A mestra das saias longas (13)

.../...
Enleeime neste tema, e por moito que afonde nel, séntome aínda na tona: Á problemática dos pais cos fillos e dos fillos cos pais, véxolle mal porvir, por varias circunstancias, sendo unha rama non menor a dos pais emigrantes, agora que se está producindo un gran éxodo, en particular por Europa arriba. Isto vai traer consecuencias de terremoto, por máis que só estea comezando, pero as nubes vanse pechando sobre nós, sobre Galicia, de día en día.

Para América saen solteiros, e moitos reclaman desde aló á súa rapaza; nalgún caso que coñezo, casáronse por poderes. Como tardan en volver, ¡os que volven!, os fillos nácenlles por aló, maiormente en Cuba, Arxentina, Brasil e Venezuela. Desconectados do seu pasado, no material quero dicir, porque no anímico, no espiritual está visto e demostrado que non, nunca, os seus nenos criaranse nacionalizados, que é igual a dicir, imbricados na cultura propia, máis ou menos consolidada, do país de acollida. Morriña á parte, os seus vínculos paterno-filiais non teñen por que presentar rupturas ou disfuncións; caso distinto son eses que comezan a saír para Francia, e outros países norteños, pois vanse moitos casados, ou máis exactamente recén casados. Non queren seguir de caseiros, e tampouco teñen para irse de lúa de mel a Mallorca, así que…, a gardar vacas en Francia, ou en Suíza, ou en Holanda…! Vacas, ou o que cadre, pois da miña parroquia sábese dalgún que acabou de enterrador en Francia, ou de louseiro en Suíza; ¡obviamente, o que refusan os nativos deses países en puxanza! Para Inglaterra poucos, pero para Alemaña, onde hai moito que reconstruír, comezando polas fábricas, saen máis ben os de aquí de Lugo, os que fixeron Maestría, ou algo parecido; técnicos, en definitiva.

En Europa o propio é que traballen ambos, así que vexo, adiviño, aos seus filliños en brazos dos avós, sexa porque veñan a parir, ou porque os traian de nados. Teño referencias de que aquí en Europa o corrente é alugar un pisiño, xeralmente un faio, un sobrado baixo vigas, onde se amontoan dous, tres, ou incluso catro matrimonios; ¡non o din por dignidade, pero vaise sabendo! Nesas estreituras, ¿que fan cos nenos? ¡Pois, non os fan, e cando os fan, remesa ao canto para os avós, ¿paternos / maternos?, para aos primeiros que accedan! Se isto segue así, se vai en aumento como parecen indicar as trazas coñecidas, logo imos ter un padrón de avós criando unha especie de fillos adoptivos: ¡os propios netos! ¿Consecuencias sociais de todo isto? ¡Son previsibles, particularmente para as mestras, que teremos un tipo de alumnado sui generis, precisado dunha metodoloxía especial, distinta da que se viña aplicando cos fillos dos matrimonios residentes! Non me atrevo a suxerilo en clase de Pedagoxía, ¡aínda!, pero como isto evolucione progresivamente, tal cal parece suceder, non penso irme desta Normal sen pedir e propoñer o seu estudio.
-.-


¡Por fin, vacacións, e co curso aprobado! Como seica din os mouros, ¡Al handulilah! Non sei se se escribe así, que eu oínllo a un compañeiro, nado en Marrocos, que tamén rematou primeiro. Na lingua que sexa, ¡grazas a Deus!

Levo unha semana durmindo na casa paterna, que me prestou de gloria despois de tanto insomnio para prepara-los exames. Hoxe, domingo, espertoume miña nai urxíndome que me arranxase para ir á Misa de cedo. -¿Á Misa de cedo…? -¡Si, muller, que despois queremos ir a Meira…!

Tamén foi meu tío Antón, pero el na egua, por culpa da súa coxeira; aquel tiro que lle meteron nunha perna certos veciños… Uns din que foi por culpa dunha moza, e outros que debido a certa discusión por culpa dun marco, aí na agra. ¡Marcos e mozas, mozas e marcos, dous problemas do rural, e non de menor contía! El coxea, pero o tirador tamén, que tivo que ingresar na Lexión para eludi-la xustiza. Feriu, pero tamén foi ferido, na de España; agora vive en Lugo, coa pensión de mutilado, de Tenente, ou algo así.

