Premio de poesía de Vilalba 2018

Benqueridas amigas, benqueridos amigos: subo aquí coa intención de agradecer o premio que se me outorga, e non atopo outra maneira máis axeitada de facelo que explicando, brevemente, o que este significa para min, un autor novel, que verá no prelo a súa primeira obra a raíz deste certame.

En primeiro lugar, este premio implica unha particular valoración da miña obra por parte dun xurado de ilustres persoeiros, o cal non pode menos que encherme de honra e tamén de ánimo para proseguir co meu traballo.

En segundo lugar, entrégaseme unha cantidade de diñeiro que soborda claramente a categoría de mera axuda, e que me permitirá pasar un ano enteiro adicado nada máis que á tarefa literaria, polo que teño que recoñecerlle a este concello un estatuto de mecenado.

Pero, en terceiro lugar e ante todo, o premio, ao facilitarme a publicación da obra, esténdeme un salvoconduto para entrar nesa patria espiritual que é a literatura galega; o cal, con franqueza, satisfai enteiramente as miñas aspiracións vitais nesta altura dos meus anos. Non hai para min nada máis elevado que me sentir parte desta república das letras, e atopo un especial valor en entrar nela por medio dun certame literario coma este de Vilalba.

Explícome.

Non é soamente por tratarse do gremio adicado ao perfeccionamento da miña lingua materna, coa que me vexo vinculado no máis íntimo, polo que desexo formar parte da literatura galega. Como todos vós sabedes, a literatura galega ten algo especial: trátase dunha empresa que durante xeracións foi procurada por puro amor e entrega desinteresada, sen axuda do poder nin esperanza de recompensa. Sendo un tal exemplo de heroísmo, considero aínda máis valioso contarme entre os seus continuadores.

Hai que recordar como as nosas letras naceron e renaceron, cal Fénix, a partir do nada máis absoluto.

Hai que recordar esas idades pasadas nas que na que eramos unha comunidade partida en dous: por unha banda o pobo, analfabeto e galego, e por outra, a inmensa minoría letrada, próxima no fondo ao pobo, pero educada en lingua e intereses alleos.

Hai que recordar como, a mediados do século dezanove, e á calor das loitas políticas encol da fundación do estado liberal en España, unha pequena parte desa minoría letrada descubriu os seus vencellos coa maioría do pobo, e chegou a admitir como parte esencial do ben común a defensa dos intereses e da lingua dese pobo.

Hai que recordar que, unha vez esas poucas xentes ilustradas abordaron a tarefa de facer esa lingua capaz da escritura, tiveron que loitar contra a carencia de modelos, de dicionarios, de gramáticas; e que non podían esperar polo seu traballo ningún tipo de beneficio, e si moita incomprensión, desprezo e aínda violencia.

E cando, tras varias xeracións, nos anos trinta, os que porfiaban nesa angueira contaban xa cun canon, uns instrumentos lingüísticos e unha certa trama institucional, conseguindo que as nosas letras resultasen atractivas para a mocidade, xa sabedes o que chegou aos nosos eidos: unha guerra e un réxime que exerceron unha violencia tan brutal como inxustificada contra xentes que non eran nin virulentos separatistas nin perigosos revolucionarios, senón simples defensores do benestar e da lingua populares: cómpre recordalo.

E finalmente cómpre tamén recordar como, despois do tempo do medo e do silencio, pouco a pouco, e de novo sen axuda e con case todo en contra, comezaron a agromar xa unha obriña nesta banda, xa un editor naqueloutra, a tal punto que cando chegou a hora da democracia xa medrara de novo unha mesta fraga de autores e de público; a fraga poética máis florida que houbera nunca nesta terra.

Foi unha maioría de galegos interesados na preservación e traballo da súa lingua a que puxou nesa nova etapa por construír arredor dos concellos e da autonomía algúns mecanismos que axudasen a tales fins, e foi esta vontade popular a que levou a crear certames coma o de Vilalba. Por iso, ao meu ver, este premio é unha herdanza deses ilustrados que loitaron pola lingua galega en idades máis escuras.

Sen dúbida, a creación literaria na nosa lingua segue a ser un oficio de urxencia para recordarlle ao mundo, ao resto de España e a nós mesmos que existimos como pobo. Pero, desde logo, hoxe en día escribir en galego é moito máis sinxelo e ben menos heroico. Isto débese aos esforzos deses devanceiros, que se manifestan agora mesmo neste certame literario de Vilalba.

En conclusión, soamente podo dicir que agardo ter sido e seguir a ser digno deste regalo que me facedes.

Grazas aos mantedores deste premio, que cada ano traballan polo país, e a min hoxe paviméntanme o camiño do que eu quero que sexa a miña casa.

(Palabras de Aleixandre Lago Barcala ao recoller o Premio Literario do Excmo. Concello de Vilalba, 2018).


Ademais, deu lectura aos seguintes tres anacos do poemario premiado:

MIRA esta luz, que como pomba antiga
baixa entre sedas a pousar nos pinos
e agarima-lo arume; mira esta ascua
que se frega nos toros, lambe a lama,
saca do sono as mentas e os samargos.
Ábrelle a pel: está a orballar na herba
un acio de dourados, está a caer
do ceo unha aliaxe de almas ledas,
e inda é febreiro.
Vai no sangue unha onda
de lume a rexoubar: unha promesa.
A terra ule a porvir, a flor sen nome,
e este sabor que sobe aos labios mostra
que as xornadas celobres conspiraron
para hoxe entregar un nacemento.
Bebe a ledicia enteira neste pingo
de primavera.
Aínda nos garda, corpo,
a mocidade pra algún outro día.


FALO de ti para que os dous vivamos,
para que o lume en espirais resista
nas arestas de nós, e os ombros queimen
aínda na sombra liminar da tarde.
Transcribo a curvatura dos teus beizos,
o teu vulto, a cadencia e a espesura,
o recendo das coxas que é o amor
e o seu detrito, e rubrico un nome
na rota preta do teu nervio e verba.
Digo lamprea e ovo e sol dos tristes
a xeito de sfumato, e recompoño
na eternidade os teus adeuses moles.
Esta é a miña ofreza. No artificio
de amor buscamos unha imaxe diáfana
que dea mapas de vida ás nosas veas.
Ti e mais eu, ás voltas nun teatro
onde regresa sempre a mesma escena:
un día que demos en ata-las mans
ao atoparnos xuntos, por ter frío.

Setembro
O SOLPOR vai ciscando laparadas diversas
sobre as augas da ría e os piñeiros dourados,
e as nubes bulideiras tínguense de ferruxe,
coma nenos coas mans cheas de cores. O día,
reticente, reméxese, e unha calor profunda
rube polas raíces, alacada entre as follas,
mestúrase coas cousas: hai un sopro que chama
ao viño e ás apertas, ao callar da materia
nunha froita oferente, na carnación dun labio.
A trasfega do mundo reflíctese no mar
de mil trenzas vermellas, en bailada coa sirte.
Aló a morte branquísima esparexe igualmente
o pelo dos ben nados, a osamenta dos pobres.
Colle a calor nas mans: éche toda a que queda.
Xa remata, coa luz, o recendo do arume,
e comezan a friaxe, as buguinas estrañas
e as ondas sen retorno, contra as que, coma un signo,
outros homes teceron a brancura das velas.