medio século, que con Carmela e con Paz foi alma mater da histórica Meigas e Trasgos, creou Bordón Sarriano, e reinou na biblioteca municipal desde a súa creación. Chamábase Marité Guillade, e foi compañeira e amiga de moitos sarriáns e moitos lucenses.
Xa temos estado con anterioridade nesta casa para presentar obras de Francisco Javier Neira Pampín, pero nesta ocasión parece o momento e o lugar perfectos. Porque se o autor nos ten afeitos a asombrarnos coas súas creacións literarias, independentemente do tempo e do espazo, nesta ocasión vimos ao lugar xusto, a un fito do Camiño de Santiago, nun doble Ano Xacobeo... para presentar unha novela que discorre no máis transitado dos Camiños a Compostela.
Se algún froito benéfico (aparte do non contaxio) se conseguiu durante o tempo de pandemia no seu período máis duro foi, precisamente, o esencial traballo dos sanitarios e o froito intelectual das persoas que souberon superar as barreiras físicas e dedicaron os seus esforzos a obras destinadas a perdurar.
Porque no tempo no que estuvemos pechados, cadaquén buscou un xeito de fuxir da realidade, de superala, entrando en mundos diferentes nos que poder vivir vidas novas, abrir as portas destas vidas aos que a elas queiran achegarse, e no mellor exemplo de superación dun mal tempo con ledo talante, gozar da satisfacción intelectual dos novos vieiros.
O peche físico no que naceu esta obra afectou practicamente a todo o noso mundo, e fisicamente todos tivemos que pecharnos nos límites familiares, no fogar, como nunha nova arca de Noé, metafórica pero real, que cada un de nós puido afrontar de acordo coa contorna, coas súas forzas, coas súas inquedanzas.
E o doutor Francisco Javier Neira Pampín aplicou os seus esforzos en crear unha nova obra literaria, que supón un chanzo máis na súa carreira como escritor... Se a primeira vez centrou a historia na súa Compostela natal, nos artesáns que traballaban a madeira nos arredores da catedral; logo, no panorama da vellez difícil, froita madura que cae das árbores da vida... ou na novela negra, que aborda os problemas máis sórdidos da sociedade... neste caso ollou cara a terra e cara ao tempo que agora vivimos, para crear unha historia, unha dos millóns de historias que cada día cobran vida no Camiño... historias por riba do espazo e do tempo.
O confinamento que nos impuxemos, anulou a actividade exterior, arredou os camiños, e os Camiños de Santiago quedaron sen xente. Por iso entra dentro da lóxica máis elemental que o autor se fixara na vida que de ordinario flúe por todos os Camiños a Compostela, como contraste polo baleiro que vimos de vivir.
O momento, pois, para esta obra, é agora que o Camiño volve revivir, que de novo se enche de historias e de vida. Porque o Camiño é moito máis que unha canle pola que camiñan xentes de todo o mundo; é unha canle de vida, e os que por el circulan traen consigo, como desde hai máis de mil anos, a súa civilización, a súa historia, milleiros de vidas, de culturas, de necesidades, que no seu camiñar van contaxiando, expandindo, influindo en todos os que estamos arredor. Por iso éste é o lugar perfecto, en Sarria, fito do histórico camiño francés a Compostela.
Son xa moi lonxanos os tempos nos que todos os camiñantes viñan movidos pola fe, para redimir culpas, por devoción ao apóstolo, para gañar a vida eterna... hoxe os motores que moven aos camiñantes son variados; innumerables.
Nos tempos en que a fe os movía, había constructores de pontes que por iso chegaron a santos: pontifices... había constructores de catedrais, para maior gloria de Deus... camiñantes que culminaban a súa vida ao ver Santiago de lonxe, desde o Monte do Gozo; ou morrían como Don Gaiferos na Santa Catedral diante da tumba do apóstolo... as historias daqueles tempos xiraban arredor da fe, das penalidades, do amor divino... as historias de hoxe poden xirar tamén arredor da fe ou da falta de fe; do sempre difícil camiño; dos amores e desamores.
Porque neste tempo, o Camiño segue a ser verdade, e desto trata este libro; no camiño segue habendo xente boa que atende aos peregrinos; e milleiros de peregrinos buscadores, aínda que non saiban que é o que están buscando. Desto, trata tamén este libro. E o libro tamén fala destes tempos de aparente frialdade na fe, existente de mil maneiras, complicada con outros moitos sentimentos e realidades, de maneira que cada camiñante trae consigo a súa circunstancia, a súa realidade, a súa dor, as súas ansias e temores; a súa vida. E por iso o camiñante, calquera de nós, precisa escribir cartas para asumir o esforzo do camiño, para render contas, recibir forzas, para agradecer a quen corresponda a enerxía recibida. Cartas que poden non enviarse, e polo tanto non recibirse, e que sen embargo producen efectos incribles.
A un paso de Sarria, no recóndito Val de Samos, sitúa Neira Pampín as realidades duns camiñantes, a historia de cada un, a confluencia de historias que acaban encaixando porque o Camiño é un catalizador que favorece toda reacción, máis espiritual ca física; que conforma unha atmósfera que a todos nos abrangue.
Consciente ou inconscientemente, cada peregrino escrebe unha carta ao atardecer... escribe a todos ou a ninguén; aos seus ou a sí mesmo... porque o Camiño é o conxunto das historias, e nel vívese unha vida diferente... e cada camiñante vive a súa historia ou pode imaxinala; e os afortunados poden crear novas historias. Neste caso o doutor Neira Pampín centra en Samos historias de persoas que sofren, que están sóas, que precisan axuda... e no Camiño todo conflúe, todo ten razón de ser.
Non é unha guía do Camiño, pero axudará a entendelo. Non é unha novela sobre o Camiño, pero si sobre xentes que camiñan na percura de algo vital; dun fin. É unha novela sobre a dor, o sufrimento; a caída e a expiación; a aventura e o sentimento. Unha novela de xentes camiñantes, que sofren porque precisan mitigar dores interiores. Unha novela que fai pensar, e que nos deixará un pouso de paz; o pouso que a experiencia do Camiño deixa no camiñante; porque tamén aquí, como quería Machado, se fai camiño ao andar e, ao ler, entra o lector na confidencia, na confianza, na participación -na comunión- do Camiño.
Non debemos decir moito máis. Quen teña inquedanza, que lea; quen coida que entende o Camiño por telo feito ou por vivir á súa beira, que comprobe se aínda existen lugares incógnitos aos que acceder. Entremos neste tan noso anaco do Camiño da man de Francisco Javier Neira Pampín. E ao mellor comprobamos, sen querelo ou sen sabelo, que tamén nós (por necesitalo) cando viaxamos exterior ou interiormente, precisamos "escribir unha carta ao atardecer" a alguén, ou a nós mesmos. Porque, polo noso ben, todos temos que pararnos a ler (e escribir) cartas ao atardecer.
(Palabras de Xulio Xiz en Sarria, o 23 de novembro de 2021, na sociedade La Unión, na presentación do libro "Te escribiré una carta al atardecer", do médico e escritor lucense Francisco Javier Neira Pampín).