Terminada a Misa colleume do brazo miña nai, ¡coidou que aínda non espertara de todo!, e pasoume á sancristía: -Aquí a miña filla, que quere saudalo, e de paso darlle a novidade de que é…, notable! –Congratulacións, pois; vindo dunha familia notable, ¿que ía ser senón notable! Pero miña nai, ou non entendeu o retruque ou quixo afirmar a súa vaidade de nai: -¡Que sacou un notable, de nota media! –Si, muller, que xa o entendín; eu teño un sobriño, que agora está nas milicias, que pasou do Seminario á Normal, e tenmo dito: que esas profesoras tan normais son, que fan o que debera ser normal en tódolos centros, comezar con notas baixas para estimula-los alumnos, que progresen no seu esforzo, e así, os que o fagan, rematarán a carreira con sobresaliente. ¡Repito os meus parabéns; non o esperaba menos de ti! Miña nai inclinouse como para bicarlle a man, e eu, desde que estivemos fóra, díxenlle que iso só se facía co anel do bispo. Ela retrucoume: -¡O noso Cura é tan competente que vai para bispo, así que non fixen cousa mala en anticiparme…!

Da igrexa, e xa con meu pai que nos agardaba no adro, fomos rezarlle un Paternóster aos avós. Por certo que reparei que fixeron uns panteóns carísimos, con mármores todo ao redor, cousa da que me aledei pois sempre me sentín un pouco acomplexada de que o noso chamase a atención, destacando no medio do cemiterio. Irritábame esa presunción de meu avó, aquel prurito de marcar diferenzas, ata no propio cemiterio!

Da casa á igrexa, e da igrexa parroquial á gran igrexa comarcal, pois cadraba feira en Meira, que por iso me fixeron ir á nosa Misa de cedo. Desta vez non fun a cabalo porque un veciño, agora que melloraron a estrada, fíxose cun camión ruso, das poxas do Exército, e púxolle uns bancos de madeira, de quita e pon; de camión a autobús, e á viceversa, segundo se terza; así leva xente a Lugo, ás feiras, aos enterros… ¡Progresamos! Co que outros desprezan, pero, progresamos!

Con todo isto estou derreada, así que as miñas impresións da feira pasareinas mañá ao papel, se Deus quere.
-.-
¡Fun a Meira e vin o Miño, pero non o vin nacer, e iso que é “meu”! Vino na ponte que leva á horta dos Frades, mesmo por tras da igrexa do Cister. Mostroumo meu pai para levarlle a contraria aos libros de texto, emperrados en parilo na Fonmiñá.

-Mira, filla, mira a auga que baixa: ¡tres muíños desde o Pedregal, que está aí arriba, na Irimia, na faldra da Serra! A Fonmiñá queda aló abaixo, lonxe para ir a pé; da estrada de Lugo hai que desviarse pola que vai á Pastoriza… ¡Moitas lendas, moito conto, pero xa non é de Meira, non é dos frades!

Ao Pedregal tampouco fomos, así que hoxe só podo falar da feira, da feira e dos feirantes. Meu pai presentoume a don Ricardo Figueroa, que o trata, e díxome:

-Este señor é un iluminado; ¡mira se será iluminado, que lles aluma aos de Meira!

Ríronse ámbolos dous, pero eu tardei en saber que lles manda a luz eléctrica desde as súas aceas de Moleiras, aló arriba, non sei onde. Xente así é a que precisa este país; mercou a cerca dos frades e montou unha gandería modelo; ao rodicio do muíño engadiulle unha turbina. De todo isto falaron, e a min entroume unha vacilación: ¡se admitisen mulleres, de acabado Maxisterio, e de poder soportalo meus pais, igual comezaba Enxeñeiros! Galicia precisa mestres, moitos e bos, pero tras dos mestres hai que optar polos enxeñeiros: avanzar, avanzar, para que non se diga que Isabel de Castela castrou aos galegos, nin aos galegos nin ás galegas!

Vendo o trasfego desta feira lembreime da profesora de Historia que sostiña que se non fose pola riqueza de Galicia, a guerra houbese rematado en Asturias, por falta de subministres… ¡Mira por onde a nosa laboriosidade, xunto coa riqueza do país, puido ser culpable de tantos milleiros de mortos! O que ela di: A Historia debe comezar por coñece-los fenómenos causais, e tras destes, os sostibles.

Moita feira, ducias de carros cos seus adrais para achegar as mercadorías que seguirían despois por estrada, vía Lugo ou vía Asturias. ¡Mercadorías en bruto! Tantos ranchos que cargaron, tantos xatos que se levaron, ¿por que non van transformados, en chourizos, en latas de conservas…? Nós poñemos a materia prima, e outros engórdana, sacrifícana, transfórmana, encarecéndoa de prezo. Cando veñen sabas de Holanda, zapatos de Elche, mantas de Zamora, etcétera, aquí pagamos o monto total, coas ganancias que van detraendo todos e cada un dos intermediarios. ¿Cuestión de diñeiro? ¡Tanto que mandan os emigrantes, a onde vai parar? Meu pai sostén que non sabemos asociarnos máis que para fode-lo veciño, que só o facemos no estranxeiro, tal que fundando Centros Galegos, e cousas así. El sabe, sabe dicilo, pero facelo tampouco, pois algún carto temos, e xunto con seus irmáns algo poderíamos fabricar, para seguidamente exportar. ¿Será certo que nos castrou Isabel de Castilla? En todo caso vou ser discreta, pois ás mulleres decididas, neste país, enseguida nos chaman…, ¡direino: carallanas!

