Crieime entre vacas. De pequenín, na Casa do Souto de Vilameixide, bautizaba todos os xatiños ou xatiñas que nacían: Navarro, Teixo, Roxo, Garrida, Pinta, Lucera... A imaxe dunha cría mamando, da especie que sexa, é das máis tenras que unha persoa pode contemplar.
Si, medrei rodeado de vacas, ovellas, cabras, cochos, pitas, coellos, cais... E xente, evidentemente: o curmán-avó Fermín, a avoa Carmen, o tiu Manuel... Daquela, as crías das vacas non saían das cortes. E subían mamar a son da lareira.
Cando chegaban ós nove meses, máis ou menos, os xatos ou xatas sacábanse á feira. Como aínda non se coñecían os tractores na montaña, había que facer o camín andando. Ás veces, levábanse atadas á súa mai; outras, as máis mansas, ramaleaban ben e non precisaban compañía. Outramente, algúns xatos eran mui rebezos e había que taparlles os ollos cun saco e precisábase de varios homes para poder conducilos; aínda así, algúns conseguían ceibarse e volver pillalos era un traballo perigoso e de moi difícil execución; mesmo podía acabar con algún animal ou persoa feridos. Como unha vez en que se librou das cordas un xato no San Queitano e todos os homes que aló había andaban a galgos tras del polas hortas; todo un espectáculo para un neno. Despois de muitos nervios e berros, e dalgún mancado, conseguiron pillalo. Por iso non é de estrañar que un dos xogos simbólicos de máis éxito nos recreos entre os rapaces -xa na escola de don Mario, en Navia- fose, precisamente, o de xogar ós xatos rebezos. Lembro que lles daba ben que facer ós compañeiros maiores; primeiro, para pillárenme; e, despois, para levárenme á corte. Eu, que era un mixiricas...
As mellores xatas quedaban pre criaren na casa. Amansar as xovencas era un ritual do que eu gozaba muito. Eí polos sete meses, comezaban a sacarse pre fóra acompañadas da mai e dalgunha vaca das máis mansas, sempre pre lugares sen perigo; despois, e isto xa era máis técnico, comezaban a xoncerse, a poñelas ó carro, ó arado... Na casa chegou a haber tres xeraciois de vacas: a Morena, que mercaran na feira, pero que saíra mui boa; a Pinta, filla da Morena, a caporal das vacas da aldea; e a Lucera, filla da Pinta, a primeira vaca da casa que deu en traer os xatos culois; no primeiro parto houbo que axudarlle a parir. O outro día vin na televisión a veterinaria da Fonsagrada -creo que se chamaba Pilar- e varios homes e mulleres axudándolle a parir a unha vaca e lembrei aqueles tempos...
En chegando a rapazolo, e a adolescente, xa na Casa do Muxo de Navia, teño sufrido ben coas vacas... Alindar unha vaca de ramal polas beiras da estrada LU-722 era mui traballoso e aburrido; no vrau non tiñan que pacer, os coches, as moscas... Ou nos lindeiros, entre verzas e repolos... Pasar as tardes cas vacas en Curveira, en Vales ou na Lameira era insufrible, mentres os outros rapaces da vila andaban ceibos xogando ó balón, a pillar ou a "Tres navíos en el mar", ou correndo nas bicicletas -eu nunca cheguei a ter bicicleta- dun lado pre outro... Era unha penuria, o tempo non daba pasado. Ben deitaba das novelas de vacas e de vaqueiros de Marcial Lafuente Estefanía ou de Keith Luger, primeira fonte literaria da que eu bebín. Con todo, o peor era atravesar a vila cas terrazas do Corral e do Xegunde cheas de rapazas, que xa me gustaban ben; por veces, á vaca -ou ás vacas, a tempadas tiñamos dúas- dáballe por cagar no medio da praza de España e a vergonza xa era insoportable...
Entre unhas e outras, as vacas sempre foron animais moi importantes pre min. Esa mirada que teñen inspírame paz e tenrura. E ese andar pousón... Se me tocase a lotaría -vou pedirlles un décimo de reis ós Reis Magos de Oriente-, mercaría terra e tería vacas rubias ceibas. E un cabalo, ou unha egua; tamén algún burro. E un can de palleiro como é debido, como aquel León que me viu medrar en Vilameixide. E cabras. E ovellas. E
Para o carro, Toño, que xa fas coma a leiteira do conto...
E... que vos hei contar do Nadal... O meu Nadal era un prato de bacallau con verza do que nin o rei sen mérito ese, o que anoxou o seu fillo algo faría-, probou en toda a súa fodida e miserenta vida. E un galo guisado que nin o sibarita de Julio Iglesias terá degustado nunca outro como aquel que preparaba a nosa mai. E unha rosca de Navia que a superficial da Lomana non sabe a que sabe. E, tamén, algo de turrón do duro, do barato, que sabía mellor que sabe agora o caro. Figos chumbos as pasas non me gustaban-, unhas noces da nogueira de tras da casa e soñar soños en cama fría. Soñar con ser alguén... Ou soñar cunha rapaza cuxo nome nunca confesarei... Nin panxoliñas había. A nosa mai nunca cantou. O meu pai cantaba muito e mui ben, pero panxoliñas nunca lle escuitei. Da xente rara non tiñamos nin idea: O Papá Noel nin sabiamos que existía. Nin sequera coñeciamos a un tal Apalpador que seica traía algunha corola cocida de sobremesa; sendo do pé dos Ancares, nunca deste santo home oíra falar por aquel tempo. Vaia...
En fin... Cansei... Bicos, miñas amigas; bicos, meus amigos. E que o 2021 veña con xeito, que para desacougo e incerteza xa abondou o 2020.
Fotografía: Piornedo ANDA