Volvendo á profesora de Historia, que non sei como se falou das sabas de Holanda; díxonos que o ouro, o ouro e maila prata, traídos de América, e canalizados ao traveso da Torre del Oro, de Sevilla, foran a ruína da España moderna porque, con medios para comprar, para importar, descoidamos a fabricación propia, meténdonos debaixo de países de seu tan pobres como eran, ou parecían ser, daquela, os Países Baixos.

¡Ai, Deus, canto temos sen aprender, sen saber! Parécenos moito un curso de Maxisterio, e precisaríamos cincuenta, unha vida enteira!

-.-
Propúxenme empaparme de aldea, e penso que o estou conseguindo. Para iso hoxe tiven un bo reforzo porque veu pasa-la tarde comigo a Pepa, que tiña uns apuntes meus e tróuxomos; ese foi o pretexto para vernos, pois as dúas sabíamos que agora non os precisamos, pero tiñamos febres primaverais, así que nos saturamos de herbas, de flores e de río, paseando pola súa beira, desde a tapacuña ao muíño, e do muíño á tapacuña. ¡Deus, que despedida máis fermosa a desta primavera! O verán tampouco é feo, pero esta frescura das flores…! Dun xeito parecido a como os emigrantes botan en falta o seu rueiro, nós, en Lugo, nese embarazo de nove meses de curso, estábamos famentas de campo, de campo a través!

Falamos de moitas cousas, de case todo menos de sinaturas, sequera fose por aquilo de que non só de pan vive o home, o ser humano. Mirándonos no espello da auga do banzado, eu vin en min tres persoas: unha mestra, unha economista e unha enxeñeira. ¡Que máis quixera que acadar esa trindade de saberes! Díxenllo á Pepa, así, chanceándonos:

-Debe ser porque ninguén está ledo coa sorte propia e envexa a dos demais, pois eu, arestora, se fosen miñas fillas esas figuras que vexo aí abaixo, na auga deste banzado…, tres, que vexo tres, asemade, por culpa dos reflexos desa pedra que hai no fondo, a unha delas faríaa estudar maxisterio, en Lugo; á segunda mandaría para Coruña, que estudiase o profesorado mercantil; e a terceira, para Madrid, á escola de enxeñeiros!

-¡A ver, a ver; déixame a min! ¡Pois é certo que poñéndose así, neste punto e de cara ao sol…, “con la camisa nueva”, por suposto, vense tres imaxes! Esta ocorrencia, esta observación, dime que si, que vales para enxeñeiro, pois eu…, eu só vía, “ondiñas veñen e van, non te vaias rianxeira, que te podes marear”!

-Miña Pepa, xa viña observando en ti dotes poéticas; ¡tes que casarte cun poeta!

-¡Ai, si; para morrer de fame? ¡Para iso chégame con ser mestra! O máis seguro é que bote nun zoqueiro, que son algo friorenta dos pés, que por iso vin en zocas…, para te-los pés quentiños!

-Daquela volvamos a pasear; non sexa o diabro que collas un arrefrío, aquí, coa humidade deste río, pois aínda que é cativo, o propio dos cativos é facer trasnadas…

-¡Temos que afacernos a eles…, aos cativos!

-¡Calla, muller, non teñas mal gusto, que non é apropiado cita-la forca na casa do aforcado!

A continuación fómonos cara ao interior do prado “da fouciña”, no que temos unha cerdeira moi grande e moi vella, aínda que sería mellor poñerlle un “b”. Este ano está cargadiña de acios, que empezan a tomar cor; se non fose porque tiran a vermello, logo parecería unha parra xigantesca cargadiña de uvas. Alí sentámonos nos mandís de liño e de lá que nos proporcionara miña nai, ¡unha nai sempre é unha nai, e non só dos propios!, por se tiñamos frío, pois o día era sollío pero destemperado. Debaixo da cerdeira volvemos ás nosas chácharas:

-Se non fose porque temos a conciencia tranquila polo que traballamos durante o curso, estar aquí, á sombra, man sobre man, ata sería un pecado cando ao noso redor están gadañando o feo… -Dixen.

-Amalia, os ricos nacestes para isto, para contempla-lo mundo do traballo…

Diso rinme, e estou arrepentida, porque igual din pé para que Pepa se forme unha idea equívoca da miña forma de ser. ¡A min non me deixan gadañar porque teñen medo a que me corte coa gadaña, de torpe que son manexándoa, pero, polas gañas, encabezaría as rogas! Consígnoo aquí en penitencia pola miña soberbia. ¡Pepa, perdóame!
.../...